Sâta a-o contegnûo

Santuàriu da Madonna de Grassie (Castrevegliu)

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Da Wikipedia
AR
Sta pagina lì a l'è scrìccia in arbenganese, in ta varietài lucâle
U santuàriu da Madònna de Grassie

U Santuàriu da Madonna de Grassie, megliu cunusciüu cumme San Bastìan (Santuario della Madonna delle Grazie in italiàn) u l'è in edifissiu religiusu ch'u se tröva a Castrevegliu, sutta aa diocexi d'Arbenga.

A capella vista da Castrevegliu

Mensciunau pe' a primma vôta du Sincuséntu, u santuàriu u nasce cumme uratòriu campestre dedicàu a San Bastiàn, cumme testimuniàu daa vixita apustòlica cumpiüa dau Munscignû Nicolò Mascardi fra u 1585 e u 1586.

Pe' cumprénde u cangiu de denuminasiùn besögna remuntà ai prìmmi àgni du Seiséntu, quande 'na pericurusa epidemìa de pèste a l'éra tostu rivâ a tucâ u paise de Castrevegliu, fermanduse, segundu a tradisiun, pe' via de invucasiùn fàcce aa Vèrgine. Pe' ricunuscénsa, i castreveglin i l'han decisu de dedicâ 'na növa gêxa aa Madònna.[1]

Scibén a vuruntài di paisài, tantu a mancansa de spassiu quantu, ciü prubabile, chélla di fundi, l'ünicu mòddu pe' unurà a prumessa fàccia u l'è stàu chê de cangià intitulasiùn au santuariu ch'u gh'éra zà, ch'u se truvâva propiu là dund'a l'éra stâ prevìsta a fossa cumün pe' i morti de pèste.

Nunustante u càngiu de dedicatàriu, a capélla a cuntinua a mantegnì tràcce du vegliu cültu e, armenu fin au 1860, a vegne indicâ fina in ti registri da paròcchia cu'a duggia denuminasiùn.[1]

Dürante a segunda guèra mundiâle u pâ che a lucalitài de san Bastiàn sécce stâ duerâ cumme bàse tedesca: emblematicu u l'è stàu l'episòdiu avegnüu a 'na scignùra da Cascina d'Àgliu, che, n'avéndu respetàu u scüraméntu de nöcce, i tedéschi i l'axêan sparàu vers'a frasiùn (in chilòmmetru in lìnea d'aria) curpindu, pe' furtüna, numma in barcùn.[2]

Vista du cianö de San Bastiàn cun sutta u riun du Baru

U santuariu da Madònna de Grassie u l'è culucàu in t'in cianö ch'u svétta surva au riùn dìcciu du Baru, giüstu de rimpèttu au castê di Clavesana.[1]

U l'è de ciànta squadrâ, cun andaméntu in lünghéssa e numma ina navâ. L'edifissiu u g'ha ascì in vastu presbitériu, curunàu da 'n abscide semireùndu cuèrtu cun 'na semicupula, giràu versu nord. A capélla véra e pròpia a l'è presedüa da 'n portegu picenìn, duèrtu in se tré pàrti, issàu de pôcu rispettu au terén e cuèrtu cun 'na vôta a vêra.[3]

A cuertüra a g'ha de lünette in curispundénsa di barcùn, e a l'è fàccia da 'na vôta a bùtte. Aa senèstra, pe' finì, truvemmu a sacrestìa, in ta zôna de deré a l'âtâ, cun 'na vôta a padigliùn.

Nìggia in ta faciâ, cu'a madunetta

A faciâ, depìnta uriginariaménte de giàncu, a l'ha in ta parte âta in andamentu cürvu, cu'u campanìn picìn ch'u spìcca in tu séntru. Pôcu de sutta aa vôta du portiu, 'na nìggia cun 'na statuétta da Vèrgine.[3]

Ancù sutt'au portiu, invêce, truvémmu, di rissöi in préa de scciümaira[4], méssi insèmme du 1820, au sentru da pavimentasiùn, u munugràmma da Madònna.

Denansi aa gexétta, a stàttua da Madònna, au sentru d'ina strutüra utagunâle lungâ, ch'a mìra versu u paìse, cun, ancù ciü avanti, 'na cruxe de fèru, ai lìmiti da Còsta du Mabiviu.

