Sâta a-o contegnûo

Villanöva

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
44°02′45.63″N 8°08′35.28″E
Da Wikipedia
AR
 Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Villanöva
cumün
Villanöva – Stemma Villanöva – Bandiera
Villanöva – Veduta
Villanöva – Veduta
Vista du burgu de Villanöva
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Ligü(r)ia
Provìnsa Savuna
Aministraçión
ScìndicoPietro Balestra (lista sivica "Torre e Mura Civiche") da-o 26-5-2014 (3º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:44°02′45.63″N 8°08′35.28″E
Altitùdine29 m s.l.m.
Superfìcce15,89 km²
Abitanti2 768[2] (31-10-2023)
Denscitæ174,2 ab./km²
FraçioìnBussu(r)éu, Ligu, Marta (frasiùi), Cuascu (burgâ)[1]
Comùn confinantiA(r)àsce, Arbenga, Andö(r)a, Casanöva, Garlenda, Utuê
Âtre informaçioìn
CAP17038
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT009068
Cod. cadastrâL975
TargaSV
Cl. scìsmicazöna 3 (sismicitæ bàssa)[3]
Cl. climàticazöna C, 1 258 GG[4]
Sànto patrónSan Steva
Giórno festîvo26 dixembre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Villanöva
Villanöva
Villanöva – Mappa
Villanöva – Mappa
Pusisiùn du cumün de Villanöva inta pruvinsa de Savùna
Scîto instituçionâle
Wikidata · Info

Villanöva[n. 1] (Villanova d'Albenga in italiàn) u l'è in cumün ligü(r)e de 2.768 abitanti[2] inta pruvinsa de Savuna.

Geugrafìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U terito(r)iu cumünàle de Villanöva u se tröva inte l'entrutèra arbenganese, ai limiti de punente da ciàna de Arbenga. U burgu u nasce inta bàssa valâ de l'A(r)òscia, pocu primma che inte stu chi u se ghe càcce u turente Le(r)ùn. E muntagne che sircundan u cumün e sun prinsipalmènte de culétte o di pözzi, cumme a Punta Gazzulìn (224 m), ai cunfìn cun Utuê, u Munte Pagliassa (480 m), ch'u se tröva versu Andö(r)a, e u Pözzu Barbé(r)a (276 m), versu A Bastìa.

Frasiùi

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dandu améntu au cumün de Villanöva ghe sun tréi frasiùi: Bussu(r)éu, Lìgu e Marta. A ste chi u và azuntu u gruppu de cà de Cuàscu, ricunusciüu cumme lucalitài.[1]

  • Bussu(r)éu: u l'è ina frasiùn ch'a se tröva in sce a stradda che culéga a zòna de Villanöva a Càxu de A(r)àsce, a in artéssa de 59 m s.l.m., u burgu u l'è nasciüu in epuca tardu medievàle, a difesa da zòna circustante.[8]
  • Lìgu: a l'è ina frasiùn ai cunfìn cun Marmö de Casanöva, fundâ antigamènte (atùrnu au XII seculu) cun u numme latìn de Castrum Lii.[9]
  • Marta: u l'è in picìn burgu rü(r)àle che u se tröva in sce ina culétta ch'a suvrasta Villanöva, quaxi ai cunfìn cun Garlenda. U nucleu ciü antìgu da frasiùn u sa(r)éva rizalènte a l'ànnu 1153.[10]
  • Cuàscu: u l'è in grùppu de cà spàrsu che u se tröva inta zona da Stràdda Pruvinsàle 453, divìsu in dùi burgàe, Cuàscu de Surva e Cuàscu de Sutta.[11]

Cunfìn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U terito(r)iu cumünàle de Villanöva u cunfina cun Arbenga a nord e a levante, A(r)àsce a sud e a levànte, cun ascì a meridiùn Andö(r)a. A punente i ghe sun ascì Utuê, Casanöva e Garlenda.

