Sâta a-o contegnûo

Confêugo

Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Da Wikipedia
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ
Incixón do 1834 intitolâ L'Abbòu (nòtta che dòppo mêno de 40 ànni che l'àivan abatûa, no s'aregordâvan za ciù comm'a l'êa fæta a stàtoa do Dria Doia).

O Confêugo o l'é 'n'antîga çeimònia de fìn d'ànno de Zêna ch'a conscistéiva into scàngio de doìn tra o Dûxe e i Aboéi do pòpolo e into fòu ritoâle do çéppo d’öféuggio. Soprèsso co-a fìn da Repùblica o l'é stæto ripristinòu scinbolicaménte a partî da-o 1923 gràçie a l'asociaçión colturâle «A Compagna»[1].

Stöia

«E chiù viva à me pa che n'è ro fuoego;
E chiù rossa à me pa che ra composta;
E chiù bella à me pa che ro Confuoego.»

(Giàn Giàcomo Cavàllo, Quando veggo Zaninna à ro barcon, Ra Cittara Zeneize, 1636)
Paràdda do Confêugo inti caróggi vèrso Ciàssa De Feræ.

E ciù antîghe notìçie in sciô Confêugo a Zêna són di prìmmi ànni do sécolo XIV (quatòrze), ma l'é quæxi segûo, ànche so no l'é provòu da di documénti, che l'ûso o l'êa ciù antîgo. L'òfèrta a l'êa fæta a l'aotoritæ de govèrno: inte 'n prìmmo ténpo a-o Poistæ, càppo do Comùn; pöi a-i Capitànni do Pòpolo e, dò-u 1339 in avànti, a-o Dûxe[2][3].

A çeimònia do Confêugo a l'êa o salûo do Càppo d'Ànno: o regàllo do pòpolo a-e ciù âte càreghe de Zêna e o scàngio di aogûri pò-u nêuvo ànno, che do Médio Êvo o l'incomensâva co-o 25 de dexénbre, Nativitæ do Segnô. O ciù inportànte regàllo do Confêugo o l'êa 'n gròsso çéppo d'öféuggio, covèrto da de ràmme e ornòu con di frexétti giànchi e rósci, ch'êan i colôri da Repùblica de Zêna. O priviléggio da conségna do Confêugo o l'êa riservòu, fòscia scìnn-a dò-u 1307, a-i Aboéi do Pòpolo, rapresentànti de poistàie do Bezàgno, da Ponçéivia e de Vôtri, ma quæxi sùbito limitòu a-o sôlo Abòu do Bezàgno[2].

A çeimònia a l'é stæta abolîa do 1499, méntre gh'êa a dominaçión do rè Loìggi XII (dózze) de Frànsa, pe êse tórna fæta do 1530 e quìndi de nêuvo soprèssa dò-u Senâto da Repùblica de Zêna con decrétto in dæta 30 de dexénbre do 1637 «perché a l'é 'na gràve spéiza pe-i òmmi de quésta valàdda, ne a vêgne fæta sénsa confuxón»[4]. L'Abòu però o l'à continoòu a-anâ a Pâxo scìnn-a a l'ànno 1796[4]. L'ùrtimo Confêugo o l'é stæto fæto da l'Abòu “Antonio Bazzorao” da Paròchia de Sàn Martìn de Strùppa o 24 de dexénbre do 1796[2]. A çeimònia a l'é stæta definitivaménte abolîa da-a rivòlta giacobìnn-a do 22 de màzzo do 1797[4].

