Sâta a-o contegnûo

Lòngo (famìggia zenéize)

Azónzi conligaménti
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Da Wikipedia
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ
O stémma da famìggia Lònga de Zêna[1].

I Lòngo, de spésso ciàmæ Lònghi ascì (De Longis in latìn), són stæti unn-a de ciù antîghe famìgge de lignêua da Repùbrica de Zêna, arivâ inta Supèrba ancón prìmma da sò indipendénsa e òrmâi estìnta, into sò ràmmo zenéize, da vàrri sécoli[2][3].

Stöia

[modìfica | modìfica wikitèsto]

E òrìgine

[modìfica | modìfica wikitèsto]

In sciâ bâze de 'na lezénda ch'a l'êa za contâ a-i ténpi da Repùbrica, l'òrìgine da famìggia Lònga a remónta a l'etæ romànn-a, in particolâ a-a famìggia di Sempronii Longi, 'n ràmmo da gens Sempronia aregordòu sorviatùtto pe-i doî cónsoli in quésta elètti, comandànti militâri a l'época de goære pùniche. A ògni mòddo sta lezénda chi (comùn a-a famìggia di Lònghi de Venéçia[4] ascì), scìmile a quélle cóntæ da âtre famìgge zenéixi che avéivan di nómmi somegiànti a quélli de gens romànn-e, a l'é sénsa nisciùn fondaménto e za inte l'Eutoçénto a l'êa consciderâ cómme "fantaziôza". A stöia de l'òrigine romànn-a a l'é stæta però repigiâ ànche da outoî sucesîvi, segóndo i quæ i Lònghi, cómme e famìgge Rùffo, Itê, Vetùlo, Vétere, Crespìn, Denéigro, Camìlla, Rùstego e Giordàn, êan de dirètte discendénti da nobiltæ romànn-a sopravisciûa a-e invaxoìn bàrbare e a-a chéita de l'Inpêro[5].

Segóndo e prìmme testimoniànse ciù ciæe, i Lònghi vegnîvan da-e pàrte d'Arbénga, in particolâ da-a villa de Vendón[1], da-a quæ se són trasferîi ciù ò mêno inte l'ànno 980, sàiva a dî ciù de 'n sécolo prìmma da creaçión da Compagna Communis[6]. A prìmma mençión de un di conponénti da famìggia Lònga a remónta a-o 1147, aprêuvo a l'inpréiza do Féipo Lòngo, cónso da Compagna Communis che, insémme a âtri sêi conpàgni d'ofìçio, o l'avéiva parteçipòu a-a conquìsta de Almería (da quæ émmo 'na crònaca detagiâ scrîta da-o Càfaro, pöi repigiâ da-i outoî de anâli ciù recénti) e a quélla de Tortôza de l'ànno dòppo[7].

Sto perîodo chi o l'é fòscia stæto quéllo de màscimo splendô da famìggia Lònga, che into méntre a l'êa ariescîa a elêze 'n âtro di sò conponénti, ö sæ o Ghigèrmo Lòngo, cómme cónso da çitæ into 1174[8]. O l'é pöi minsonòu o Nicòlla Lòngo, anbasciatô zenéize da-o rè de Maiòrca into 1188[9], ànche se a no l'é do tùtto ciæa a famìggia dónde o vegnîva. A ògni mòddo, l'inpréiza che a l'à de lóngo dæto gràn lùstro a-a cazàdda a l'é stæta quélla de l'Ìngo Lòngo, fìggio do Ghigèrmo. Lê, into 1195, depoî a l'inèrçia de instituçioìn zenéixi o l'é partîo con sôlo træ galêe, ariescìndo a riconquistâ l'inportànte colònia de Bonifàçio, ch'a l'êa stæta ocupâ da-i pizén éutto ànni prìmma[10][11]. L'ùrtimo di Lònghi a êse minsonòu inti anâli prìmma da creaçión de l'Albèrgo di Giustiniàn o l'é l'Îdo Lòngo, a càppo de 'na squàddra de galêe goidâ cóntra a çitæ de Marséggia[12].

