Sâta a-o contegnûo

A Spèza

44°06′28.96″N 9°49′43.97″E
'Sta pàgina l'è scrita en spezin
Da Wikipedia
(Rindirisòu da Speza)
SP
'Sta pàgina l'è scrita en spezin
A Spèza
comün
A Spèza – Stemma A Spèza – Bandiera
A Spèza – Veduta
A Spèza – Veduta
Panorama dea Spèza
Onde la se trèva
StatoItàlia Itàlia
Region Ligǜia
Provinsa A Spèza
Aministrassion
SìndicoPierluigi Peracchini (endipendente do sentrodèstra) dar 26 zügno 2017 (2º mandòu dar 12 zügno 2022)
Teritòio
Coordinà44°06′28.96″N 9°49′43.97″E
Aotessam s.l.m.
Superfìssie51,39 km²
Abitanti93 347[1] (31-5-2019)
Densità1 816,44 ab./km²
FrassionBiassa, Cadamà, Canpia, A Foze, Maòa, Müzan, Pitèi, San Veneo, Sàrbia
Comün avezinArcòa, Folo, Lerze, Pòrtivene, Ricò, Rimazoe, Vessan
Àotre 'nformassion
CAP19121-19126, 19131-19137
Prefìsso0187
Füso oràioUTC+1
Còdice ISTAT011015
Cod. der cadastroE463
TargaSP
Cl. sìsmicazòna 3A (sismissità bàssa)
Nome di abitantiSpezin
Santo patronSan Giüsèpe
Fèsta der patron19 marso
RecognossimentiPòrta de Sion
Carte geogràfiche
Màppa de localizaçión: Liguria
A Spèza
A Spèza
A Spèza – Mappa
A Spèza – Mappa
Sito ofissiale

A Spèza (La Spezia en itaglian) i'è 'n comün dea Ligǜia e 'r capolègo da provinsa dea Spèza.

Co' i se 93 347 abitanti[1] i è o segondo comün con ciü abitanti dea Ligǜia, darè a Zena.

Geografia

La sità la se trèva vezin aa confin co'a Toscana 'nt'er Gorfo dea Spèza.

Stoia

O teritoìo dea Spèza e e zòne avezin i eo 'nzà abità 'nt'i tenpi antighi, come se veda da quelo ch'i è stà trovà del'età der fèro e der bronso sorve ai monti e 'nt'e vali li arente, n'ti siti de Lüni, de Amègia e, 'nt'er Gorfo, quelo der Vaignan. A San Vito (Maòa) i è 'ndà tüto 'n sento quand'i han costrüì o Darsenale dea Maina.

'Nt'er mèdievo la gh'ea i Signoi de Vessan, i Da Passan e quei de Lavagna. A partie dao Doissento i teritòi der Gorfo i eno 'ntrà a fae parte dea Conpagna Zenese, e i paesi de Càrpena e de Vesigna i eno deventà 'nportanti. Ma p'en periodo de sirca çirca vint'ani er borgo dea Spèza i n'ea sot'a Zena, quande Nicolò Fieschi i s'è fato a se Signoia, tra Sarzana e Dägna, en oposission a Zena. Ente 'sto perìodo l'è scomensà a costrüssion der Castèo de San Giorgio sorve aa colina der Pòzo. 'Nt'er 1273 Zena l'ha repià er contròlo dea zona. L'ha fato costrüie er müagion, i palassi prübici e 'n spedao. 'Nt'er 1407 i è sta nominà 'n Podestà e pòi 'n Capitan. O svilüpo dea sità i è 'ndà avanti fin ao Sèissento.

'Nte l'Òtossento aa Spèza i ghe vegnivo a fae a vilegiatüa i Savòia e anca on Rè. Nt'a segonda mità del'Òtossento a Spèza l'ha cangiò aspèto e da borgo sarà l'è deventà na ciassa fòrte militae marìtima, con dee trasformassion enportanti ch'i la faan deventae er capolègo dea provinsa. 'Nt'er 1862 i eno scomensà i travagi pe' a costrüssion do Darsenale Militae Marìtimo, ch'i ea sta ideà da Napoleion e i è sta fato costrüe da Cavur e da Doménego Ciòdo, Ofissiale do Gènio Militae.

I travagi i eno düà sèt'ani, e o Darsenale i è sta enaogüà er 28 agosto del 1869 da Doménego Ciòdo. Co' a costrüssion do Darsenale a sità l'ha cangià aspèto, a se 'conomia l'è cressǜ 'nte pògo tenpo e anca a popolassion, che l'è passà da 31.500 'nt'er 1881 a 60.000 'nt'er 1901 e 123.000 'nt'er 1940.

Ent'o stesso perìodo i eno sta costrüì di fòrti ensim' ai monti sorve ar Gorfo. I eno sta avèrte paece fàbriche come l'OTO Melara e i cantei navai der Müzan e i è sta 'ngrandì er pòrto.

Abitanti

Evolüssion demografica

Abitanti censi[2]

Minoranse forèste

Segondo l'ISTAT, ai 31 deṡenbre 2017, aa Spèza i ghe son 11.767 sitadìn forèsti.

Siti da vede

Portivene, Lerze, Teae, Ria ("E Gràssie"), Levanto e Sìnque Tère: Rimazoe, Manaèa, Cornigia, Vernassa e Monterosso.

Gorfo di Poèi aa sea, e ìsole do Tin, do Tineto e a Parmàia (mia er firmin)

'Conomia

Aa Spèza la gh'è 'r pòrto ch'i da da travagiae a paece dite.

Cürtüa

Da quarche ani la gh'è er "Pop Eye Festival", con di spetàcoli de müsica ond'i gh'han partessipà paeci artisti di mèi che gh'è ar mondo (Lou Reed, Patty Smith, Sonic Youth, Afterhours e via descorendo) e o Sercantigo, en mercatin de ravati 'n ciassa der Mercà a prima doménega de tüti i mesi. L'ǜrtima doménega de novenbre la gh'è a fatoia 'n ciassa, ond'i pòrto i bèsti dee aziende agricole dea provinsa.

Fèste e fee

A ciü fèsta 'nportante dea Spèza l'è a Fea de San Giüsèpe, che la gh'è tüti i ani o 19 de marso, quande se festeza er Santo Patronodea sità. A fea la d̈ua trèi giorni e i ghe veno sinquessento bancheti ent'a zona tra ciassa Üropa, i giardineti e a maina.

N'àotra fèsta 'nportate i è 'r Paglio der Gorfo a prima doménega d'agosto. La düa doi giorni: er primo la gh'è a sflià dee trèdeze borgà co' i cari, e gente 'nmascoà e e barche der Paglio, e o segondo la gh'è a gara dee barche e aa sea o spetàcolo di fèghi artifissiali.

Pàgine ch'i han a fae con 'sta chi


Nòte

  1. 1,0 1,1 Informassion Istat - Popolassion residente ao 31 de mazo 2019.
  2. Statistiche I.Stat - ISTAT;  URL consürtà er 30-12-2023.

Àotri progèti

Contròllo de outoritæVIAF (EN147734075 · LCCN (ENn79070130 · GND (DE4111171-0 · BAV (ENIT497/32070 · WorldCat Identities (ENn79-070130