Vista generâle du de dréntu

E müragne du santuàriu, dau de dréntu, sun scandìe da finte culònne cumposte, che surva ghe cûre ina curnixa sagumâ, cu'e decurasiùi a föglie e parmette.[3]

I afreschi in ta vôta

A prinsipale scéna rafegürâ in te pitüre au de dréntu a l'è chélla da Madònna cu'u Bambìn, dipinta in sa vôta de l'aula, mentre u ciclu de pitüre in sa vìtta da Madònna ch'u se pò vegghe in si fianchi u l'è stàu fàcciu dau pitû Arcasio du 1946, ch'u vegnîa de Pavîa. Se vegghe ducca 'na série de tundi ch'i l'han cumme sugèttu l'Imaculâ, a Nunsiâ, a Sàcra Famìglia e Cristu in sa Cruxe.[3]

A müragna de drìccia

In te st'ürtimu esempiu, de rilevansa u l'è u moddu ch'a Madònna a brassa u corpu du figliu ancù in simma aa Cruxe, lüminàu da l'âtu, méntre 'n legiunàriu ruman, cìn de pûra, u se luntana.

Surva a l'âtâ a l'è cunservâ a stàttua de légnu ch'a rafegüra a Vergine, purtâ in prucesciùn ai 2 de lügliu. De pregiu fina u dipintu da Madònna cu'u Bambìn cun d'in gìru San Ròccu e San Bastiàn, dund'a Vèrgine a l'è setâ in trônu, in simma a 'na nîura: aa drìccia u primmu di dui, mustràu cu'e vesti da pelegrìn, aa senèstra truvemmu u segundu, flagelàu dae frécce, méntre a scena, in âtu, a l'è curunâ da de fegüre angériche. De bütêa lìgüre, u l'è stàu fàcciu in ta prìmma metài Seiséntu.[1]

L'âtâ e a stàttua prucesciunâle

In ta zôna du presbitériu u se issa l'âtâ mazû, facciu de marmamu e stüccu, datàu du seculu XVIII e de stîle rococò. Decuràu cun de rifinitüre d'òru, fàcce du du 1881, l'è curunàu in tu mézzu da di àngeri ascì.[3]

Testimuniansa da storica devusiun di paisài i sun i ex voto apêxi in se müragne da gexétta, d'in gìru a l'âtâ. Sti chi sun stài méssi lì in ti àgni a reôrdu de gràssie risevüe dai castereveglin.

Se da 'na parte i se ponen végghe di cö d'argéntu, purtài dai spuxi in segnu de portafurtüna pe'a vìtta matrimuniâle, puémmu ascì truvâ e futugrafie di òmmi castreveglìn ciamài cumme surdatti dürante a segunda guèra mundiâle, in Itàlia, Àfrica e Rüscia, tütti pe' furtüna turnài a cà.

A festa da Madonna

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A cruxe da Còsta de Mabiviu

De lungu sentîe daa pupulasiùn castreveglina e sun e celebrasiùi in tu santuàriu, ch'i se tegnen ina vôta a l'ànnu, pe' tradisiùn ai 2 de lügliu, cu'a méssa dìccia dau prève castreveglìn e u seguente rinfrescu. A stàttua da Madonna, in ciü, a l'è purtâ in prucesciùn vers'u burgu de Castrevegliu, fin aa parocchia da Sunta. A nöcce prìmma da festivitài u se sénde u föu in sa costa du Mabiviu, cu'u chescì dìcciu ferò. In ti àgni passai, stu lì, u l'éra alimentàu cun tràglie de vîa, rebrundìglie e tòcchi de castagnu, purtai fin lì cu'i àxi (o cu'i câri trainài da sti lì) da tütt'e pàrte da cumüna. Ai 2 se tegnìan poi a prìmma méssa (de chéi d'Èrli), a méssa de dex'ùre e chélla grande a unz'ùre , pe' purtà turna in derê a stàttua in tu dòppu dernâ.[5]

A Capeletta de Sant'Antôgnu

Se ghe riva daa strâ du Santuàriu, ch'a traversa u riùn du Baru o ascì daa strâ da Bruxea, ch'a se destàcca da chélla da Ruverêa a pochi métri dau sò imprensippiu, passandu dau vegliu campusantu.

A targa aa memòria da famìglia Aliseri-Etchepare

Pôcu sutta au cianö, inte l'ürtima cürva, se vegghe a capeletta de Sant'Antôniu, fàccia tirà sciü daa famìglia Aliseri-Etchepare.

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (ITLIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Santuario della Madonna delle Grazie, in Castelvecchio di Rocca Barbena.  Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbenga, Bacchetta Editore, 2022, pp. 208-211.
  2. (IT) Cuncursu témmi Anpi annu sculasticu 2018/2019, in sce leca.anpi.it. URL consultòu o 19 lùggio 2023.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 (IT) Santuàriu da Madònna de Grassie (Castrevegliu) BeWeb, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 26 frevâ 2023.
  4. (IT) U Santuàriu da Madonna de Grassie, schêda, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 17 lùggio 2023.
  5. (ITLIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Castelvecchio, le radici: Luglio, in Castelvecchio di Rocca Barbena.  Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbenga, Bacchetta Editore, 2022, pp. 255.

Âtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]