Çelle

SV	Questa pagina a l'è scrita in savuneize

Çelle comun
(IT) Celle Ligure
Panuramma d'a maina de Çelle
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Sann-a
Aministraçión
Scindico	Caterina Mordeglia (lista civica "Aria nuova") da-o 27-5-2019
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°20′31.56″N 8°32′44.07″E
Altitùdine	4 m s.l.m.
Superfìcce	9,56 km²
Abitanti	9 787 (2020)
Denscitæ	1 023,74 ab./km²
Fraçioìn	Boschi, Brasi, Cassisi, Costa, Ferrari, Natta, Piani, Pecorile, Sanda, Terrenin
Comûni confinanti	D'äto d'Arbisseua, A Steja, Väze
Âtre informaçioìn
CAP	17015
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009022
Cod. cadastrâ	C443
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 4 (sismicitæ tànto bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 490 GG
Nomme abitanti	Çelaschi (it) Cellesi o Cellaschi
Sànto patrón	San Michê Arcàngiou
Giórno festîvo	29 setenbre
Cartògrafîa
Çelle
Pusiçiùn d'u cumüne de Çelle int'a pruvincia de Sann-a.
Scîto instituçionâle

Çelle (Çélle in zeneize, Celle Ligure in italian) u l'è 'n cumüne de 5.171 abitanti ch'u se tröva int'a pruvincia de Sann-a. A l'é a patria d'u Pappa Sisto IV, Françesco della Rovere.

Stoja

I çelaschi nu gh'an in riccu patrimònio storicu da vantä, perchè a stoja ciü antiga d'u paize a se cunfunde cun quella d'u rèstu da Ligüria. A cunträ de Sanda, insce-i bricchi deré a-u paize d'ancö, saieiva steta fondä da di romæn che scappavan da-i Longobardi.

Doppu ese intróu int'a marca aleramica, u paize u devegne proprietæ d'i marchéisi de Bosco e Ponzon. Int'u 1389 a devegne liberu cumüne int'a podestaria de Väse. Doppu che Dria Döia u fa déruâ Sann-a e u sö centru insc'ou briccu d'u Priamàr, Çelle intra int'u statto Zenèise, unde a resta scinn-a che a mêxima Zena è tacä a-u duxæ de Savoia e a-u Regno de Sardegna. Ancö 'stu paize chi, negóu da-u çimento e da-i troppi abitanti, u recalca u destìn da Ligüria, privóu da sö natüa e cultüa.

Löghi de 'nteresse

Architetüe religiuse

• Gexa paruchiäle de San Michê Arcàngiou e u sö âtóiu
• Gexa de Nostra Scignùa d'a Cunsulaçiùn
• Gexa paruchiäle de Nostra Scignùa Sùnta, int'a fraçiùn de Cian de Çelle
• Gexa paruchiäle de San Zorzu, int'a fraçiùn de Sanda, e u sö âtóiu dedicòu a San Tumäxu

• 

  A paruchiäle de San Michê Arcàngiou, int'u centru d'u paize.

• 

  A gexa de Nostra Scignùa d'a Consolaçiùn, d'u 1454

• 

  A gexa paruchiäle de Sanda, dedicä a San Zorzu

• 

  L'âtóiu de San Tumäxu, a Sanda

Architetüe militäri

• A Ture Bregàlla
• A Ture d'i Bacci
• A Ture "Camilla"
• A Ture "de Babele"

Abitanti

Evuluçiùn demugrafica

Abitanti censæ

Minuranse furèste

Segundu l'ISTAT, a-i 31 dixenbre 2017, a Çelle ghe sun 191 rexidenti furèsti

Ecunumia

Di ouvivéi insce-i colli de Çelle.

L'ativitæ storica d'u paize a l'êa u cummersu cu-a Provensa pe mä, u trasportu d'e mercansìe a-u zovu e int'u Piemonte (ascì u minérale de fèru da l'îzua d'Elba vèrsu e feree de Sascello, vìa a muattea di Ferræ ch'a-u dì d'ancheu a l'è devegnua in senciu senté), poca agricultûa e a pesca.

Doppu a costruçiùn d'e stradde int'u seculu XIX, l'ativitæ prinçipäle a l'ê a cultivaçiùn de l'ouvivu. A destruçiùn d'u paizaggiu cu'u çimento d'i anni '60 e '70, ch'a cuntinua d'ancö, a levóu a-u paize a sö ciü grande ricchessa, u turismu de lüsso. 'Sta deciziùn chi de trasformâ Çelle inte'n durmitoriu pe-i pendolari de Zena e de Sann-a, pigiä da-u cumüne inti anni setanta, se tradüe inte na cazüa d'u 52% d'u turismu int'u periudu tra i anni '70 e i anni '90. Restan di bagnanti che végnan a duménega da Zena e d'i milaneizi che han catóu de cæ inti anni pasæ.