L'Albèrgo Giustiniàn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Inti anâli di ànni a vegnî no gh'é de mençioìn de ménbri da famìggia Lònga, fòscia pe-o fæto ch'a s'êa dedicâ sorviatùtto a-i comèrci ciufîto che a-i afâri militâri. Defæti, o prìmmo di Lònghi a êse tórna aregordòu o l'é o Tomâxo, 'n rìcco mercànte ch'o stâva inte quélla ch'a l'êa a colònia zenéize de l'îzoa de Scîo, into Mâ Egêo. Lê o l'é stæto un di dózze nòbili che, a-i 14 de novénbre do 1362, se són mìssi insémme inte 'na socjêtæ, a coscì dîta Maónn-a "nêuva", con l'òbietîvo de gestî l'aministraçión e i comèrci de l'îzoa (quésti, in particolâ, êan: Nichiôzo de Canétto de Lavàgna, Zâne Cànpo, Françésco Arangio, Nichiôzo de Sàn Teodöo, Gabriælo Adórno, Pòulo Bànca, Tomâxo Lòngo, Andrieu Cànpo, Rafè de Forneto, Luchìn Néigro, Pêo Oivê e Françésco Gaibâdo). Pe unîse in mòddo ciù stréito, óltre che pe mêzo da maónn-a, i dózze sòcci òriginâli (ciù o Pêo de Sàn Teodöo, o trezén) àn creòu 'n Albèrgo di nòbili ascì, pigiàndo 'n segóndo cognómme ch'o foîse in comùn fra de lô, ö sæ quéllo de "Giustiniàn"[3][13].

Da chi a l'é incomensâ a stöia di Giustinién olim Lòngo, i quæ, partìndo da Scîo (spécce aprêuvo a-a sò chéita inte moén di tùrchi, into 1566) se són stabilîi sorviatùtto a Zêna e a Rómma. Insémme a-o ràmmo di Cànpi, i Lònghi són stæti unn-a de scciàtte ciù inportànti inte l'Albèrgo Giustiniàn in Zêna, arivàndo træ vòtte a-a màscima càrega da Repùbrica co-i duxæghi do Lùcco, do Lusciàndro e do Zan'Andrîa Giustiniàn Lòngo, e con doî di sò ménbri (da-a pàrte da famìggia che, depoî a chéita de Scîo, a l'êa anæta a stâ a Rómma) che són stæti fæti cardinâ ascì[3].

I Lònghi ch'êan restæ a Zêna, da l'inportànsa e da-a richéssa ciù contegnûa, àn segoîo de stràdde diferénti. Gh'é stæto di quélli che, cómme o Zan'Andrîa Giustiniàn Lòngo, són a ògni mòddo intræ inte l'Albérgo Giustiniàn ascì, inte 'n segóndo moménto rispètto a quélli de Scîo[14]. Defæti, co-a rifórma do scistêma di Albèrghi do 1528, vosciûa da l'Andrîa Döia, tùtte e famìgge de lignêua da Repùbrica dovéivan fâ pàrte de un di dózze Albèrghi, co-i Lònghi che se són dónca riunîi co-o ràmmo da famìggia ch'o l'êa za inti Giustinién. 'N'âtra pàrte da famìggia, finîa da-o 1528 co-i Giustinién ascì, a l'êa quélla di Ughétti-Lònghi. O ligàmme de quésti co-a famìggia Lònga "òriginâle" o no l'é do tùtto ciæo, dæto ch'o l'é ciù probàbile che ne vegnìssan da-a dinastîa di Ugoìn-Lònghi, nòbili lonbàrdi che se són pöi difûxi in âtre pàrte da penîzoa ascì, scibén che in quàrche èrbo de famìggia són stæti mìssi insémme[15]. Se peu ancón aregordâ 'n çèrto Pêo Giustiniàn Lòngo, o quæ into 1483 o s'é trasferîo in Sicìlia, cangiàndo o sò cognómme in "Giallongo", ö sæ "za (prìmma) Lòngo", con riferiménto a-a sò òrigine, incomensàndo a famìggia da-o mæximo nómme da nobiltæ siciliànn-a[16].

