Dialetto tabarchin

Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
Da Wikipedia
ZE
Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize


Tabarchìn
Tabarkin
Parlòu inItàlia Itàlia
Regioîn Sardegna
(a Carlofòrte e Câdezédda)
Parlànti
Totâle~15.000
Clasificaçión
FilogéneziLéngoe indoeoropêe
 Itàliche
  Romànze
   Romànze òcidentâli
    Gàllo-Itàliche
     Lìgure
      Lìgure coloniâle
       Tabarchin
Statûto ofiçiâ
Minoritâia
riconosciûa in
Itàlia Itàlia ( Sardegna) da-a Lézze Regionâle 26/1997
Estræto in léngoa
Diciaraçión universâle di dirìtti umâni, art. 1
Tütti i ómmi nàscian in libertè sun pàigi in dignitè e driti. Sun dutè de raxun e de cusciensa e han da fò l'ün con l’otru in piña fraternitè.

O Tabarchin (in tabarchin: tabarkin) o l'e 'na variante da lengoa ligure parlâ inta zöna de Carlofòrte e Cädasedda, inta Sardegna do ponente, inte 'n'izoa lengoistica lontann-a da çitæ de Zena. O l'é parlòu da 10.000 personn-e.

Stöia

O nomme de Tabarchin o vegne da l'izoa de Tabarca, zu in Àfrica, sùbito de d’âto a-a Tunizîa, dove stava di pegeixi, ciù che âtro apreuvo a pescâ o coâllo. Gh’en stæti da-o 1540 a-o 1742.

Tutt’assemme a-o Bey di Turchi o no gh’è anæto ciù ben d'aveighe di Zeneixi cristien coscì inte seu tære, e o gh’à ordenòu d’anâsene ciù fito poscìbile. Segûo a Zena no se ghe poeiva anâ; lì o spaçio o l'è senpre stæto pöco, e i Tabarchin doveivan çercâlo inte quarche pòsto neuo.

E coscì o Re da Sardegna Carlo Feliçe o ghe dà a mente a-i pövei Tabarchin desperæ, e into 1745 o ghe proponn-e d’anâ inte l’izoa de San Pê. E coscì i Tabarchin, pegeixi d’orìgine e nòrdaficæn de proveniensa, an pigiòu e strasæ e a lengoa e î an portæ inte n'âtra izoa, dove no gh’ea ninte ma a l'ea tæra di cristien, e an comensòu torna a travagiâ.

Comme o diva anche l'Anònimo, i zeneixi “lì donde van, pe primma cösa n'âtra Zena ghe fan”. Defæti i Tabarchin pe primma cösa an fondòu 'na neua çitæ, con dâghe o nomme do Re ch’o î aveiva liberæ.

E coscì ancon a-a giornâ d'ancheu a Carlofòrte se parla a lengoa ch'a l'è nasciûa a Zena, a l'è pasâ pe Tabarca e a l'è finîa a Carlofòrte, parlâ da-i Zeneixi de Sardegna.

Fonologîa

Consonante

Bilabbiàli Alveölàri Postalveölàri PalatàliVelàri Glottàli
Nazâli sonöre m n ɲ ŋ
Plosîve sórde p t k
sonöre b d ɡ
Affrichæ sórde t͡ʃ
sonöre d͡ʒ
Fricatîve sórde f s ʃ
sonöre v z ʒ
Vibrânti sonöre r
Aproscimæ sonöre l j w

Vocâle

Frontæ Centrâli Derê
no-ariondæ ariondæ
curte longhe curte longhe curte longhe curte longhe
Saræ i y u
Centrâli e ø øː o
Quæxi-averte ɛ ɛː ɔ ɔ:
Averte a

Gramatica

O verbo êse (scrîto in tabarchìn)

Infinîto

  • Ésse

Indicatîvo

Prezénte:

  • Mi sun
  • Ti t'è
  • Le u l'è
  • Niotri sémmu
  • Viotri sài
  • Liotri sun/en

Inperfètto:

  • Mi èa
  • Ti t'èi
  • Lé u l'èa
  • Niotri ému
  • Viotri éi
  • Liotri éan

Futûro sénplice:

  • Mi saiò
  • Ti ti saié
  • Lé u saiò
  • Niotri saiému
  • Viotri saiài
  • Liotri saian

Pasâto Pròscimo:

  • Mi sun stetu
  • Ti t'è stetu
  • Lè u l'è stetu
  • Niotri sémmu steti
  • Viotri sài steti
  • Liotri sun / En steti

Trapasâto pròscimo:

  • Mi éa stetu
  • Ti t'éi stetu
  • Lé u l'éa stetu
  • Niotri ému steti
  • Viotri éi steti
  • Liotri éan steti

Vôxe corelæ

Âtri progetti

Colegamenti estèrni