Tôre zenéixi in Còrsega

Tôre zenéixi a Câo Còrso

E tôre zenéixi in Còrsega són di pòsti d'avistaménto, costroîi da-o XV a-o XVIII sécolo comme çente de segoéssa contra e incurscioìn di piràtti barbaréschi.

Stöia

A costruçión de tôre zenéixi a l'é stæta 'na consegoénsa da chéita de Costantinopoli do 1453. Into 1530 a Repùbrica de Zena a l'ha incaregòu doî comisâi straordenâi (Pòulo Batìsta Calvo e Françésco Döia) pe ispeçionâ e fòrtificaçioîn da Còrsega. Lô àn recensîo 23 tôre, de quæ 12 s'atrovâvan inta zöna de Câo Còrso.

A-o 1730 inte l'îzoa gh'êa 120 tôre; ancheu ne són restæ in pê 67 e de âtre 16 gh'é e roìnn-e. Tànte de ste tôre chi són a-a giornâ d’ancheu scrîte inta lìsta ofiçiâ di Monumenti Stòrici da Frànsa.

Elénco de tôre

O segoénte elénco de tôre o l'iniçia da quélla da Giraglia, costroîa in sce l'òmònima îzoa e pónto ciù setentrionâle da región da Còrsega, pe pöi prosegoî in sénso orâio.