Sto(r)ia

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Villanöva, vista du burgu
    Villanöva, vista du burgu
  • U pussu medievàle, atìvu fin au 1930
    U pussu medievàle, atìvu fin au 1930
  • A tùre versu vàlle
    A tùre versu vàlle
  • E mü(r)aie de difesa che e sircundan u sentru sto(r)icu
    E mü(r)aie de difesa che e sircundan u sentru sto(r)icu
  • Àtra vìsta de mü(r)aie, cun üna de tùri
    Àtra vìsta de mü(r)aie, cun üna de tùri

E prime testimunianse che i ne cuntan de in insediamentu inta zòna de l'udierna Villanöva sun da riscuntrà intu mediuevu, quande l'à(r)ia a vegne mensciùna sutta ai dumini du munasté de San Martin de l'Ìsu(r)a Gainà(r)a. U burgu pe(r)ò u l'è sucescìvu a stu duminiu chi, difatti Villanöva a vegne custituìa ufisialmente inte l'ànnu 1250, pe opera du libé(r)u cumün de Arbenga, che intu stessu periudu, fin au 1288 u fundià ascì atre due "ville növe", curispundenti a Pûi, ancöi frasiùn de Utuê e Cixan, inta valâ du Néva.

A mutivasiùn de andà a custruì sti növi burghi furtificài a fa parte de ina strategìa attuà dai arbenganesi, in moddu da evità a ca(r)à inta ciàna da parte di marchesi de Clavesana, zà scignùi de gran parte di feudi de l'entrutèra, cumme quellu de Utuê. A vegne cuscì favu(r)ìa l'emigrasiùn dae campàgne versu u növu sentru furtificàu. U paìse u vegne dunca suttupòstu, asseme ai vari insediamenti ciü picìn li vixìn ae lézzi de Arbenga, furmàndu in'ünica entitài aministratìva.[12]

Nunustante l'impunente difesa, dàa dai mü(r)ai aturnu ae cà du burgu, Villanöva a subìsce ciü de in'incursciùn intu sò terito(r)iu, prinsipalmente causàe dai marchesi vixìn, e ai inìssi du XV seculu dai scignùi de Ca(r)issàn. Nu manca poi l'incursciùn di zenesi, cun survatüttu a famìa di Spìnua, chi i tentàvan de aluntanà u paìse da a sfé(r)a de influensa ingàuna.[13]

U tentatìvu u nu sciòrte e dunca i villanuvési i restan favurevuli a Arbenga, cunfluendu poi inta Repübbrica de Zena, rimanendu fedele a l'istitusiùn ascì dü(r)ante e guère cuntru i Savoia intu XVII seculu.[14] A resta dunca in màn repübbricàna fin a l'arìvu de Napuleun e di fransesi, a partì dau 1797. U paìse u vegne dunca inglubàu inta Repübbrica Ligü(r)e. Sutta a növa duminasiùn fransese u se trasfurma dunca inte in cumün indipendente da l'istitusiùn arbenganese intu 1805, faxente sempre parte da circuscrisiùn lucàle. Cun a restaurasiùn du 1815 u passa sutta i pusedimenti du Regnu de Sardegna, cumpresu inta pruvinsa d'Arbenga, divegnüu poi Regnu d'Italia dau 1861, dund'u l'è inse(r)ìu intu sircundà(r)iu de Arbenga, poi cunfluìu inta pruvinsa de Savuna, intu 1946 trasfurmàu inta növa Repübbrica Italiana.

Cun u decretu du 1863 u pìa u numme ufisiàle de Villanöva d'Arbenga, pé andàla a distingue da àtri paìsi cun a stéssa denuminasiùn. Fra u 1973 e fìn au 31 dixembre 2008 u l'ha fàu pàrte da Cumunitài muntana Ingauna, poi divegnüa "du Punente Savunese" fin au 2011, ànnu da sòa supresciùn.

Abitànti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evulusiùn demugrafica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[15]

Minu(r)ànse fureste

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dandu amèntu ai dàtti de l'ISTAT, ai 31 de dixembre du 2024 i sitadìn furèsti a Villanöva i sun 212[16].