A despêto da grànde inportànsa da famìggia di Giustiniàn, e do ràmmo di Lònghi ascì, inti ànni de l'ùrtima decadénsa da Repùbrica de Zêna a sò richéssa a l'é manimàn amermâ, za a partî da-o moménto da pèrdia de Scîo ma pi-â ciù pàrte aprêuvo a-a crîxi do règno de Spàgna, o quæ, ch'o l'avéiva di gréndi débiti co-e famìgge zenéixi, o l'à diciaròu in vàrie òcaxoìn a pròpia bancarótta. Pe de ciù i vàrri ràmmi di Giustinién olim Lòngo, pi-â mancànsa de erêdi màscci, se són estìnti tra o XVII e o XVIII sécolo tànto che, za into 1845, a famìggia a l'êa consciderâ cómme finîa da ténpo[2].

Ménbri avoxæ

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Lòngo

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Ghigèrmo Lòngo: nasciûo ciù ò mêno a l'inìçio do XII sécolo, o l'é stæto nominòu into 1174 cómme cónso da Compagna Communis[8]. A partî da lê, gh'é abàsta nêuve pe ricostroî l'èrbo de famìggia, a-o mêno pe quéllo ràmmo, dæto ch'o l'é indicòu cómme o poæ de l'Ìngo Lòngo; da-o quæ i ligàmmi de parentêla són conosciûi[17].
  • Îdo Lòngo: da no confónde con l'amiràlio do Federîgo II da-o mæximo nómme, o l'à comandòu into 1211 'na spediçión cóntra a çitæ de Marséggia, co-ina squàddra navâle formâ da quàttro galêe[12][18].
  • Ìngo Lòngo: fìggio do Ghigèrmo, nasciûo ciù ò mêno into 1140, depoî l'òcupaçión pizànn-a da colònia zenéize de Bonifàçio, aprêuvo a l'inèrçia de instituçioìn zenéixi, into 1195 o l'é partîo pe riconquistâla, inandiàndo, insémme a-o Rìcco de Carmandìn e a l'Òtto Pórpo, unn-a squàddra formâ da træ galêe (ciàmæ Ialna, Carmaina e Vinciguerra) e âtre nâve ciù picìnn-e[10]. Gràçie a-o gràn sucèsso de l'inpréiza ascì, o l'é stæto elètto tra i cónsoi do Comùn ségge pe l'ànno 1196[19] che pe-o 1199[20].
  • Nicòlla Lòngo: anbasciatô zenéize da-o nêuvo rè mosulmàn de Maiòrca, aprêuvo a l'ataxentâse do conflìtto co-a Repùbrica de Pîza, o l'à firmòu con quésto, into 1188, 'n pàtto de pâxe da-a duâta de vìnt'ànni, scrîto ségge in latìn che in àrabo[9].

Giustiniàn olim Lòngo

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Chi de sótta a gh'é 'na seleçión di ménbri da famìggia Lònga dòppo a creaçión de l'Albèrgo Giustinién; o l'é riportòu ségge o cognómme da famìggia che quéllo de l'Albérgo ma bezêugna aregordâ cómme inta storiografîa de sòlito a ne vêgne dêuviòu sôlo un, de mòddo da evitâ e numerôze omonimîe.

