Sâta a-o contegnûo

Carlofòrte

39°08′42.02″N 8°18′19.62″E
Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Da Wikipedia
ZE
Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Carlofòrte
comùn
(LIJ-TB) U Pàize
(SC) Carlufòrti
(IT) Carloforte
Carlofòrte – Veduta
Carlofòrte – Veduta
Panoràmma
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Sardégna
ProvìnsaSùd Sardégna
Aministraçión
ScìndicoStefano Rombi (lìsta cìvica) da-o 13-6-2022
Teritöio
Coordinæ:39°08′42.02″N 8°18′19.62″E
Altitùdine10 m s.l.m.
Superfìcce51,1 km²
Abitanti5 909[1] (31-5-2023)
Denscitæ115,64 ab./km²
Comùn confinantinisciùn
Âtre informaçioìn
CAP09014
Prefìsso0781
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT111010
Cod. cadastrâB789
TargaSU
Cl. scìsmicazöna 4 (sismicitæ tànto bàssa)[2]
Nomme abitantitabarchin
(sc) carlufortinus
(it) carlofortini
Sànto patrónCarlo Borromeo
Giórno festîvo4 de novénbre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión:
Carlofòrte
Carlofòrte
Carlofòrte – Mappa
Carlofòrte – Mappa
Poxiçión do comùn de Carlofòrte inta provìnsa do Sùd Sardégna
Scîto instituçionâle

Carlofòrte (Carlufórte in tabarchìn[3]), conosciûo comme O Paize ascì (U Pàize in tabarchìn), o l'é un comùn da Sardegna, inta provinsa do Sud Sardegna, un di doî dond'o l'é parlòu o tabarchin.

Carlofórte o se trêuva in sce 'n'izoa da Sardegna, l'izoa de San Pé, inta Provìnsa do Sùd Sardégna.

Gh'é doî centri inta Sardegna do ponente che parlan Tabarchìn, 'n antigo dialetto lìgure zenéize. O Tabarchìn o l'e parlòu a Carlofòrte e inta zöna de Cädasedda. O nomme de Tabarchìn o vegne da l'izoa de Tabarca, zû in Àfrica, sùbito de d’âto a-a Tunizîa, dove stava di pegeixi, ciù che âtro apreuvo a pescâ o coâlo. Gh'en stæti da-o 1540 a-o 1742.

Dòppo chò-u piràtta Dragut, inte l’ànno 1540[4] o l'êa stæto fæto prexonê da-o Gianetìn Döia e portòu a Zêna, o Carlo V, rè de Spàgna, o l’àvéiva òtegnûo Tabarca, in’izoétta rìcca de coâlo no goæi distànte da-a costêa africànn-a e in fàccia a Tùnixi.

Into 1544, pe concesción da Spàgna, i Lomelìn, Scignôri de Pêgi, devéntan padroìn de l’îzoa. Pe colonizâla, i Lomelìn trasferìscian la 'n mùggio de pêgin e coménsan o comèrcio do coâlo ch’o i faiâ diventâ rìcchi, tànto rìcchi da poéi destinâ ’na sómma consciderévole a-a costruçión da gêxa da Nonçiâ.

Ma inti prìmmi ànni do Seiçénto e cöse divéntan difìçili pe-a concorénsa françéize e pe-e contìnoe incurscioìn di piràtti barbaréschi. Inte l'anno 1738, 600 abitànti de l’îzoa de Tabarca (són dîti apónto Tabarchìn), minaciæ da-e invaxoìn barbarésche, làscian e sò câze e se rifùgian in sce l’îzoa de Sàn Pê in Sardégna. Li fóndan a çitæ de Carlofòrte. Inte l'anno 1740, i Lomelìn tràtan co-a Conpagnîa Françéize pe cêde o dirìtto da pésca do coâlo. Ma són prevegnûi da-o Bêy de Tùnixi che inte l'ànno 1741 o l'òcupa l'îzoa faxéndo scciâvi i 900 abitànti ch'êan ancón li. Saiàn liberæ, pagàndo 'n rescàtto, dêx’ànni dòppo da-o Carlo Emanuele de Savöia ch'o i portiâ in Sardégna a Carlofòrte, in sce l'izoa de San Pê, dónde gh'êa za quélli scapæ dôz'ànni prìmma.

E coscì i Tabarchìn, pegeixi d’orìgine e nòrdaficæn de proveniensa, an pigiòu e strasse e a léngoa e e an portæ inte n'âtra izoa dove no gh'ea ninte, ma a l'êa tæra di cristien, e an comensòu torna a travagiâ.

Come o diva anche l'Anònimo, i zeneixi lì donde van, pe primma cösa n'âtra Zena ghe fan. Defæti i Tabarchìn pe primma cösa an fondòu 'na nêuva çitæ con dâghe o nomme do Re ch'o î aveiva liberæ, e ciù tardi ascì a çitæ de Cädasedda. E coscì ancón a-a giornâ d'ancheu a Carlofòrte se parla a léngoa lìgure.

Pòsti de interèsse

[modìfica | modìfica wikitèsto]
O centro stòrico

Architetûe religiôze

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Manifestaçioìn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Comunicaçioìn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Aministraçión

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  1. Dæto Istat - Popolaçión rescidénte a-i 31 de màzzo do 2023.
  2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. A stória - Taborca, in sce hieracon.it. URL consultòu o 12 seténbre 2023.
  4. La grande storia di Genova, Ediz. ArtLibri - "Il Secolo XIX"
  5. (IT) O binellàggio fra Arbenga e O Paize, in sce albengacorsara.it. URL consultòu o 20 novénbre 2021.
  6. (IT) A çerimonia de binellaggio fra Arbenga e Carlofòrte (Telemaristella), in sce m.youtube.com. URL consultòu o 20 novénbre 2021.

Âtri progètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Contròllo de outoritæVIAF (EN140705417 · LCCN (ENn79039953 · WorldCat Identities (ENn79-039953