Giüstexine

PR	Sta pagina chi a l'è scrita da Prìa

Giüstéxine cumǜn
Giüstéxine – Veduta A frasiùn de San Michê vista da San Luénsu
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Mauro Boetto (lìsta cìvica "Uniti per Giustenice") da-o 26-5-2014 (3º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°10′19.76″N 8°14′46.15″E44°10′19.76″N, 8°14′46.15″E (Giüstéxine)
Altitùdine	140 m s.l.m.
Superfìcce	17,22 km²
Abitanti	995 (30-6-2019)
Denscitæ	57,78 ab./km²
Fraçioìn	San Luensu (cun U Béssu, A Vìlla, A Vilétta) San Michê (cun A Còsta, Vāsùrda, Furèstu, U Cianassu e I Sérèi)
Comùn confinanti	A Prìa, Bardenéi, Löa, Magiö, Ù Tû
Âtre informaçioìn
CAP	17027
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009031
Cod. cadastrâ	E064
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 696 GG
Nomme abitanti	de Giüstéxine giusteniezi (neul.)
Sànto patrón	san Luénsu san Michê
Giórno festîvo	10 agùstu 29 seténbre
Cartògrafîa
Giüstéxine
Giüstéxine – Mappa Puzisiùn du cumün de Giüstexine in-ta pruvinsa de Savùna
Scîto instituçionâle

Giüstexine (Giustenice in italiàn) u l'è 'n cumǜn sparsu de 995 abitanti in-ta pruvinsa de Savùna (dêti agiurnê a-u 2019).

Giugrafîa

U teritôiu de Giüstexine u se tröva in-ta a vaâ du turénte Scarinciu, ch'u se caccia, a-u fundu du paîze, in-ta scciumèa du Maémua. A parte ciü bassa se caraterizza pe-a cultivasiùn de üga e oîve a fasce, a zona ciü a munte a l'è pîna de frasci e de carpi, cun n'estensciùn ch'a riva fin a-u Munte Carmu de Löa (1389 m in sce u livéllu du mâ), au Bric Agnellin (1335 m) e au Zuvu de Giüstexine a 1200 m. Vixin a-u Bric Tampa (846 m) se tröva a grotta di Scöggi Negri, cun üna de ciü inpurtànti attivitê carsciche da regiùn Ligüria.

Frasiùi

Giüstexine u l'è 'n cumün sparsu, ch'u cunprende ciü frasiùi e burghê, segundu u statüu cumünàle San Luénsu e San Michê e nu sùn cunsciderabili cumme frasiúi, ma cumme i nuclei custitutîvi du cumün, da questi dunca i dipendan in urdine e frasiùi de Bessu, Vìlla e Vilétta pé u prìmmu; Costa, Valsùrda, Furèstu, Cianassu e Serèi pé u segundu. Cunscideràndu a divixùn in burghê (devöâ ascì in-te manifestasiùi e in-te rievucasiùi stojche) u gh'è:

• San Luénsu (Sede du cumun, a cùnta 366 abitànti)
• San Michê (Zona du centru storicu, a cunta 24 abitànti in-tu burgu)
• Santa Libera (Zona du funduvalle, spartîa in-te trê burghê: Sérèi de Sùtta, ch'a cunta 38 rexidènti, Sérèi de Srua e U Prìn)
• San Martin (ch'u cunprende ascì a burgâ de Vāsurda, cun 40 abitànti)
• Capeletta (cun ascì e lucalitê de Cà ai Bûri e de Furèstu, a cunta in-te tüttu 83 persùne)

Cunfin

U cunfîna cun i cumüni de: A Prìa e Löa a sud, Bardenéi e Magiö a nord e Ù Tû a levànte.

Stòja

U numme "Giüstexine" u deriveréa da 'n fêtu storicu du tenpu de Guêre Püniche fra i ezerciti cartaginezi e di Rumén, dunde a lucalitê a l'è stêta devöâ cumme sede de aministrasiùn giüdisiaria, asucià a-a denuminasiùn de Jus-Tenens ch'u vö dî "tégnì giüstìssia".