  • Antönio Giustiniàn Lòngo: mòrto into 1412, cavagêo e cónte palatìn, o l'é stæto candidòu a-o duxægo ma o no l'é ariescîo a fâse elêze. O l'é aregordòu da l'Aostìn Giustiniàn p'êse stæto, inti ànni da goæra de Ciòzza, o capitànio de vàrie galêe, ma sorviatùtto pe avéi portòu a Zêna, cómme trofêo, 'na scultûa de 'n lìon de Sàn Màrco, caturâ a-o moménto da préiza de Trièste[21]. O lìon o l'é vixìbile ancón a-a giornâ d'ancheu in sce unn-a de pòrte do Palàsso Marcantönio Giustinién, into sestê do Meu[22].
  • Bertomê Giustiniàn Lòngo: nasciûo a Zêna into 1435; òmmo polìtico, o l'é stæto Cónso de Càffa (into 1470), governatô da Maónn-a de Scîo (1476 e 1507) e da Còrsega (1501-1502). Pe de ciù, scìnn-a-a sò mòrte into 1520, o l'é stæto incaregòu de numerôze miscioìn diplomàtiche pe cònto da Repùbrica[23]. O l'é aregordòu da l'Aostìn Giustiniàn p'êse stæto, insémme a-o Gêumo Parmâ e a-o Nichiôzo Brìgnoe, un di ciù inportànti ménbri di cìrcoli d'umanìsti zenéixi de l'época, óltre che rìcco mecenâte[24].
  • Benéito Giustiniàn Lòngo: nasciûo a Scîo into 1554, o l'é stæto nominòu cardinâ da-o pàppa Scisto IV a Rómma, dónde o l'êa arivòu insémme a âtri zenéixi scàpæ de l'îzoa into moménto da sò chéita inte moén di tùrchi. O moiâ chi into 1621, depoî avéi mìsso insémme 'na grànde coleçión d'òpere d'àrte, ereditâ da-o ràmmo romàn da famìggia Giustiniànn-a[25].
  • Brìçio Giustiniàn Lòngo: da no confónde co-i âtri "Brìçio" da famìggia (tra i quæ 'n dûxe ascì), o l'êa dîto "o Ghéubbo", da-o nómme da capitània da sò flòtta de galêe. Nasciûo ciù ò mêno into 1457, o l'é stæto pe tànti ànni 'n corsâ e amiràlio a-o servìçio da Repùbrica, pe pöi pasâ sótt'a-o rè de Spàgna, a-o pàppa e a l'inperatô Càrlo V a-o moménto da dediçión de Zêna a-o Loîgi XII de Frànsa, aprêuvo a-a poxiçión di Giustinién, de lóngo pàrte da façión di mascheræ[26][27].
  • Cézare Giustiniàn Lòngo: nasciûo a Zêna into 1550, senatô da Repùbrica e anbasciatô in Spàgna inti ànni da grâve crîxi finançiâia de quéllo régno, con l'inportànte cónpito de tutelâ i creditoî zenéixi da-e diciaraçioìn de bancarótta da corónn-a spagnòlla. Tornòu in Ligùria pe risòlve de questioìn diplomàtiche in sciâ propiêtæ do Marchexâto de Finâ, o l'é mòrto, fòscia a Zêna, depoî o 1617[28].
  • Galiàsso Giustiniàn Lòngo: nasciûo tra o 1460 e o 1470, o l'êa o fìggio do Brìçio "o Ghéubbo" Giustiniàn. Insémme a-i sò fræ Batìsta e Ménego o l'é stæto pe tànti ànni a-o servìçio di rè de Spàgna cómme capitànio de galêe, parteçipàndo a-a batàggia de Càppo d'Órso ascì, inta quæ o l'é stæto inprexonòu. A ògni mòddo, mandòu a Zêna co-i sò fræ, aprêuvo a l'intençión de l'Andrîa Döia de pasâ co-i spagnòlli, o l'é stæto tórna liberòu[29].
  • Lùcco Giustiniàn Lòngo: fìggio do Lusciàndro, o l'é nasciûo a Zêna into 1586. O l'é stæto incaregòu de vàrri ofìççi asæ inportànti, spécce inta colònia da Còrsega, vegnìndo nominòu, a-i 21 de lùggio do 1644, cómme 107° dûxe da Repùbrica de Zêna. A-a fìn do sò mandâto, doî ànni dòppo, (o duxægo o l'êa za diventòu a càrega bienâle) o l'à continoòu a pròpia ativitæ polìtica scìnn-a-o 1651, ànno da sò mòrte[30][14].