I Aboéi do Pòpolo

I Aboéi do Pòpolo són sciortîi fêua do 1270 quànde o potêre o l'êa di doî Capitànni do Pòpolo Òbèrto Döia e Òbèrto Spìnoa (a diarchîa di Òbèrti) e poéivan stâ asetæ tramêzo a-i doî Capitànni do Pòpolo. I Aboéi, o nùmero di quæ o càngia into ténpo, sostegnîvan i dirìtti do pòpolo insidiæ da-i nòbili. Se peu dî che liâtri tendésan a mantegnî l'equilìbrio tra o potêre di scignôri (i "segnoî") e quéllo di çitadìn (i "çittén"), che tegnìsan càlmo o pòpolo (o "pêuvo") quànde, pìn de ràggia, o voéiva scciapâ tùtto, chò-u consegésan quànde, cómme 'n scemelàn, o se fâva alecâ, chò-u goidésan quànde o vegnîva ingiustaménte òprèsso ò asalîo a petón. Ma i seu cónpiti no finîvan chi: sançionâvan i tratæ, condividéivan co-î nòbili o potêre in sciô teritöio e, a-a tésta di nòbili e do pòpolo, riçevéivan e önorâvan i rè ch'arivâvan a Zêna[1][2].

A çeimònia

Zêna

L'incóntro tra o "dûxe" Marco Bucci e "l'abòu" Franco Bampi inta çeimònia do confêugo do 2019.

Écco cóm'a vegnîva fæta a çeimònia do Confêugo.

Tùtti-i ànni, a-a matìn da vigìlia do Sànto Natâle (ò "Dênâ"), l'Abòu vestîo con töga (dîta "gónna"), colæn e berétta da senatô o l'anâva in Bezàgno inta localitæ dîta alôa «de Albere» (a stràdda de Albere a l'êa quéllo tòcco de stràdda ch'o l'anâva da-a Pòrta Româna a-o Bórgo d'Incroxæ) dôve gh'êa ciantòu pe tæra doê prîe ciutòsto grénde, distànti tra de lô doî pàrmi ò pöco ciù. De d'âto a quélla vèrso a montàgna gh'êa l'Abòu de l'ànno de prìmma e in sce l'âtra o nêuo; o prìmmo o prezentâva a l'âtro o dràppo de Sàn Zòrzo e o dîva quàrche invocaçión e quàrche protèsta. Quìndi o nêuvo Abòu o s'incaminâva vèrso a citæ, quàrche vòtta a pê e quàrche vòtta co-â bùscioa. A-a seu scinìstra gh'êa o scìndico do pàize, ch'o l'êa 'n scrivàn. Aprêuvo pöi, tiòu da 'na cóbia ò ciù de beu, in gràn çéppo d'erbo inbelîo da de ràmme vèrdi ch’o l’êa ciamòu «Confêugo»[5].

De derê gh'êa di paizén çernûi tra quélli ciù inportànti do pòsto e tra de liâtri gh'êa i portoéi da bandêe. E bandêe mezuâvan tréi pàrmi in quàddro e gh'àivan 'n'àsta lónga quàttro pàrmi e mêzo. Into caminâ, con sta bandêa fâvan di bèlli zêughi: a fâvan no sôlo sventolâ, ma se-a fâvan gjâ in gîo a-o còllo e a-o còrpo e fìnn-a tramêzo a-e gànbe; quìndi a tiâvan sciù pe l'âia e into càzze a pigiâvan pe quélla çìmma de l'àsta ch'a l'êa inciongiâ[6].

O dûxe o l'açénde o fêugo davànti a-o Pâxo.

L'Abòu into camìn o l'êa scortòu da 25 granatê con baionétta in cànna e atravèrso a Pòrta Româna e a Pòrta de l'Èrco ghe vegnîva fæto i önoî militâri. O cortézzo arivòu ch'o l'êa a Pâxo o l'êa saluòu da-e goàrdie in àrmi. L'Abòu, lasciòu o «Confêugo» into cortî, o se prezentâva a-o Dûxe e con fâ conpîo o dîva e paròlle da çeimònia: «Bén trovòu Mesê ro Dûxe». Alôa o Dûxe o rispondéiva: «Bén vegnûo Mesê l'Abòu»[6][7]. L'Abòu, méntre o l'òfrîva a-o Dûxe 'n màsso de fiôri, o ghe aogurâva e Bónn-e Fèste e o ghe riferîva in scê condiçioìn da seu valàdda. O Dûxe o ringraçiâva e o ghe dâva 'n bigétto do Bànco de Sàn Zòrzo da 100 lîe (che alôa êan dinæ) e dopo quésto o cortézzo o se desfâva. De néutte o Dûxe e i Colêgi chinâvan a dâ fêugo a-o çéppo d'öféuggio (o «Confêugo») e pöi ghe caciâvan adòsso 'n vâzo de vìn, sùcou e confetûe e coscì a çeimònia a finîva[6]. Quànde o çéppo o vegnîva açéizo o l'êa prezénte l'arçivéscovo ascì, ch'o parteçipâva pöi a-a çénn-a òfèrta dò-u Dûxe a Pâxo[2].