Cugnummi ciü difüsi

[modìfica | modìfica wikitèsto]

I cugnummi ciü difüxi a Villanöva i sun Siffredi, Valle, Panizza, Ferrari e Usanna[17].

Persune ligàe cun Villanöva

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Andrea Schivo (Villanöva, 1895 - Flossenbürg, 1945): guardia de prexùn, masàu int'in campu de cuncentramèntu.

Pòsti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetü(r)e religiuse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U cumün de Villanöva d'Arbenga u fa eclesiasticamènte da diocexi de Arbenga-Impe(r)ia, chi dunca e ghe sùn due dife(r)enti parocchie: quella de San Stéva (Villanöva) e quella de San Benàrdu (pé a frasiùn de Ligu).

Parocchia de Villanöva
  • Géxa de Santa Cate(r)ina intu burgu de Villanöva
    Géxa de Santa Cate(r)ina intu burgu de Villanöva
  • Géxa de Santa Ma(r)ìa reunda
    Géxa de Santa Ma(r)ìa reunda
  • Géxa de San Stéva, vixìn au semité(r)iu
    Géxa de San Stéva, vixìn au semité(r)iu
  • L'u(r)ato(r)iu de San Giuvanni Batìsta intu sentru du paìse
    L'u(r)ato(r)iu de San Giuvanni Batìsta intu sentru du paìse
  • Santua(r)iu da Nostra Scignùa de Grassie
    Santua(r)iu da Nostra Scignùa de Grassie
  • A gexa da Sunta de Bussu(r)éu
    A gexa da Sunta de Bussu(r)éu
  • L'u(r)ato(r)iu de San Marcu, a Cuàscu
    L'u(r)ato(r)iu de San Marcu, a Cuàscu
  • Géxa de Santa Cate(r)ina de Lisciandria: a se tröva intu burgu de Villanöva, da a strutü(r)a a ina sula navà a cunserva tréi pa(r)e d'atà che e rafigü(r)an a Trinitài intu mezzu fra a Madonna e i Santi, a Madonna Regina cun aturnu i sànti e a Madònna du Carmine, tütte e tréi prubabilmente datàe du XVIII seculu. A cunserva ascì ina se(r)ie de pitü(r)e a frescu rizalènti au 1632[18].
  • U(r)ato(r)iu de San Givanni Batìsta: l'edifìssiu u se tröva intu burgu de Villanöva, sede da cunfraternita cun u meximu numme. U cunserva ascì ina se(r)ie de afreschi due de ste chi (a Teu(r)ia di Santi e a Madonna cun u Bambìn) databili au XIV seculu, mentre l'àtru, rafigü(r)ante a Pasciùn de Cristu a sa(r)eva stà dipinta intu XV seculu. Drentu i se pònan vegghe ascì e crùxi duve(r)àe inte prucesciùi intu paìse, cun ascì ina stattua pregià du 1834[19].
  • Géxa de San Steva: a se tröva inte vixinànse du lucàle semité(r)iu, a l'è una de ciü antìghe géxe du cumün, rizalente au XII seculu, anche se a prezenta ciü rimanézzamenti sucescìvi, cumme ascì a tùre du campanì, che a g'ha ciü avertü(r)e a bifura, datàe du XIII seculu[20].
  • Gexétta de Santa Ma(r)ìa Reùnda o du Sucùrsu: a se tröva in Via Rumma, pocu de fö(r)a dau paìse, in sce a stràdda pé l'Ae(r)iupòrtu; a l'è ina capeletta de stìle rinascimentale, cun u campanì da a grossa ciànta quadrà. A cianta de bàze da capeletta a l'è reunda, cun in diametru de 10,40 metri[21].
  • Santua(r)iu da Scignùa de Grassie: a l'è ina gexétta edificà in stile ba(r)occu. Drentu u se ghe tröva ina statua da Madonna, du scultù zenese Barabìn, cun ascì de impurtanti pitü(r)e a frescu[22].
  • Géxa da Sunta: a se tröva intu sentru da villa de Bussu(r)éu, edificà intu XVII seculu. A cunserva a càssa de prucesciùn da Madonna Sunta, duve(r)à pé e feste religiùse inta frasiùn[23].
  • Géxa de Santa Marta: inta villa de Marta, a se tröva in pusisiùn ciü àta rispettu ae àtre cà du paìse, de stìle ba(r)occu, cun u campanì che u svetta inte sta parte de valâ[24].
  • U(r)ato(r)iu de San Marcu: u se tröva a Cuàscu de Surva, de strutü(r)a gòtica, mensciunàu zà intu 1586, affrescàu inte l'Etài de Mezu dai Guîdu da Ransu[25].
Parocchia de Ligu
  • A géxa da parocchia de San Benàrdu a Lìgu
    A géxa da parocchia de San Benàrdu a Lìgu
  • L'u(r)ato(r)iu de San Giuvanni de Lìgu
    L'u(r)ato(r)iu de San Giuvanni de Lìgu
  • Géxa de San Benardu: a se tröva a Lìgu, inta ciàssa intu sentru du paìse, cun in àtu campanì ch'u domina a zòna[26].
  • U(r)ato(r)iu de San Giuvanni Bastìsta: in fàccia aa géxa da frasiùn, sede da cunfraternita lucàle, u cunserva au sò internu ina se(r)ie de cartelammi, ina se(r)ie de rapresentasiùn religiùse scenugrafiche, esposte ascì resentemente a Zena, intu Palàssu Ducàle[27].
  • Capella da Madonna da Neve: ciü in àtu che a villa de Ligu, a se tröva in simma aa cresta ch'a spartisce a valâ du Le(r)ùn da quella de l'A(r)òscia[28].