  • Lusciàndro Giustiniàn Lòngo: fìggio do Lùcca de Vinçénso, nasciûo into 1554 a Zêna, o l'à travagiòu pe tànti ànni cómme mercànte, pe pöi intrâ inte l'aministraçión do Bànco de Sàn Zòrzo. A-i 6 de arvî do 1611 o l'é stæto nominòu 89° dûxe da Repùbrica de Zêna, restàndo in càrega pe-i doî ànni a vegnî. O l'é mòrto a Zêna into 1631[14].
  • Òràçio Giustiniàn Lòngo: nasciûo a Scîo into 1580, o l'é arivòu a Rómma chìnze ànni dòppo; çitæ dónde o s'é mìsso a-o servìçio do pàppa e da Gêxa. Persónn-a sénplice e ligâ a-e instituçioìn religiôze a-e quæ o l'à fæto pàrte, o l'é stæto nominòu véscovo, e pöi cardinâ ascì, da-o pàppa Inocénço X. Dæta a sò proveniénsa, o l'êa bén bén in gràddo de parlâ in grêgo, motîvo pe-o quæ o l'à fæto pàrte de vàrie comiscioìn con l'òbietîvo d'unî tórna e gêxe catòlica e ortodòssa. O l'é mòrto a Rómma into 1649.
  • Pàride Giustiniàn Lòngo: mercànte da colònia de Scîo, specializòu sorviatùtto into comèrcio de l'àime, o l'é stæto l'ùrtimo governatô crestiàn da çitæ de Fêugge nêuva, vegnìndo caturòu a-a sò chéita inte moén di tùrchi. Tornòu in libertæ, o l'à çercòu, sénsa sucèsso, de ricuperâ a çitæ, pe pöi dedicâse a-o comèrcio de l'àime (do quæ o n'avéiva squæxi o monopòlio)[31].
  • Tomâxo Giustiniàn Lòngo: o l'é stæto un di dózze nòbili che, a-i 14 de novénbre do 1362, se són mìssi insémme inta "Nêuva" Maónn-a de Scîo, pigiàndo o cognómme comùn de "Giustiniàn" ascì. O l'é aregordòu ànche p'êse o comandànte da goarnixón de trexénto òmmi che, into 1495, a l'à batûo 'n'armâ tùrca ch'a l'amiâva d'òcupâ l'îzoa de Scîo[3].
  • Zan'Andrîa Giustiniàn Lòngo: nasciûo a Zêna into 1494, o l'à incomensòu a pròpia cariêra militâre cómme comandànte da sò galêa, a Justiniana, cóntra tùrchi, veneçién e portoghéixi. Insémme a-o Stêva Spìnoa o l'à comandòu a spediçión do 1528 cóntra a çitæ de Sànn-a. In quéllo ànno, co-a rifórma do scistêma di Albèrghi da pàrte de l'Andrîa Döia, o l'é intròu in quéllo di Giustinién, pigiàndo coscì o dóggio cognómme in mòddo diferénte da-o ràmmo da famìggia a Scîo. A-i 4 de zêna do 1539 o l'é diventòu dûxe de Zêna, çitæ inta quæ o moiâ ciù ò mêno into 1554[14].
  • Zâne Giustiniàn Lòngo: un di ménbri ciù avoxæ da famìggia Giustiniànn-a, fìggio do Bertomê de Antönio, o l'é nasciûo a Zêna, fòscia into 1418. O l'é stæto pe tànti ànni a-o servìçio da Repùbrica inte colònie zenéixi do Levànte, ségge cómme governatô che cómme mercànte e capitànio, spécce in quélle da Gazàia. A ògni mòddo a sò fàmma a vêgne pi-â ciù pàrte da-o sò ròllo inportantìscimo into blòcco de Costantinòpoli do 1453. Arivòu inta çitæ, asediâ da-i tùrchi, in agiùtto a l'inperatô Costantìn X, o l'é stæto mìsso a càppo da diféiza de un di pónti ciù crìtichi de sò miâge, poxiçión inta quæ o l'é restòu scìnn-a quànde, sùbito prìmma da chéita da çitæ, o l'é stæto inciagòu a-i 29 de màzzo. A sò galêa a l'é però ariescîa a arivâ a Scîo, dónde o moiâ, fòscia o 1° de agósto, aprêuvo a-e ferîe riportæ inta batàggia[32].