O pòpolo o pensâva che o gròsso çéppo bruxòu o fîse sâcro: pe quésto ògnidùn o se dâva da fâ pe pigiâsene 'n tisón, ch'o vegnîva pöi alugòu a-o segûo pensàndo ch'o l'æse di potêri màgichi. O dexidêio d'avéi unn-a de quéste brâxe o l'êa coscì fòrte che a Repùblica a l'à dovûo êse lê a dâle a-i çitadìn un pö p-éun de mòddo che no se fésan mâ[2].

Ma o «Confêugo» o se fa ànche a-a giornâ d'ancheu.

Doppo ben 127 anni l'asociaçion zenéize «A Compagna» a stabilìsce de consegnâ o «Confêugo» a-o prìmmo çitadìn de Zêna. O 24 de dexénbre do 1923 'na piànta d'öféuggio adórna de frexétti rósci e giànchi a vêgne soleneménte consegnâ a-o scìndico senatô Federîco Rìcci. Quésta çeimònia, «con grànde partecipaçión do pòpolo» a l'é ànche a mêgio öcaxón pe rinovâ i rapòrti che dêvan êse tegnûi tra l'aministraçión comunâle, o scìndico e i çitadìn. O l'é o moménto into quæ vêgnan scioæ tùtti i «mogógni» in scî problêmi da çitæ che no són stæti risòlti e vêgnan dæti i aregòrdi, con l'aogùrio e a sperànsa che o scìndico e l'aministraçión comunâle ne têgnan cónto. L'ùrtima çeimònia prìmma da goæra a l'é stæta quélla do dexénbre do 1937. «O Confêugo» o saiâ repigiòu chinz'ànni dòppo, con 'na vìxita aogurâle a-o scìndico Vittorio Pertusio. Dò-u 1952, a çeimònia a contìnoa de ànno in ànno de lóngo con l'òfèrta de l'öféuggio conpletâ, dò-u 1974 in avànti, da-o «tóndo de Natâle»: in tóndo de ceràmica decoròu a màn segóndo a tradiçión artìstica lìgure. Dò-u 1998 o sàbbo prìmma do giórno de Natâle a çeimònia a vén fæta in Pâxo dôve se brûxa ascì 'n scimbòlico çéppo d'öféuggio[8].

Sànn-a

A çeimònia a Sànn-a, inta Ciàssa Scìsto IV.

A Sànn-a l'é celebròu a ricorénsa do confêugo ascì, da l'orìgine bén bén antîga. A prìmma mençión do confêugo savonéize a l'é defæti do 1345 e, de lóngo into sécolo XIV, o l'é çitòu inti scrîti do stòrico Zâne Viçénso Verzelìn. A-i ténpi da Comùnn-a de Sànn-a, inta çeimònia do confêugo ch'a se tegnîva o giórno da vigìlia de Dênâ, i òmmi di castélli e di pàixi sott'a-a giurisdiçión da çitæ gh'intrâvan con di câri tiæ da beu e aparæ a fèsta con sciôe e bandêe co-o stémma da Comùnn-a, portàndo di pòrchi, di bæ, di capoìn e di âtri prezénti a l'aministraçión comunâle[9]. Dòppo o 1528, ànno da pèrdia de l'outonomîa co-a sotomisción a-i zenéixi, a tùtte e mainêe a çeimònia do confêugo a l'é andæta avànti, pigiàndo o scignificâto de moménto d'incóntro tra e outoritæ çitadìnn-e[10].

