Confêugo
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
O Confêugo o l'é 'n'antîga çeimònia de fìn d'ànno de Zêna ch'a conscistéiva into scàngio de doìn tra o Dûxe e i Aboéi do pòpolo e into fòu ritoâle do çéppo d’öféuggio. Soprèsso co-a fìn da Repùblica o l'é stæto ripristinòu scinbolicaménte a partî da-o 1923 gràçie a l'asociaçión colturâle «A Compagna»[1].
Stöia
E ciù antîghe notìçie in sciô Confêugo a Zêna són di prìmmi ànni do sécolo XIV (quatòrze), ma l'é quæxi segûo, ànche so no l'é provòu da di documénti, che l'ûso o l'êa ciù antîgo. L'òfèrta a l'êa fæta a l'aotoritæ de govèrno: inte 'n prìmmo ténpo a-o Poistæ, càppo do Comùn; pöi a-i Capitànni do Pòpolo e, dò-u 1339 in avànti, a-o Dûxe[2][3].
A çeimònia do Confêugo a l'êa o salûo do Càppo d'Ànno: o regàllo do pòpolo a-e ciù âte càreghe de Zêna e o scàngio di aogûri pò-u nêuvo ànno, che do Médio Êvo o l'incomensâva co-o 25 de dexénbre, Nativitæ do Segnô. O ciù inportànte regàllo do Confêugo o l'êa 'n gròsso çéppo d'öféuggio, covèrto da de ràmme e ornòu con di frexétti giànchi e rósci, ch'êan i colôri da Repùblica de Zêna. O priviléggio da conségna do Confêugo o l'êa riservòu, fòscia scìnn-a dò-u 1307, a-i Aboéi do Pòpolo, rapresentànti de poistàie do Bezàgno, da Ponçéivia e de Vôtri, ma quæxi sùbito limitòu a-o sôlo Abòu do Bezàgno[2].
A çeimònia a l'é stæta abolîa do 1499, méntre gh'êa a dominaçión do rè Loìggi XII (dózze) de Frànsa, pe êse tórna fæta do 1530 e quìndi de nêuvo soprèssa dò-u Senâto da Repùblica de Zêna con decrétto in dæta 30 de dexénbre do 1637 «perché a l'é 'na gràve spéiza pe-i òmmi de quésta valàdda, ne a vêgne fæta sénsa confuxón»[4]. L'Abòu però o l'à continoòu a-anâ a Pâxo scìnn-a a l'ànno 1796[4]. L'ùrtimo Confêugo o l'é stæto fæto da l'Abòu “Antonio Bazzorao” da Paròchia de Sàn Martìn de Strùppa o 24 de dexénbre do 1796[2]. A çeimònia a l'é stæta definitivaménte abolîa da-a rivòlta giacobìnn-a do 22 de màzzo do 1797[4].
I Aboéi do Pòpolo
I Aboéi do Pòpolo són sciortîi fêua do 1270 quànde o potêre o l'êa di doî Capitànni do Pòpolo Òbèrto Döia e Òbèrto Spìnoa (a diarchîa di Òbèrti) e poéivan stâ asetæ tramêzo a-i doî Capitànni do Pòpolo. I Aboéi, o nùmero di quæ o càngia into ténpo, sostegnîvan i dirìtti do pòpolo insidiæ da-i nòbili. Se peu dî che liâtri tendésan a mantegnî l'equilìbrio tra o potêre di scignôri (i "segnoî") e quéllo di çitadìn (i "çittén"), che tegnìsan càlmo o pòpolo (o "pêuvo") quànde, pìn de ràggia, o voéiva scciapâ tùtto, chò-u consegésan quànde, cómme 'n scemelàn, o se fâva alecâ, chò-u goidésan quànde o vegnîva ingiustaménte òprèsso ò asalîo a petón. Ma i seu cónpiti no finîvan chi: sançionâvan i tratæ, condividéivan co-î nòbili o potêre in sciô teritöio e, a-a tésta di nòbili e do pòpolo, riçevéivan e önorâvan i rè ch'arivâvan a Zêna[1][2].