Nòtte

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  1. ↑ 1,0 1,1 (IT) Giovanni Battista di Crollalanza, Dizionario storico-blasonico delle famiglie nobili e notabili italiane, estinte e fiorenti, vol. 2, Pîza, 1888, p. 101.
  2. ↑ 2,0 2,1 (IT) Zâne Çìbbo Récco, Narrazione dell'origine e unione delle 28 famiglie nobili Genovesi [...], Zêna, Faziola, 1845, pp. 49-50.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (IT) Giustiniani di Genova, in sce giustiniani.info. URL consultòu o 25 zenâ 2022.
  4. ↑ (IT) Antonio Longo, Dell'origine e provenienza in Venezia de cittadini originarj, Venéçia, Gasali, 1817, p. 68.
  5. ↑ (IT) Michele Giuseppe Canale, Nuova istoria della repubblica di Genova: del suo commercio e della sua letteratura dalle origini all' anno 1797, vol. 1, Firénse, Felice Le Monnier, 1858, p. 427.
  6. ↑ (IT) Angelo Scorza, Le famiglie nobili genovesi, Zêna, Fratelli Frilli Editori, 2014, p. 127.
  7. ↑ Giustiniàn, 1537, Car. XXXIX ss.
  8. ↑ 8,0 8,1 Giustiniàn, 1537, Car. LV
  9. ↑ 9,0 9,1 Giustiniàn, 1537, Car. LVIII
  10. ↑ 10,0 10,1 Giustiniàn, 1537, Car. LXI
  11. ↑ Fugétta, 1575, vol. I, p. 72
  12. ↑ 12,0 12,1 Giustiniàn, 1537, Car. LXVIII
  13. ↑ Giustiniàn, 1537, Car. CXXVII
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 (IT) Sergio Buonadonna e Mario Mercenaro, Rosso doge. I dogi della Repubblica di Genova dal 1339 al 1797, 2ª ed., Zena, De Ferrari, 2018, ISBN 88-64-05998-9.
  15. ↑ (FR) Dynastes Génois de l'Archipel (PDF), in sce giustiniani.info. URL consultòu l'11 frevâ 2022.
  16. ↑ (IT) Giovanni Battista di Crollalanza, Giornale araldico, genealogico, diplomatico italiano, Fèrmo, 1875, p. 101.
  17. ↑ Gamurrini, 1671, p. 208
  18. ↑ Fugétta, 1575, vol. I, p. 73
  19. ↑ Giustiniàn, 1537, Car. LXII
  20. ↑ Giustiniàn, 1537, Car. LXIII
  21. ↑ Giustiniàn, 1537, Car. CXLVIII
  22. ↑ (EN) Palàsso Giustinién - Zêna, in sce giustiniani.info. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  23. ↑ (IT) Giustiniani, Bartolomeo, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  24. ↑ Giustinién, 1537, Car. CCLXXVIIII
  25. ↑ (IT) Benedetto Giustiniani, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  26. ↑ (IT) Giustiniani, Brizio, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  27. ↑ Giustinién, 1537, Car. CCXLVII-CCXLVIII-CCLII
  28. ↑ (IT) Giustiniani, Cesare, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  29. ↑ (IT) Giustiniani, Galeazzo, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  30. ↑ (IT) Giustiniani, Luca, in sce treccani.it. URL consultòu o 10 frevâ 2022.
  31. ↑ (IT) Enrico Basso, Stöia do comèrcio de l'aûme, in sce giustiniani.info. URL consultòu l'11 frevâ 2022.
  32. ↑ (IT) Giustiniani, Giovanni, in sce treccani.it. URL consultòu o 25 zenâ 2022.

Bibliografîa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Âtri progètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Lòngo_(famìggia_zenéize)&oldid=250210"