Castrevegliu
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese, in ta varietài lucâle |
Castrevegliu cumüna | ||
---|---|---|
| ||
Panuràmma de Castrevégliu | ||
Localizaçión | ||
Stâto | ![]() | |
Región | ![]() | |
Provìnsa | ![]() | |
Aministraçión | ||
Scìndico | Marino Milani (Lega Nord) da-o 26-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019) | |
Dæta de instituçión | 1861 | |
Teritöio | ||
Coordinæ: | 44°07′49.73″N 8°06′55.85″E / 44.130481°N 8.115514°E | |
Altitùdine | 420 m s.l.m. | |
Superfìcce | 16,14 km² | |
Abitanti | 141[1] (31-5-2020) | |
Denscitæ | 8,74 ab./km² | |
Fraçioìn | Veserxe | |
Comùn confinanti | Barestin, Bardenéi, Èrli, Garesce (CN), Tuiràn, Süccarê | |
Âtre informaçioìn | ||
CAP | 17034 | |
Prefìsso | 0182 | |
Fûzo oràrio | UTC+1 | |
Còdice ISTAT | 009021 | |
Cod. cadastrâ | C276 | |
Targa | SV | |
Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
Cl. climàtica | zöna E, 2 324 GG[3] | |
Nomme abitanti | castreveglìn (ascì castreveggìn o castreveijin) | |
Sànto patrón | Santa Maria 'Sunta | |
Giórno festîvo | 15 aùstu | |
Cartògrafîa | ||
Pusisiun da cumüna de Castrevegliu in ta pruvinsa de Savuna | ||
Scîto instituçionâle | ||
Castrevegliu[n. 1] (dìcciu ascì Castrevéggiu, Castrevéju o Casterveiu in te parlàe ingàune[n. 2], Cašteveiu in garescìn, Castelveju in urmeàscu[4], Castrevêgio in zenese, Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüria cun 'na pupulasiun de 141 abitanti (dàtti agiurnài au 2020), ch'a se tröva in Pruvinsa de Savuna.
Geugrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
U l'è scituàu in ta Pruvinsa de Savuna e u fa parte da vâ du Neva, in te l'entrutèra d'Arbenga.
U teritòriu cumünâle u l'è survastàu da a Rocca Barbena e u se tröva ascì vixin aa còlla du Scravagliun dunde se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.
Vìlle e burgàe[modìfica | modìfica wikitèsto]
U statüu cumünâle u ricunusce cumme frasiun a vìlla de Vesérxe, assemme a âtre burgàe e cascìne, sparse pe' u teritòriu. Fra ste lì a Cascina d'Agliu (o d'Aju, cumme dìcciu in tu dialettu du postu, ai cunfin cun Èrli), chéla de Burgna (in diresiun de Bardenéi, de dòppu u Scravagliun),e u Giru de Löa, ün di insediamenti ciü resenti, tiràu sciü fra u 1964 e u 1974.
U burgu stessu, u l'è frasiunàu in te diferenti burgàe, cumme chéla de Ròcche (e quâli ca' sun stàe cacciàe zü in ti àgni '50) o da Curumbera (in ingressu au paìse, da u stradun). Extra moenia se cuntan poi e sinque burgàe da Stra, de Preâte, da Gattafreggia e du Pözzu (de Sutta e de Surva). Cun ste chi u teritòriu cumünâle u cröve 16,14 km2.
Storia[modìfica | modìfica wikitèsto]
E urigini du primmu insediamêntu sun datae au I seculu cumme i ne mustran i ritruvaménti in ta frasiun da Cascina d'Agliu dund'a se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è poi divegnüu feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e svilüpau u paise da u XII seculu.
A partì da u XIV seculu[5] u l'incuménsa a pèrde impurtansa, pe' a fundasiun, li vixin, du feudu de Süccarê, ch'u divènta u növu séntru du marchesau e u sciôrbe ascì i pusedimènti de stu burgu li. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Süccarê, a rexidénsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.
Fra l'ànnu 1623 e u 1624[5] vegne câtàu da i Savoia che u pòrtan sutta au sò ducàu, fin au 1672 [5] quande, doppu in asédiu duraüu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan in ta Vâ du Neva, inglubandu cuscì st'ürtima in ti territòri pusedüi.