A çeimònia
A Zêna
Écco cóm'a vegnîva fæta a çeimònia do Confêugo.
Tùtti-i ànni, a-a matìn da vigìlia do Sànto Natâle (ò "Dênâ"), l'Abòu vestîo con töga (dîta "gónna"), colæn e berétta da senatô o l'anâva in Bezàgno inta localitæ dîta alôa «de Albere» (a stràdda de Albere a l'êa quéllo tòcco de stràdda ch'o l'anâva da-a Pòrta Româna a-o Bórgo d'Incroxæ) dôve gh'êa ciantòu pe tæra doê prîe ciutòsto grénde, distànti tra de lô doî pàrmi ò pöco ciù. De d'âto a quélla vèrso a montàgna gh'êa l'Abòu de l'ànno de prìmma e in sce l'âtra o nêuo; o prìmmo o prezentâva a l'âtro o dràppo de Sàn Zòrzo e o dîva quàrche invocaçión e quàrche protèsta. Quìndi o nêuvo Abòu o s'incaminâva vèrso a citæ, quàrche vòtta a pê e quàrche vòtta co-â bùscioa. A-a seu scinìstra gh'êa o scìndico do pàize, ch'o l'êa 'n scrivàn. Aprêuvo pöi, tiòu da 'na cóbia ò ciù de beu, in gràn çéppo d'erbo inbelîo da de ràmme vèrdi ch’o l’êa ciamòu «Confêugo»[5].
De derê gh'êa di paizén çernûi tra quélli ciù inportànti do pòsto e tra de liâtri gh'êa i portoéi da bandêe. E bandêe mezuâvan tréi pàrmi in quàddro e gh'àivan 'n'àsta lónga quàttro pàrmi e mêzo. Into caminâ, con sta bandêa fâvan di bèlli zêughi: a fâvan no sôlo sventolâ, ma se-a fâvan gjâ in gîo a-o còllo e a-o còrpo e fìnn-a tramêzo a-e gànbe; quìndi a tiâvan sciù pe l'âia e into càzze a pigiâvan pe quélla çìmma de l'àsta ch'a l'êa inciongiâ[6].
L'Abòu into camìn o l'êa scortòu da 25 granatê con baionétta in cànna e atravèrso a Pòrta Româna e a Pòrta de l'Èrco ghe vegnîva fæto i önoî militâri. O cortézzo arivòu ch'o l'êa a Pâxo o l'êa saluòu da-e goàrdie in àrmi. L'Abòu, lasciòu o «Confêugo» into cortî, o se prezentâva a-o Dûxe e con fâ conpîo o dîva e paròlle da çeimònia: «Bén trovòu Mesê ro Dûxe». Alôa o Dûxe o rispondéiva: «Bén vegnûo Mesê l'Abòu»[6][7]. L'Abòu, méntre o l'òfrîva a-o Dûxe 'n màsso de fiôri, o ghe aogurâva e Bónn-e Fèste e o ghe riferîva in scê condiçioìn da seu valàdda. O Dûxe o ringraçiâva e o ghe dâva 'n bigétto do Bànco de Sàn Zòrzo da 100 lîe (che alôa êan dinæ) e dopo quésto o cortézzo o se desfâva. De néutte o Dûxe e i Colêgi chinâvan a dâ fêugo a-o çéppo d'öféuggio (o «Confêugo») e pöi ghe caciâvan adòsso 'n vâzo de vìn, sùcou e confetûe e coscì a çeimònia a finîva[6]. Quànde o çéppo o vegnîva açéizo o l'êa prezénte l'arçivéscovo ascì, ch'o parteçipâva pöi a-a çénn-a òfèrta dò-u Dûxe a Pâxo[2].
O pòpolo o pensâva che o gròsso çéppo bruxòu o fîse sâcro: pe quésto ògnidùn o se dâva da fâ pe pigiâsene 'n tisón, ch'o vegnîva pöi alugòu a-o segûo pensàndo ch'o l'æse di potêri màgichi. O dexidêio d'avéi unn-a de quéste brâxe o l'êa coscì fòrte che a Repùblica a l'à dovûo êse lê a dâle a-i çitadìn un pö p-éun de mòddo che no se fésan mâ[2].