Architetü(r)e militàri

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U Castéllu de Lìgu

Isulàu rispettu au paìse de Lìgu i se trövan i resti du castellu, a testimuniànsa de l'impurtansa cuvèrta da l'abitàu, fundàu cumme Castrum Lii aturnu au XII seculu e ugettu de cuntése fra e putense lucàli. Pé seculi a furtessa a l'é(r)a puntu de avistaméntu, ma ascì in riferiméntu, perché culucâ inte ina pusisiùn che a domina l'intrega valâ. Inta zòna, assemme au castellu derucàu se tröva ascì a capeletta da Madonna da Néve, razunzibile grassie a ina se(r)ie de senté, versu Villanöva e Garlenda.

E mü(r)aie du burgu

U burgu, fundau intu 1250, ma terminàu sulu aturnu au 1288, u l'é(r)a stàu edificàu dau cumün de Arbenga, cun ascì ina lunga se(r)ie de spéze, racolte inti registri sto(r)ichi. Ancù aù se pònan vegghe e müa(r)ie difensìve, perfetamente cunservàe, cun ina artessa màscima de 7 métri. Pé evità e incursciùi intu paìse inti tempi antìghi l'é(r)an duve(r)àe e déxe tùri de avistamentu (tütte de ciànta quadrà), séi de ste chi ai quattru cantu du burgu, ciü àtre inti quattru punti cardinali. A se truvàva ascì in àtra tùre, aù inglubà inte l'u(r)ato(r)iu de San Giuvanni, dunca u(r)igina(r)iamènte ste chi e l'é(r)an unze.

L'àsse stradàle prinsipàle u l'è custituìu da Via Garibaldi, che a pàssa atraversu dui particulàri tùri, che g'han a funsiùn de pòrte da sitài. Duzze i sun i carùggi tutàli ch'i se dröven in mòddu paralélu aa stràdda prisipàle. Sentru da vìtta du burgu, fin ai ànni 30, u l'é(r)a u pùssu medievàle, scituàu inta ciàssa che a pòrta u sò numme.[29] E ürtime mudifiche che i sun stàe fàe au burgu e sun rizalenti au 1921, quande u vegne deliberàu da u cunsìu cumünàle l'abatimentu de parti ciü periculanti da sìnta, pé questiùi de segü(r)essa, ma ascì pé fà di amudernamenti pé a salüte pübbrica.

Ecunumìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Seçión vêua
Quésta seçión a l'é ancón vêua. Ti pêu agiutâ a scrîvela!

Cultü(r)a

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialettu de Villanöva

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U mèximu argumentu in detaiu: Dialettu arbenganese.

U dialettu parlàu a Villanöva u l'è de stampu arbenganese e u fa parte du grùppu du Ligü(r)e sentru-ucidentàle, u presenta carateristiche pe(r)ò ciü particulàri, riscuntrabili inte tütta a valâ de l'A(r)oscia e du Le(r)ùn, ligà sturicamènte a Arbenga, ma ascì aa sitài de A(r)àsce.

Enugastrunumìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Üna de specialitài enugastrunomiche ciü impurtanti du paìse a l'è "a ventre", in segundu piàttu prepa(r)au cun u stömegu de tùnnu, fàu cöxe e poi spessiàu cun i aròmmi da ciàna arbenganese. U se tratta de ina pietansa antiga, purtà da chi u s'é(r)a spustàu a travaià in Sardegna, inte "tunnare", i cuscì dìti tuna(r)òlli. Presenti ascì e tipiche süppe e turte da cuxìna ligü(r)e, ciü i baxìn, scimili a quelli d'Arbenga, ma cun di güsti dife(r)enti. De resente difatti a l'è stà presentà a varietài de baxìn ae viulette, prudusiun tipica di campi cultivài da zòna.[30]

Asuciasiùi

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • E "Röe d'Epuca": a l'è ina asuciasiùn federà cun u club ASI, che a se occupa prinsipalmente de veiculi sto(r)ichi a dùi e quattru röe, nasciùa intu 1990 aù a cunta in grossu gruppu de assuciài inte tütta a Rive(r)a de Punente.[31]

Istrusiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Villanöva a g'ha in sò scistémma de scö(r)e cumpletu (daa matèrna fin ae elementari), grassie ae quàli u recàmpa ascì i studenti dai àtri paìsi vixìn, che u l'è cumpresu inte l'istitüu cumprenscìvu de Arbenga II.[32]

Bibliuteche

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Villanöva d'Arbenga u se tröva u pòlu biblitecà(r)iu dedicàu a Nelson Mandela, a cü(r)a du cumün e, fin au 2011, da a Lucalitài Muntàna Ingauna, sede ascì de mustre e cuncursi, cun ina sala dedicà ascì ai fiöi.

Feste e fé(r)e

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Prucesciùn du Venardì Santu: a l'è üna de rapresentasiùi religiuse ciü sentìe intu paìse, urganizà dae cunfraternite lucàli, cun a prucesciùn di cristi e ascì u curteu che u segue a càssa prucesciunàle da Madonna Adulurà vestìa de négru. Doppu de sta chi, da tradisiùn, vegne sézu u fa(r)ò, cun scopi scìmili au cunfögu zenése, vegne poi preparàu inte cà du burgu "a ventre" de tunnu, de lungu acumpagnà cun e patàtte.[33]
  • Fèsta de sciu(r)e "infiorata" de San Giuvanni: a se tegne ai 24 de zügnu cun a decurasiùn di ca(r)uggi du burgu, fà cun e sciu(r)e lucali, au passaggiu de cunfraternite di cristezànti, chi i pòrtan ascì a càscia prucesciunàle du santu e vegnan caciài pé tèra e sciu(r)e de San Giuvanni, ciamàe ascì ginèstre.[34]
  • Festa di Caruggi: a l'è ina sagra de l'estài ch'a se tegne pé i caruggi de Villanöva, dü(r)ante sta chi i se pònan tastà i piàtti tipici da tradisiùn ligü(r)e, prinsipalmente quelli de l'entrutèra.[30]
  • Rievucasiùn sto(r)ica: u l'è l'eventu ch'u se tegne intu burgu de Villanöva, cun a rapresentasiùn di fàtti du 1250, cun a fundasiùn du paìse, a opera du cumün de Arbenga, dü(r)ante sta chi u se pò vegghe u curteu sto(r)icu, cun ben 300 figü(r)anti e ascì a sfilata di cumüi vixìn, tütti cun a pròpia insegna.[35]
  • A Muntata: a l'è üna de celebrasiùi sto(r)iche da sitài, cun a culucasiùn da statua da Madonna daa géxa de San Steva au santua(r)iu, acumpagnàu dau curteu e dai canti religiusi.[36]
  • Benedisiùn de Castagne: a se tegne u 25 de marsu pé festezà l'arìvu da prìmma, au pùssu e vegnan distribuìe e castagne, benedette dau prève. A cumensà sta tradisiùn i l'é(r)an stài i Navun, üna de famìe villanuvesi. Interutta sulu dü(r)ante a segunda guèra, a tradisiùn a l'è turnà a vìve intu 1974.[37]
  • Distribusiùn du pàn: se tegne dü(r)ante a festa de San Marcu inta frasiùn de Cuascu, se tratta de ina tradisiùn purtà avanti dai tempi antìghi, anche se a nu a s'è tegnüa fra i ànni '70 e '80. A de(r)ive(r)ea dae antighe rugasiùi, e benedisiùi di campi, dü(r)ante a quale e famìe da zòna e se scangiàvan u pàn ae u(r)ìve da velli prudòttu.[30]

Aministrasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Periudu Primmu sitadìn Partìu Càrega Nòtte
19 lüiu 1985 15 lüiu 1990 Pietro Balestra Demucrassia Cristiana Scindicu
15 lüiu 1990 24 avrì 1995 Pietro Balestra Demucrassia Cristiana Scindicu
24 avrì 1995 14 zügnu 1999 Pietro Balestra Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
14 zügnu 1999 14 zügnu 2004 Pietro Balestra Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
14 zügnu 2004 8 zügnu 2009 Domenico Cassiano Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
8 zügnu 2009 26 mazzu 2014 Domenico Cassiano Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
26 mazzu 2014 27 mazzu 2019 Pietro Balestra Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
27 mazzu 2019 9 zügnu 2024 Pietro Balestra Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu
10 zügnu 2024 in càrega Pietro Balestra Torre e Mura Civiche
(lista sivica) 		Scindicu

Vie de cumünicasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stradde

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U terito(r)iu cumünàle de Villanöva d'Arbenga u l'è traversàu da a Stràdda Nasiunàle 453, che culega u cumün cun Utuê a punente e Bastia, Leca e Arbenga versu punente. U burgu de Villanöva u l'è culegàu ascì cun a Stradda Pruvinsàle 6, ch'a pòrta versu Garlenda e Casanöva, inta valâ su Le(r)ùn. A frasiùn de Bussu(r)éu a se tröva lungu a stradda pruvinsàle 55 pé a frasiùn a(r)ascìna de Càxu. U cumün u l'è poi furnìu de due sciurtìe in sce a Stradda Nasiunàle 717 (Aurelia Bis), che a culéga Arbenga a A(r)àsce, a prìmma a se tröva a A Bastìa e a segunda versu Garlenda.

Campu de l'aviasiùn de Villanöva

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A partì dau 1922 u l'è stàu custruìu in campu pé l'aviasiùn di aparecchi (o ae(r)iupòrtu) inissialmente pé ina funsiùn militàre, aù prinsipalmente duve(r)àu pé e pröve da vixìna Piaggio Aereo Space e pé aerei privài, stu chi u l'è intitulàu a Clemente Panero, resentemente mensciunàu ascì cumme Riviera Airport. Pé e dimensciùi ridòtte u nu l'è servìu dai grossi aerei de linéa. Chi u se pö truvà ascì a sede da Prutesiùn Sivìle e ascì de l'aéreu-club de Savuna e da Rive(r)a Ligü(r)e.[38]