'Sti evénti i sun seguìi fra l'âtru da 'n periudu dunde Süccarê e Castrevegliu i cundivìdden a stéssa storiaa; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri evènti) che intu 1746 gh'éra stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sucesiùn austriaca, chi i sercavan de sulevâ a pupulasiun du burgu cuntru a duminasiùn zeneze. Tòstu sinquant'agni doppu, in tu nuvémbre de l'ànnu 1795[5], püte u teritòriu castreveglin u vegne interesàu da i fàtti de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (a l'epuca alléau cun l'Austria), dü(r)ante a Battaglia de Löa.
Cu'a duminasiùn fransese u teritòriu du burgu u éntra a fà pàrte da u 2 de dexembre du 1797 in tu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna a l'intèrnu da Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu sucescìvu u vâ a fâ parte du III Cantun cu'a séde a Süccarê.
Da u 1804 u 'sciòrbe ascì u municipiu de Veserxe, istituìu presedenteménte, in tu 1797. Zà inglubàu diretaménte in tu Primmu Impéru Fransese da u 1815 u pàssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da l'8 d'avrì du 1863 u pìglia u nùmme atuâle, cun u suffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da e âtre cumüne cun u numme paréggiu.[6]
Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Comunitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de chélla du Punente Savuneze.
Abitânti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Evulusiùn demugrâfica[modìfica | modìfica wikitèsto]
Abitanti censìi[7]

Minu(r)ânse furèste[modìfica | modìfica wikitèsto]
Dându améntu a l' ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu ghe sun 10 rexidenti furèsti.
Pôsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]
U Castê di Clavesana[modìfica | modìfica wikitèsto]
• Castê da famiglia Clavesana, u l'è u castê c'u dòmina u bùrgu, fàcciu custruì da i Clavesana atùrnu au XI seculu, poi pasàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu u l'è vixitâbile, ma u gh'è in sentê, dìcciu du "Castagnéu", c'u permette d'amirà u panuramma du paìse passàndu d'in gìru a l'edifissiu. Da u 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premüran de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu aa lezenda du Bastiàn cuntrâriu.[8]
Architetüe religiuse[modìfica | modìfica wikitèsto]
A livellu religiusu u teritòriu de Castrevegliu u l'è spartîu in te due parôcchie, üna ch'a cröve u paìse (da 'Sunta) e l'âtra legâ a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).
• Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun l'ürtima restruttürasiùn rizalènte au XVII seculu, in stìle baròccu.
• Gêxa da Madonna da Nêve in ta frasiun de Veserxe, restaurâ resenteménte, cun u presiùsu campanìn c'u domina u paìse.[9]
• Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, inisialmente dedicau a San Benârdu. Ancöi u prezènta ina strutüa a furma de cö presedüa da in pôrtegu picin.
• Uratòriu da Santa Maria Madaléna de uriigine tardu medievâle cu'u campanì a véla. L'internu u l'è sobriu e cürau, e u raprezenta e furme du baròccu lìgüre.
• Capeletta de San Giüxeppe, lungu a cuscì dìccia Via du Rösu, pe' anda versu Süccarê a l'è stâ edificâ in tu 1700.
Architetüe sivìli[modìfica | modìfica wikitèsto]
• I Lavaûi: sparsci pé u burgu se trövan diferenti trögli e funtanìn, antigamente duveài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna sti chi i sun ancù aù funsiunànti, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu lucâle.
Ecunumîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Prevàlentemènte agricula (survatüttu cultivasiùn de urìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.
Cultüra[modìfica | modìfica wikitèsto]
«U mâ furestu e agru, u mâ distante |
(U Mâ, de Sirviu Riulfu, 1988) |
Dialettu castreveglìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Castervegliu u se pàrla in dialettu scimile a chéi di âtri paixi da vâ du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, faxènte parte du gruppu ligü(r)e séntru ucidentâle. Fra e carateristiche ciü impurtanti ch'u distinguen da l'arbenganese sitadìn se trövan:
- A cazüa da g e da v intervucalica (ad esempiu in fögu, ch'u divén föu), a prununsia da a in pusisiùn tonica tendénte a a velarisasiùn, ch'a l'avixìna versu ina o avèrta, ascì s'a nu l'è cuscì fursâ da êsse segnâ cumme tâle.
- A r intervucalica, graficamente segnâ, a vén prununsiâ in manéra ciü evidénte rispèttu che in ti âtri dialetti da vâ.