Ma o «Confêugo» o se fa ànche a-a giornâ d'ancheu.
Doppo ben 127 anni l'asociaçion zenéize «A Compagna» a stabilìsce de consegnâ o «Confêugo» a-o prìmmo çitadìn de Zêna. O 24 de dexénbre do 1923 'na piànta d'öféuggio adórna de frexétti rósci e giànchi a vêgne soleneménte consegnâ a-o scìndico senatô Federîco Rìcci. Quésta çeimònia, «con grànde partecipaçión do pòpolo» a l'é ànche a mêgio öcaxón pe rinovâ i rapòrti che dêvan êse tegnûi tra l'aministraçión comunâle, o scìndico e i çitadìn. O l'é o moménto into quæ vêgnan scioæ tùtti i «mogógni» in scî problêmi da çitæ che no són stæti risòlti e vêgnan dæti i aregòrdi, con l'aogùrio e a sperànsa che o scìndico e l'aministraçión comunâle ne têgnan cónto. L'ùrtima çeimònia prìmma da goæra a l'é stæta quélla do dexénbre do 1937. «O Confêugo» o saiâ repigiòu chinz'ànni dòppo, con 'na vìxita aogurâle a-o scìndico Vittorio Pertusio. Dò-u 1952, a çeimònia a contìnoa de ànno in ànno de lóngo con l'òfèrta de l'öféuggio conpletâ, dò-u 1974 in avànti, da-o «tóndo de Natâle»: in tóndo de ceràmica decoròu a màn segóndo a tradiçión artìstica lìgure. Dò-u 1998 o sàbbo prìmma do giórno de Natâle a çeimònia a vén fæta in Pâxo dôve se brûxa ascì 'n scimbòlico çéppo d'öféuggio[8].
Da-e âtre pàrte
.JPG)
E rìmme do Cavàllo
O Cavàllo inte sò rìmme o scrivéiva da Zanìnn-a:
E ciù viva a me pâ che n'è ro fœugo
E ciù rossa a me pâ che ra composta
E ciù bella a me pâ che ro confœugo[9].
Nòtte
- ↑ 1,0 1,1 Damæn, 1928, p. 25
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 (IT) O Confeugo, in sce acompagna.org. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
- ↑ Damæn, 1928, pp. 25-26
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Damæn, 1928, p. 28
- ↑ Damæn, 1928, pp. 26-27
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Damæn, 1928, p. 27
- ↑ A-a giornâ d'ancheu, dovésse prezentâsene l'öcaxón, se poriæ fâ a concordànsa a-o feminìn ascì, dixéndo:
«Bén trovâ Madònna ra Duxéssa» e
«Bén vegnûa Madònna ra Badéssa» - ↑ (LIJ, IT) O Confeugo, in sce acompagna.org. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
- ↑ Giangiacomo Cavallo - Ra çittara zeneize - Rime Servili - III - 1636
Bibliografîa
- (LIJ, IT) Càrlo Damæn, O Confeûgo - Ben trovoù messer ro Duxe, in A Compagna, n. 3, Zùgno 1928, pp. 25-28.
- (IT) Feste e Cerimonie - Il tradizionale «Confeugo» offerto dalla «Compagna» al Podestà, in Genova - Rivista municipale, vol. 10, n. 2, Frevâ 1930, pp. 145-148.
- (IT) Renato Bruno, Piero Vado e Carlo De Benedetti, Il Confuoco nella tradizione savonese, Sànn-a, A Campanassa, 1978.
- (IT) Giacomo Accame, Il Confuoco (U Cunfògu) 1978-1981, A Prîa, Centro Storico pietrese, 1981.
Vôxe corelæ
Âtri progètti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Confêugo
Colegaménti estèrni
- (EN, IT) Confeugo, in sce visitgenoa.it. URL consultòu o 3 màzzo 2022.