Tôre	Comùn	Ex dipartiménto	Cordinæ	Föto	Nòtta
Tôre da Giraglia	Ersa	Àlta Còrsega	43°01′38″N 9°24′19″E		1585
Tôre do Bæ	Rogliàn	Àlta Còrsega	43°00′37″N 9°25′37″E		Fìn do XVI sécolo
Tôre de Santa Maria Chjapela	Rogliàn	Àlta Còrsega	42°59′27″N 9°27′06″E		1548 Bombardâ into 1796 da l'ingléixi
Tôre da Parochia (dîta Tôre Franceschi ascì)	Rogliàn	Àlta Còrsega	42°57′19″N 9°24′57″E		XV sécolo
Tôre da Finochiarola	Rogliàn	Àlta Còrsega	42°59′03″N 9°28′15″E
Tôre de Pogio	Tomìn	Àlta Còrsega	42°56′47″N 9°26′38″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre da Meria	Meria	Àlta Còrsega	42°56′05″N 9°28′02″E		XIV sécolo
Tôre de Seneca	Luri	Àlta Còrsega	42°54′18″N 9°22′21″E		XVI sécolo, costruîa in sce rovìnn-e de 'na ciù antîga tôre româna
Tôre de L'Osse	Cagnàn	Àlta Còrsega	42°51′40″N 9°28′51″E		1599
Tôre de Castelare	Pietracorbara	Àlta Còrsega	42°50′01″N 9°28′53″E		XVI sécolo
Tôre de Balba	Sisco	Àlta Còrsega	42°48′57.39″N 9°26′20.05″E
Tôre de Sacro	Brando	Àlta Còrsega	42°47′41″N 9°29′28″E		XV sécolo
Tôre d'Erbalunga	Brando	Àlta Còrsega	42°46′25″N 9°28′37″E		Distrûta into 1553 e ricostruia into 1660
Tôre de Miomu	Santa Maria da Lota	Àlta Còrsega	42°44′29″N 9°27′42″E		1561
Tôre de Furiani	Furiani	Àlta Còrsega	42°39′30″N 9°24′52″E		Prìmma do 1556
Tôre de Pónta d'Arco	Borgo	Àlta Còrsega	42°33′59″N 9°31′27″E
Tôre de San Pelegrìn	Penta da Casinca	Àlta Corsega	42°27′01″N 9°32′28″E		Prìmma do 1573, demolîa da-i Zenéixi into 1762
Tôre de Fiorentinn-a	San Giuliàn	Àlta Còrsega	42°17′00″N 9°33′34″E		1575-1582
Tôre d'Alistro	Canâ de Vèrde	Àlta Còrsega	42°15′00″N 9°33′14″E		1530-1620
Tôre de Bravón	Linguizeta	Àlta Còrsega	42°11′42″N 9°33′11″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Diàna	Aleria	Àlta Corsega	42°08′31″N 9°33′21″E		1582
Tôre de Vignale	Ghisonacia	Àlta Còrsega	42°00′21″N 9°27′25″E		Destrûta
Tôre de Fautea	Zonza	Còrsega do Sùd	41°42′48″N 9°24′21″E		1592
Tôre de Pinarelo	Zonza	Còrsega do Sùd	41°40′14″N 9°23′33″E		1589-1591
Tôre de San Benéito	Leci	Còrsega do Sùd	41°37′02″N 9°19′22″E
Tôre de San Çepriàn	Leci	Còrsega do Sùd	41°37′36″N 9°20′45″E		1589-1591
Tôre de Sponsaglia	Bonifaçio	Còrsega do Sùd	41°29′03″N 9°17′14″E
Tôre de Sant'Amansa	Bonifaçio	Còrsega do Sùd	41°25′00″N 9°15′12″E		1530-1620 Pónta do Capiciolo.
Tôre de Caldarelo (dîta Tôre de Figari ascì)	Pianotoli Caldarelo	Còrsega do Sùd	41°27′53″N 9°03′29″E		1586-1617, h. 6 mètri
Tôre d'Olmeto	Monacia d'Aullène	Còrsega do Sùd	41°28′31″N 8°59′03″E		1530-1620
Tôre de Rocapinn-a	Sartenn-a	Còrsega do Sùd	41°29′44″N 8°55′44″E		1609
Tôre de Tissàn	Sartenn-a	Còrsega do Sùd	41°32′32″N 8°50′49″E		1530-1620
Tôre de Senetosa	Sartenn-a	Còrsega do Sùd	41°33′51″N 8°47′55″E		1610
Tôre de Campomoro	Belvedere Campomoro	Còrsega do Sùd	41°38′20″N 8°48′26″E		1585-1586
Tôre da Calanca	Olmeto	Còrsega do Sùd	41°41′26″N 8°53′19″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Micalonn-a	Olmeto	Còrsega do Sùd	41°42′34″N 8°50′03″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Caprionn-a	Særa de Færo	Còrsega do Sùd	41°42′28″N 8°47′25″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Capanela	Særa de Færo	Còrsega do Sùd	41°43′20″N 8°41′00″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Câo Neigro	Coti Chiavari	Còrsega do Sùd	41°43′31″N 8°42′34″E		1597
Tôre de Câo de Muro	Coti Chiavari	Còrsega do Sùd	41°44′59″N 8°40′35″E		1580-1617
Tôre da Castagna	Coti Chiavari	Còrsega do Sùd	41°47′56″N 8°42′52″E		1600
Tôre de l'Isolela	Pietrosela	Còrsega do Sùd	41°50′40″N 8°45′17″E		1608
Tôre de Capitelo	Groseto Prugna	Còrsega do Sùd	41°54′15″N 8°47′57″E		1552
Tôre da Parata	Aiàccio	Còrsega do Sùd	41°53′43″N 8°36′30″E		1550
Tôre de Castelucio	Aiàccio	Còrsega do Sùd	41°52′32″N 8°35′16″E		prìmma do 1597
Tôre de Câo de Feno	Aiàccio	Còrsega do Sùd	41°57′44″N 8°35′36″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre de Pelusela	Apieto	Còrsega do Sùd	41°59′34″N 8°39′31″E		XVI sécolo (segónda meitæ)
Tôre d'Anconn-e (Tôre de Palmentoghjo)	Calcatogio	Còrsega do Sùd	42°02′32″N 8°43′35″E		1581
Tôre de Capigliolo	Casaglione	Còrsega do Sùd	42°03′56″N 8°43′22″E		1582
Tôre de Sagonn-e	Vico	Còrsega do Sùd	42°06′38″N 8°41′12″E		1581
Tôre de Cargese	Cargese	Còrsega do Sùd	42°07′59″N 8°35′22″E		1605-1606
Tôre d'Omigna	Cargèse	Còrsega do Sùd	42°08′47″N 8°33′36″E		1505
Tôre d'Orchinu	Cargèse	Còrsega do Sùd	42°10′32″N 8°34′36″E		1605-1606
Tôre de Turghiu (Tôre do Capu Rossu)	Piana	Còrsega do Sùd	42°14′11″N 8°33′08″E		1608
Tôre de Porto	Ota	Còrsega do Sùd	42°16′04″N 8°41′29″E		1551
Tôre de Girolata	Osann-i	Còrsega do Sùd	42°20′51″N 8°36′46″E		1551-1552
Tôre de Cargalu	Osann-i	Còrsega do Sùd	42°22′14″N 8°32′20″E		1530-1620, izoöto de Gargalo
Tôre d'Elbo	Osann-i	Còrsega do Sùd	42°22′18″N 8°34′25″E		1605-1611
Tôre de Galeria (Tôre da Calcinaghja)	Galéria	Àlta Còrsega	42°25′07″N 8°39′27″E		1551-1573 Destrûta into 1792
Tôre de Maraghiu	Galéria	Àlta Còrsega	42°25′43″N 8°41′28″E
Tôre Mozza	Calenzana	Àlta Còrsega	42°29′12″N 8°41′14″E
Tôre Trucia	Calenzana	Àlta Còrsega	42°29′19″N 8°40′35″E
Tôre do Sâ	Calvi	Àlta Còrsega	42°34′02″N 8°45′35″E		1483
Tôre do Caldanu	Lumio	Àlta Còrsega	42°34′58″N 8°47′59″E		1550 ca.
Tôre de Spann-o	Lumio	Àlta Còrsega	42°36′11″N 8°48′23″E		XVI secolo
Tôre da Prîa (dîta Tôre de l'Îzoa Rossa ascì)	Îzoa Róssa	Àlta Còrsega	42°38′37″N 8°56′06″E		1530-1620
Tôre de Scalu (Tôre do Fabiani)	Îzoa Rossa	Àlta Còrsega	42°38′11″N 8°56′17″E
Tôre de Saleccia	Monticello	Àlta Còrsega	42°38′24″N 8°58′31″E		1570
Tôre de Pianosa	Occhiatana	Àlta Còrsega	42°38′24.37″N 8°59′14.95″E		1578 ca
Tôre de Lozari	Belgodère	Àlta Còrsega	42°38′29″N 9°00′20″E		XVI secolo
Tôre da Mortella	San Florento	Àlta Còrsega	42°42′54″N 9°15′25″E		1563-1564
Tôre de Fornali	San Florento	Àlta Còrsega	42°41′14″N 9°16′42″E		1530-1620
Tôre de Farinole	Farinole	Àlta Còrsega	42°43′55″N 9°20′34″E		1562
Tôre de Neigro	Olmeta de Capocorso	Àlta Còrsega	42°45′40″N 9°20′25″E		1560
Tôre de Nonsa	Nonsa	Àlta Còrsega	42°47′06″N 9°20′37″E		1617
Tôre d'Albo	Ogliastro	Àlta Còrsega	42°48′29″N 9°20′02″E		1562
Tôre de Giottani (Tôre do Castelluciu, Tôre Calcatoia)	Baretali	Àlta Còrsega	42°52′03″N 9°20′23″E		XVII sécolo
Tôre do Scalo	Pino	Àlta Còrsega	42°54′42″N 9°20′41″E		XVI sécolo
Tôre de Ciocce	Pino	Àlta Còrsega	42°54′28″N 9°20′58″E		XVI sécolo
Tôre San Gioâne	Morsiglia	Àlta Còrsega	42°56′49″N 9°21′48″E		XV sécolo
Tôre de Centuri	Centuri	Àlta Còrsega	42°58′00″N 9°20′59″E		XV sécolo
Tôre de Poggio	Ersa	Àlta Còrsega	42°48′57″N 9°22′22″E		1510 (inìçio)
Tôre de Tollare (Tôre Dollare, Tôre do Dodar)	Ersa	Àlta Còrsega	43°00′30″N 9°23′15″E		XVI sécolo (segónda meitæ)