A tradiçión do confêugo, ch'a l'êa scentâ do tùtto, a l'é stæta repigiâ do 1933 da l'asociaçión "A Campanassa", con l'açénde renovòu do Çeppu Augüräle e l'inàndio da pràtica de consegnâ 'n vâzo de ceràmica d'Arbisêua a-e outoritæ, decoròu segóndo i fæti inportànti ch'én capitæ a-a çitæ inte l'ànno tòsto finîo[9][10].

Âtre pàrte

  • O confêugo da Prîa, inta Ciassa Véggia
    O confêugo da Prîa, inta Ciassa Véggia
  • A celebraçión do confêugo a Rapàllo.
    A celebraçión do confêugo a Rapàllo.

In gîo pi-â Ligùria, a tradiçión do confêugo a l'êa praticâ inti pàixi ch'êan sêde de poistæ da Repùblica de Zêna e, da-o sécolo pasòu, a l'é stæta repigiâ inte çèrti comùn. A-a giornâ d'ancheu, fêua de Zêna e Sànn-a, o confêugo o l'é tórna çelebròu sorviatùtto a-A Prîa[11], Ciâvai[11], Rapàllo[11], Rensén[11], Sànta Margàita[11] e Séstri Levànte[11]; de vòtte o s'é tégne in Arbénga[12], Candeàsco (Borgomâ)[13], Inpêia[14], Lavàgna[15], Mazón[16], Nöi[17], Portofìn[18], Récco[19] e Vâze[20] ascì.

Nòtte

  1. ↑ 1,0 1,1 Damæn, 1928, p. 25
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 (IT) O Confeugo, in sce acompagna.org. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
  3. ↑ Damæn, 1928, pp. 25-26
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Damæn, 1928, p. 28
  5. ↑ Damæn, 1928, pp. 26-27
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Damæn, 1928, p. 27
  7. ↑ A-a giornâ d'ancheu, dovésse prezentâsene l'öcaxón, se poriæ fâ a concordànsa a-o feminìn ascì, dixéndo:
    «Bén trovâ Madònna ra Duxéssa» e
    «Bén vegnûa Madònna ra Badéssa»
  8. ↑ (LIJ, IT) O Confeugo, in sce acompagna.org. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
  9. ↑ 9,0 9,1 (IT) Il Confuoco, in sce acampanassa.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  10. ↑ 10,0 10,1 (IT) A Savona il tradizionale Cunfögu, in sce ivg.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 (IT) Il Confeugo in Liguria. Quest’anno sarà fumata bianca?, in sce lamialiguria.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  12. ↑ (IT) In piazza San Michele ad Albenga debutta il rituale del "Confuoco", in sce savonanews.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  13. ↑ (IT) Valle del Maro - Candeasco, in sce teradeprie.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  14. ↑ (IT) Al comune di Imperia la cerimonia del Confuoco con la "Cumpagnia de l'Urivu", in sce riviera24.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  15. ↑ (IT) Il Confuoco accende Chiavari e Lavagna: festa con corteo, musici e sbandieratori, in sce ilsecoloxix.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  16. ↑ (IT) Masone, Proseguono gli eventi natalizi, in sce settimanalelancora.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  17. ↑ (IT) Cerimonia del confuoco positiva per la città di Noli, in sce savonanews.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  18. ↑ (IT) A Portofino si accendono le feste con il Confuoco e l'albero illuminato, in sce primocanale.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  19. ↑ (IT) Recco: celebrata la cerimonia del 'confuoco'; gli auguri del sindaco, in sce levantenews.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.
  20. ↑ (IT) La fiamma sale bianca e dritta al cielo: "Confeugo" di buon auspicio per Varazze, in sce ivg.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2023.

Bibliografîa

Vôxe corelæ

Âtri progètti

Colegaménti estèrni

  • (EN, IT) Confeugo, in sce visitgenoa.it. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Confêugo&oldid=256401"