Nòtte

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nòtte au testu
  1. ↑ Scrìta ascì Vilanöva o Villaneuva[5], dìta ascì Villanöva d'Arbenga, Vilanœva o Villanöva in urmeàscu[6], scritu Villaneuva in zenese[7]
Nòtte bibliugrafiche
  1. ↑ 1,0 1,1 (IT) Cumün de Villanöva, Statüu du cumün de Villanöva (PDF), in sce dait.interno.gov.it, p. 3.
  2. ↑ 2,0 2,1 Dàttu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 31 d'utubre du 2023.
  3. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  4. ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  5. ↑ (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, Nummi de sittè, paisi e lucalitè, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996, p. 118.
  6. ↑ (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
  7. ↑ (LIJ, IT, EN) Villanova d'Albenga, in sce conseggio-ligure.org. URL consultòu o 16 arvî 2025.
  8. ↑ (IT) A frasiùn de Bussu(r)éu, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  9. ↑ (IT) A frasiùn de Ligu, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  10. ↑ (IT) A frasiùn de Marta, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  11. ↑ (IT) A frasiùn de Cuascu, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  12. ↑ (IT) U Burgu de Villanöva, stòia e urbanistica, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  13. ↑ (IT) Scheda du cumün de Villanöva d'Arbenga, in sce siusa.archivi.beniculturali.it. URL consultòu o 17 lùggio 2021.
  14. ↑ (IT) U cumün de Villanöva in Pruvinsa de Savuna, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 17 lùggio 2021.
  15. ↑ Statistiche ISTAT;  URL cunsultàu u 30 dixembre du 2023.
  16. ↑ (IT) ISTAT, Bilancio demografico popolazione straniera e popolazione residente straniera per sesso al 31 dicembre 2024, in sce demo.istat.it. URL consultòu o 18 arvî 2025.
  17. ↑ (IT) I cugnummi ciü difüsi cumün pe' cumün, Villanöva, in sce cognomix.it. URL consultòu o 22 arvî 2025.
  18. ↑ (IT) Chiesa di Santa Caterina, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  19. ↑ (IT) Oratorio di San Giovanni Battista, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  20. ↑ (IT) Chiesa di Santo Stefano, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  21. ↑ (IT) Chiesa di Santa Maria del Soccorso, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  22. ↑ (IT) Santuario di Nostra Signora delle Grazie, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  23. ↑ (IT) Cappella di Nostra Signora Assunta, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  24. ↑ (IT) Chiesa di Santa Marta, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  25. ↑ (IT) Chiesa di San Marco, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  26. ↑ (IT) Chiesa di San Bernardo, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  27. ↑ (IT) Oratorio di San Giovanni Battista, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  28. ↑ (IT) Madonna della Neve di Ligo Marmoreo da Ippodromo dei Fiori, anello Madonna della Neve di Ligo Marmoreo, in sce gulliver.it. URL consultòu o 17 arvî 2025.
  29. ↑ (IT) Descröve e vàlli de Arbenga, Villanöva d'Arbenga, in sce scoprialbenga.it. URL consultòu o 19 lùggio 2021.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 (IT) Villanöva, a cultüa, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  31. ↑ (IT) E Röe d'Epuca de Villanöva, in sce ruotedepocarivieradeifiori.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  32. ↑ (IT) A scöa elementàre de Villanöva d'Arbenga, in sce icalbengasecondo.edu.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  33. ↑ (IT) E celebrasiùi du Venardi Santu, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  34. ↑ (IT) Festa de San Giuvanni, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  35. ↑ (IT) Rievucasiùn stòica de Villanöva, in sce ivg.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  36. ↑ (IT) A muntata da Madonna de Grassie, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  37. ↑ (IT) A benedisiùn de castagne, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.
  38. ↑ (IT) U campu pé l'aviasiùn de Villanöva dedicàu a Clemente Panero, in sce comune.villanovadalbenga.sv.it. URL consultòu o 14 arvî 2024.

Àtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Contròllo de outoritæVIAF (EN) 243725688 · WorldCat Identities (EN) 243725688
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Villanöva&oldid=257551"