Se de fùnti vàn a fâ remuntâ i primmi insediaménti in te l'epuca bizantina (prubabilmente in lucalitê Vìlla), a fundasiùn du burgu de San Michê cun üna de primme citasiùi a l'è du 1248 in-te in attu du 5 d'arvî firmòn da Bunifassiu de Clavesana. A-u de sutta de l'abasia de San Péu da vaâ du Varatella, in Tuiràn, u finisce fra i dumîni da Diocexi d'Arbenga e ascì sùtta i marchezi Du Carettu (in-tu XIII seculu e XIV seculu). cun a bulla papâle de Urbano VI e zone de Giüstexine, Tuiàn, Borzi e da Prìa vegnan cuntrulê da-a Repübbrica de Zena a cumensâ da u 1385.

Da-a primma metê du XV seculu, pe 'na seje de fêti, u paîze de Giüstexine u tùrna a-u sutta di Du Carettu. 'Sta növa situasiùn a l'ha fêtu però préstu a scentâ, scicumme che u castellu u vegne assediòn pe cumandu du capitàn Peu Freguzu, de Zena ch'u custrénze a-a rêza i dùi frê Galeottu e Giuvanni Du Carettu aturnu a-u 18 avrî 1448: st'evéntu chi u vegne ancùa rievucòn da u fulclure grassie a e celebrasiùi du Lüggiu Medievâle.

Cun Napuleùn Bunaparte da-u 2 dixénbre 1797 a lucalitê a l'hà fêtu parte du Dipartiméntu da scciumêa Maémua, a l'internu da Repübbrica Ligüre. In tu 1815 vegne pasòn in-ta pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, segundu u Cungrèssu de Vienna du 1814, e da lì u fajà parte de l'Italia ünîa.

I ürtimi agiüstaménti avêgnan cun u distaccu da frasiùn da Bringhiera che aù a fa parte du cumün du Tû. L'ha fêtu parte fin a-u 2008 da Cumunitê muntâna du Pullupixe, pòi divegnüa fìn a-u 2015 niùn di cumüi da Rivêa de Pàrme e di urîvi. Fra u 2016 e u 2018 u l'éa parte de l'Üniùn di cumüni da vaâ du Maémua, asemme a-u Tû e Magiö.

Abitanti

Vista de frasiùi du funduvalle da-a ciassa de San Michê (Serèi de Sutta, Serèi de Surva, Prìn e Cianassu)

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censîi

Minurànse furèste

Segundu u ISTAT, a-u 31 dexenbre 2014, a Giüstexine u gh'è 13 rexidénti furèsti.

Persùne culeghê a Giüstexine

José Serrato, ecunumista, 24° prexidente de l'Uruguay (fra u 1923-1927), u l'éa uriginàiu da frasiùn di Sérèi de Srua.

Pòsti de interesse

Architetüe Religiûze

• 
  A paruchiale de San Michê
• 
  A gêxa da parocchia de San Luensu
• 
  A Cà Cumüna de San Michê, veggia sede cumünâle
• 
  A prucesciùn a Giüstexine cun u Crìstu négru de Buissàn
• 
  A gēxétta de Santa Libera, scitüâ in ta frasiùn du funduvalle di Serèi de Sutta

Pé a Gêxa u teritòiu cumünàle de Giüstexine u l'è parte de 'na sùla parocchia, ciamà Parocchia di Santi Luénsu e Michê, sta chi a cunprende:

• Gêxa de San Michê, a l'è scitüâ in-ta ciàssa da frasiùn de San Michê, in sce in âtu pözzu, a strutüa d'ancö a saiéva stêta uriginâ da in edifissiu ciü antìgu, rimanezòn du XII seculu. E ürtime mudifiche e saiêvan stête fête du 1596 quande e ghe vegnan zûnte e dùi navê de làtu, in stìle baroccu.
• Atôiu da Nostra Scignüa da Neve (a San Michè), cunusciüu ascì cumme Atôiu di Disciplinê u l'è de antìga fundasiùn (prubabilmente XV-XVI seculu), se tröva in sce u côlle de rinpèttu a-u castêllu, dâre a-a paruchiàle. U l'è famùzu pé uspitâ a cungrega di disciplinê, zà atîva in-ta vaâ du Scarinciu da-u XIII seculu.
• Gêxa retòja de San Luénsu Martire, se tröva in-tu sentru de San Luénsu, a l'è a gêxa retòja da parocchia e a cunserva in inpurtante organu di inìssi du XX seculu.
• Atôiu de l'Immaculâ, u se tröva a San Luénsu.
• Capeletta de San Martin, a l'è üna de gêxe ciü véggie da zòna, zà sità da-e fùnti in-tu VIII seculu, fundà lungu u sentê steròn ch'u u pòrta a Ransi da Prìa a l'à cuvèrtu ina pusisiùn inpurtante pé vìa da sö pusisiùn.
• Capeletta de Santa Libera e Sant'Antoniu, a l'è üna gēxétta ch'a se tröva in-ta lucalitê di Sérèi de Sutta a-u margine du stradùn e a dâ u numme a-a burgâ de Santa Libera. A l'è caraterizâ da 'n canpanì a véja, datòn 1885.
• Capeletta da Nostra Scignua de Lourdes, a dà u numme aa burgâ de Capeletta, scitüa in frasiùn Furèstu a l'è u scinbulu da devusiùn di abitànti du pòstu.
• Culonna da Madonna di Povi, a-u Cianàssu (lucalitê ai cunfìn cun i Sérèi, ch'a fa però parte de San Michê).

Architetüe Militari

Castéllu di Del Carretto

In-ta lucalitê de San Michê, surva e de rinpèttu a-a gêxa paruchiàle a se tröva l'ânplia zòna cianélla da-a furma de nîu d'àquila i se trövan i rèsti du Castéllu fundòn dai marchezi del Carretto, che ai tenpi de Enrico II (atùrnu a-u 1200) i l'éan scignùi de Nòi e de Finâ. L'è dunca cu-a fundasiùn du Burgu de Finâ che, pé rafursâ i dumìni lucâli, u vegne acquistòn l'edifissiu da prìmma in màn ai vescuvi arbenganézi. A vegne cuscì rinfursâ a strutüa de Giüstexine, in antigu tiâ sciü dai bizantìn. In-ti vàri avenimènti chi i veggan prutagunìsti i marchezi de Finâ, i scignùi de Milan e a Repübbrica de Zena u castéllu u vegne derucòn in-tu 1477, poi döveòn dai zenezi e dunca aù i se pònan amiâ sùlu i rèsti da furtessa rimanezà sutta questi, che cun a perdita de inpurtànsa du feudu i vàn a abandunalu manimàn.

Architetüe sivîli

A San Luénsu, in-ta ciàssa du Custìn u se tröva u stòjcu sedîle in prîa de Finâ, a dimustrasiùn de l'ativitê giudissiaria ch'a l'ha caraterizòn u paîze antigaménte. De paéggia fabricasiùn e mezüe de l'öiu e du vìn datê 1606, ancö cunservê in-tu palassu du cumüne.

Ecunumîa

L'ecunumîa lucâle a l'è bazâ in sce l'agricultüa e l'alevamèntu. Prezente ascì ina picîna zona cumerciâle-industriâle, ai cunfìn cun A Prìa, dunde tröva inpiêgu a magiurânsa da pupulasiùn.

Cultüa

Dialettu de Giüstexine

U dialettu parlòn in te quéstu paìze u fà parte du gruppu Ligure séntru ucidentàle, scimile a-u vixìn dialettu da Prìa, anche se u prezénta de inflesciùi da-e parlê de Bardenèi (particulâre parlâ ciü ligâ a-u valburmidéze) de Tuiàn (ciü scimile a l'arbenganéze).