- I êxiti de -CL- e -GL- du latìn i se trasfurman in /ʎ/, au cuntràriu de quànt'u sücédde in Arbenga (evulusiùn in /j/)
- Ürtimu trattu carateristicu, a prununsia palatàre da s impüra: lezüa cumme sc (/ʃ/) se seguìa da c, f, p, q e t, o cumme x (/ʒ/), d'atàccu a: b, d, l, m e n.
Diferente peò rispettu a chélla du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri e sun riscuntrabili inta varietài de Vesérxe, cun arcüne influense versu Barestin.
Grafîa castreveglina[modìfica | modìfica wikitèsto]
In tentatîvu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chella duverâ da Sirviu Riulfu pe' a racòlta puetica A Culumbera, adutâ ascì in ti âtri tèsti
Létere | Sòn
IPA/AFI |
Nòtte |
---|---|---|
A | a | |
B | b | |
C | k/ʧ | |
D | d | |
E | e/ɛ | e serâ/ e avèrta |
F | f | |
G | g/dʒ | |
H | mütta | |
I | i | |
L | l | |
M | m | |
N | ɱ/n/ŋ | |
O | o/ɔ | o serâ/o avèrta |
Ö | ø | són de eu fransese |
P | p | |
Q | k | |
R | r/ɹ | ɹ u ven diretamente indicàu |
S | s | Üzu paréggiu a l'italiàn |
SCC | ʃ+ʧ | són da paòlla "scciümma" |
T | t | |
U | u | |
Ü | y | són da "u" françéize |
V | v | |
X | ʒ | sòn du fransése jardin |
Z | z | són da "s" de l'italiàn "rosa" |
In ta leteratüra[modìfica | modìfica wikitèsto]
U burgu u l'è u prutagunista du rumanzu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumparìsce poi in tu libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e in te La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu in tu 1940), inserìa in tu percursu lete(r)âiu pé i caruggi ciamâu "U Sentê da Puexîa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn, sernüe fra chélle partecipanti a l'apôxitu cuncursu A Giara da puexîa.
Enugastrunumìa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de burâxe, u cunigliu au steccadû e ascì i frisciöi de méi.[10]
Feste e fê(r)e[modìfica | modìfica wikitèsto]
• Ù paîse di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e labu(r)atò(r)i vârri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.
• Castagnâ in ùtubre, intu bùrgu cun e rustîe prepa(r)àe in sciü muméntu.
• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paîse.
• Paliu di âsi, festezàu antigamènte ai 15 d'austu.
Aministrasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
---|---|---|---|---|---|
24 zügnu 1985 | 6 zügnu 1990 | Ennio Ferrua | PSI | scìndicu | |
6 zügnu 1990 | 24 abrì 1995 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
24 abrì 1995 | 14 zügnu 1999 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
14 zügnu 2004 | 8 zugno 2009 | Maria Balbo | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
8 zügnu 2009 | 26 mazzu 2014 | Marino Milani | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
26 mazzu 2014 | 27 mazzu 2019 | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu | |
27 mazzu 2019 | in càrega | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu |
Vie de Cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grassie aa stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grassie aa SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenéi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castê de Süccarê, pasàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria" (a Via du Rösu, de urigine marchiunâle), cun a biciclétta o a pê ascì.
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nòtte dialetâli[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ pununsiàu/kaʃtre'veʎʎu/
- ↑ In urdine e trê furme se riferiscen a l'abenganese ürban (/kastre'veʤʤu/), a a parlâ d'Èrli (/kaʃtre'veiju/) e a chélle da vâ du Pennavaire(/kaʃtɛr'veiju/)
Nòtte a u testu[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dàttu Istat - Pupulasiun rexidénte ai 31 de mazzu du 2020.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ Grafia du disiunàiu Italian-ulmioscu Ulmioscu-Italian
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Enzo Bernardini, Borghi nel verde. Viaggio nell'entroterra della Riviera Ligure delle Palme, San Mauro (TO), Tipografia Stige, 2003.
- ↑ Regio decreto du 8 avrì 1863, in sce normattiva.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu o 28-12-2012.
- ↑ (IT) Castrevegliu e su sô castêllu, in sce lavocedigenova.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ (IT) A Vesérxe u restauru da paruchiàle, in sce ivg.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ Castervegliu, ün di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
Âtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castrevegliu