Tôre sconparîe

Tôre	Comùn	Ex dipartiménto	Cordinæ	Föto	Nòtta
Tôre do Grisgione	San Martino de Lota	Àlta Còrsega			1532
Tôre Pietranera	San Martino de Lota	Àlta Còrsega
Tôre Vignale	Ghisonacia	Àlta Còrsega
Tôre Padulela	San Nicolao	Àlta Còrsega			1550 ca. Caciâ zu into 1764
Tôre de Toga	Pietrabugno	Àlta Còrsega			Caciâ zu into XX sécolo
Tôre d'Asprettu	Aiàccio	Còrsega do Sùd
Tôre do Cantonu Grosso	Aiàccio	Còrsega do Sùd

Bastia, Vue vers la plage (Vista da mænn-a), cartolinn-a, 1910 ciù ò mêno.

Tôre de Toga

Inte 'na cartolìnn-a de Bastia, ciù ò mêno do 1900, se pœ vedde a Tôre de Toga, inrocâ de d'âto a-ina priâ, in sciâ mænn-a de Toga. Sórvia a-a tôre a gh'é 'na villa (con 6 barcoîn in sciâ faciâ): a l'é a villa Bellacanzone (in zenéixe: Bella cansón), donde into 1849 o gh'à visciûo Domenico Guerrazzi, ch'o s'atrovâva chi in exîlio volontâio. Inta stæ, tra o 1914 e o 1930 ciù ò mêno, inta villa o l'êa visciûo o pittô, incizô e ceramista de ó toscann-a, Guido Colucci insémme a-a sò mogê, Edith Soutwell Colucci, ingléize ma nasciûa in Còrsega, fotògrafa e stòrica de tradiçioîn e da coltûa de l'îzoa.

Bibliografîa

• (FR) Prosper Mérimée, Notes d'un voyage en Corse, Pariggi, Fournier, 1840.
• (FR) Antoine-Marie Graziani, Les Tours Littorales, Aiàccio, Alain Piazzola, 1992, ISBN 2-907-16106-7.
• (FR) Michel Vergé-Franceschi e Antoine-Marie Graziani, La guerre de course en Méditerranée (1515-1830), Pariggi, Presses de l'Université Paris IV-Sorbonne, 2000, ISBN 2-840-50167-8.
• (FR) Antoine-Marie Graziani, Guide des sources de l'histoire de la Corse dans les Archives genoises: epoque moderne 1483-1790, Aiàccio, Alain Piazzola, 2000, ISBN 2-915-41006-2.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce tôre zenéixi in Còrsega

Colegaménti estèrni

• (FR) Les 91 Tours Génoises, in sce mathieu.nivaggioni.free.fr. URL consultòu o 10 màzzo 2021.
• (FR) Le Conservatoire du littoral, Catalogue monuments historiques (PDF), Ministère de l'écologie, du développement durable et de l'énergie, lùggio 2011. URL consultòu o 10 màzzo 2021.