Da l'estê 2021 a l'è stêta inbastìa ina növa òpera de cartelunìstica stradâle, cun ascì di cartelli in-tu dialettu lucâle, pé e lucalitê che e g'han 'na tradusiùn in léngua ligüre.

Asuciasiùi

Inpurtànte ascì l'asuciasiùn cultürale Jus Tenes, che u urgànissa incòntri e fëe in tu paìze (e a partecipa ascì cumme sòcciu a-a Cunsülta Ligüre), cun a partecipasiùn ascì du sìrculu "A cà cumüna" de San Michê.

Istrusiùn

In-tu teritòiu cumünàle se trövan e scöe statali "Don Noli" (a scöa materna) e "Sandro Pertini" (a scöa elementàre, cun a séde in-tu palassu cumünale), ragrupê in-te l'istitüu cunprenscîvu da Prìa.

Feste e fêe

Rievucasiùi storiche

• Lüggiu Medievale: rievucasiùn stoica e séna medievâle, l'ürtima setemâna de lüggiu, in-ta lucalitê de San Michê. U prezénta ascì u curtéu di rappresentanti de cuntrâde e, da u 1981, u "Paliu di Carri" cu fa riferiméntu all'assediu du castellu da parte di zenezi.

Âtre manifestasiùi

U gh'è ascì:

• JUSTaNICE Rock: festa muxicale a San Miché, cun cuxina tipica, bira e u rock 'n roll.
• Grande Sagra gastrunomica: a se tegne a lüggiu primma du paliu, cun i prudotti tipici liguri da tastâ grassie ae cuxîne in-ta ciassa de San Michê.
• Castagnà a San Martin: pé a festa de San Martin (11 nuvenbre) u se inbastisce u ciassà davanti a a gêxa cun e tipiche pustasiùi pé fâ e rustìe.
• Teàtru dialetâle: u se tegne sturicaménte a San Luensu, in-tu "salun de feste".
• Feste patrunàli de San Michê e de San Luénsu: cun a relatìva prucesciùn in-tu paîze, ch'a vegghe ascì a partecipasiùn de varie cunfraternite lucali.

Vie de cumünicasiùn

U cumün de Giüstexine l'è atraversòn da-a stradda pruvinciale 24 (SP24), ch'a a culêga cun A Prìa, âtre stradde minùri e culegan e varie frasiùi, cumme quella che dai Sérèi Superiùri a porta a Bringhiera (U Tû), o quella che a porta versu Ransi da San Martin.

Amministrasiùn

U palassu du cumüne a San Luénsu

Periudu		Primmu sitadìn	Partìu	Càrega	Nòtte
28 arvî 1988	22 mazzu 1990	Agnese Fiallo	Indipendente	Scindicu
22 mazzu 1990	24 arvì 1995	Agnese Fiallo	Demucrasîa Cristiâna	Scindicu
24 arvî 1995	14 zügnu 1999	Giuseppe Morro	lìsta cìvica	Scindicu
14 zügnu 1999	14 zügnu 2004	Giuseppe Morro	lìsta sivica	Scindicu
14 zügnu2004	8 zügnu 2009	Lazzaro Giordano Serrato	lìsta sivica	scindicu
8 zügnu 2009	25 mazzo 2014	Ivano Rozzi	Per Giustenice (lìsta sivica)	Scindicu
25 mazzu 2014	27 mazzu 2019	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta sivica)	Scindicu
27 mazzu 2019	10 zügnu 2024	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta civica)	Scindicu
10 zügnu 2024	in càrega	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta civica)	Scindicu

Nòtte

Nòtte a-u testu

Nòtte bibliugrafiche

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Giüstexine

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 255380383 · WorldCat Identities (EN) 255380383