Cultüa

A litteatüa storica in vernaculu a l'è asè ricca inti anni a cavallu tra a fin d'u XIX e l'inprinçippiu d'u secolo XX. Ripurtemmu chi - int'a grafìa uriginäle - Meodinn-a (inspirà da 'na puexìa d'u Goethe) de Domenego Silvio Volta, l'autù da Commédia Çelasca ascì, poema épico in d'e quartìne, dedicóu a-e sö gente e a-u sö paize natìo.

«Chi l'è chi cavarca da nêutte, cö vento In mëzo d'ûn bosco ch'o mette spavento? Un ommo ch'o porta con lê o sêu figgeû Ou tegne in te braççe, ciù cädo ch'o pêu. - Papà, dixe o figgio con voze tremante Ho visto Meodinn-a, lassù in mezo a-e ciante. - Sta bravo, pestûmmo, o rirsponde sêu poaê: I son fêugge secche, da-o vento ammûggiaê. - Bambin, ti ghe vegni a demoâte con mi? G-ho un bello giardin, te faiò divertì. - Papà ti è sentio? A Meodinn-a me ciamma! - Sta queto ! O l-è staèto o scruscî de unn-a ramma. - Ho misso da parte e ciù belle demôe, Ghirlande e coronne faiemo coe sciôe. - Papà, ti no senti? A continua a ciammâ, A veu che me vagghe con le a demoâ! O spronn-a o cavallo, a galoppo serrôu Pe andasene fito da-o bosco incantou. Ma intanto o s'accorze, strenzendolo a-o chêu Che morto in te braççe o portava o figgiêu.»

Persunalitè lighè a Çelle

• Pappa Sisto IV (Çelle, 1414 - Rumma, 1484), puntefice
• Giuseppe Olmo (Çelle, 1911 - Milan, 1992), ciclista e inprenditù
• Carlo Russo (Sann-a, 1920 - Sann-a, 2007), politicu
• Giovanni Russo (Sann-a, 1932), politicu

Fèste e fêe

O santu patrùn de Çelle u l'è San Michê Arcàngiou ch'u se festeza a-i 29 setenbre cu'a processiôn d'e Cazasse cu'e casce che se treuvan inte l'âtóiu omonimu, vixìn a-a paruchiäle.

Cumunicaçiuìn

Stradde

Çelle a se tröva insc'ä Stradda Statäle n° 1 Aurelia ch'a culega cun D'äto d'Arbisseua a punente e cun Väze a levante. A se pö razzunze ascì da l'autustradda A10, sciurtindu a-u sö casellu.

Fêruvia

A Çelle a gh'è na staçiùn fêruviaria insc'ä liĝn̂a Zena-Vintimiggia.

Aministraçiùn

Scìndichi de Çelle

U palassiu d'u Cumüne

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
26 züĝn̂u 1985	25 mazzo 1990	Renato Zunino	Partio Comunista Italian	Scìndicu
28 züĝn̂u 1990	18 lüggiu 1992	Renato Zunino	Partio Comunista Italian	Scìndicu
29 agustu 1992	10 zenä 1995	Maria Carbone	Partio Democràtico da Scinìstra	Scìndicu
10 zenä 1995	24 arvì 1995	Andrea Santonastaso		Comm. straord.
24 arvì 1995	14 züĝn̂u 1999	Sergio Acquilino	Alliansa d'i Prugrescìsti	Scìndicu
14 züĝn̂u 1999	14 züĝn̂u 2004	Remo Zunino	Lìsta cìvica de centru-mancinn-a	Scìndicu
14 züĝn̂u 2004	8 züĝn̂u 2009	Remo Zunino	Lìsta cìvica de centru-mancinn-a	Scìndicu
8 züĝn̂u 2009	26 mazzo 2014	Renato Zunino	Lìsta cìvica de centru-mancinn-a	Scìndicu
26 mazzo 2014	27 mazzo 2019	Renato Zunino	Insieme per Celle (lìsta cìvica de centru-mancinn-a)	Scìndicu
27 mazzo 2019	in carega	Caterina Mordeglia	Aria nuova (lista civica)	Scìndicu

Binelaggi

Çelle a l'è binellä cun:

• Celle, da-o 2001

Bibliugrafìa

• (IT) Vincenzo Testa, Celle e cellaschi in ta stöia e in te memöie, Zena, Compagnia dei Librai, 1997, ISBN 88-86-62017-9.
• (IT) Gian Luigi Bruzzone, Personaggi di Celle. Tomo I, secc. XV-XIX, 2009, Brigati.
• (IT) Gian Luigi Bruzzone, Personaggi di Celle. Tomo II, secc. XVIII-XX, 2010, Brigati.
• (IT) Gian Luigi Bruzzone, Personaggi di Celle. Tomo III, secc. XVIII-XX, 2013, Brigati.
• (IT) Gian Luigi Bruzzone, Personaggi di Celle. Tomo IV, secc. XIX-XX, 2017, Coop. Tipograf.
• (IT) Furio Ciciliot, Francesco Murialdo e ‎Giovanni Venturi, Toponimi del Comune di Celle Ligure, in Progetto toponomastica storica, vol. 4, Società Savonese Storia Patria, 2012, ISBN 88-85-86603-4.

Ätri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Çelle

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 123707539 · WorldCat Identities (EN) 123707539