Gêxa da Santìscima Conceçión (Zêna)

Da Wikipedia
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Vìsta da faciâta da gêxa

A gêxa da Santìscima Conceçión, conosciûa cómme gêxa di Capuçìn ò santoâio do Pàddre Sànto ascì, a l'é 'n scîto sâcro catòlico de Zêna, into quartê de Castelétto. Con l'arénte convénto, a l'é a sêde da cùria da provìnsa lìgure de l'órdine di fràtti minoî capuçìn[1].

A gêxa a s'avànsa in sce 'na ciasétta a l'incrôxo tra a Stràdda de Agostìn Bertâni e a Stràdda de Gofrêdo Mamêli, pöco lónxi da Ciàssa Corvétto e da-arénte a-a Vilétta Denéigro, inte 'n scîto che, a despêto da profónda urbanizaçión di terén d'in gîo into córso do sécolo XIX, o l'à conservòu l'òriginâle pâxe e tranquilitæ chò-u caraterizâvan[2].

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Montâ da Madònna da Sanitæ e, in bàsso in sciâ mancìnn-a, a gêxa da Santìscima Conceçión inte La Famosissima e Nobilissima Città di Genova do Lusciàndro Baràtta, 1637. Alôa a montâ a partîva pròpio da-a gêxa di Capuçìn, percorìndo a modèrna Stràdda de Gofrêdo Mamêli[3].

A costruçión de sta gêxa chi a l'é stæta inandiâ aprêuvo a 'n vôto fæto da-a popolaçión a-a Vèrgine inte l'òcaxón de 'na grâve pèsta ch'a l'àiva corpîo a çitæ inte l'ànno 1579[4][5] ò into 1580[6][7]. Pe dindavéi, inte quélli ànni gh'êa za 'n ténpio dedicòu da pöco in sa a l'Inmacolâ, ö sæ 'n'artâ da nêuva gêxa de Sàn Pê in Bànchi, ma a l'êa scciuppâ 'na ratèlla teològica in sciô fæto chi-â dédica de 'na sôla artâ, ciufîto che de 'n cazaménto intrêgo, a foîse abàsta pe önorâ o vôto. In sciâ fìn, o Senâto da Repùbrica, de mòddo "d'êse segûi", o l'à ordinòu a realizaçión de 'n nêuvo scîto sâcro[8]. S'é dónca comensòu a rachéugge de donaçioìn tra i çitén, a-e quæ l'é da azónze 'n contribûto do govèrno pe mêzo do bànco de Sàn Zórzo e di suscìdi mìssi insémme da 'n çèrto præ Agostìn, capuçìn de Vintimìggia[7], che però o l'é mòrto into 1585, sénsa avéi vìsto a gêxa terminâ[5].

Coscì, a-i 20 de zenâ do 1591 (òpû, mêno probabilménte[9], za into 1586, segóndo di âtri scrîti[6][7]) l'é stæta deliberâ a realizaçión do cazaménto e, a-i 11 de frevâ do 1593, l'é stæto dónca acatòu o terén dónde costroî o nêuva gêxa[10]. A-i 21 de màrso de quéllo ànno, into scîto da futûra costruçión, gh'é stæta tiâ sciù 'na crôxe pe indicâ o domìnio divìn in sce quéllo scîto, méntre a çeimònia da pösa da prìmma prîa a s'é tegnûa a-i 20 de màzzo, a-a prezénsa de l'arçivéscovo de Zêna Lusciàndro Çenturión. A prìmma pàrte di travàggi a l'é stæta terminâ into 1596[1], quànde, a-o prìmmo de novénbre[8], gh'é stæta dîta a prìmma méssa[10]. Into scîto da nêuva gêxa, insémme a-a quæ l'é stæto tiòu sciù o convénto da-arénte, l'é probàbile ch'a ghe ségge stæta 'na tôre, ciamâ di Lùcoi da-o vêgio nómme da zöna e minsonâ da l'Agostìn Giustiniàn inti sò anâli[11]. D'ancheu, sto nómme chi o l'é arestòu pe indicâ 'na stràdda do sestê da Madænn-a, scibén che l'òrìgine do topònimo a l'é a mæxima[12]. Inte l'arvî do 1598, àn fæto stramûo into nêuvo convénto a ciù pàrte di fràtti che prìmma stâvan inte quéllo de Sàn Bernabè, ciù picìn, co-o convénto da Santìscima Conceçión che a l'época o ne òspitâva ciù de quatroçénto[10].

Aprêuvo a-o fæto ch'a l'êa 'na strutûa destinâ a-i capuçìn, e sò fórme êan do tùtto sénsa frexétti ò decoraçioìn particolæ, tànto che a-a sò realizaçión i arêdi êan sôlo de légno; co-o càliçe da méssa che, dovéndo contegnî o sàngoe do Segnô, o l'êa l'ùnico ògètto d'öo[4]. Tra o 1613 e o 1616, into convénto gh'é stæto òspitòu Sàn Loénso da Brìndixi[1] e, a-i 19 d'òtôbre do 1620, s'é tegnûa a solénne celebraçión de l'arçivéscovo Doménego Damæn co-a consacraçión do cazaménto[8][13]. A ògni mòddo, i fràtti parteçipâvan in mòddo atîvo a-a vìtta econòmica de çitæ, arvìndo 'na pròpia speçiàia, unn-a de bibliotêche ciù inportànti do pòsto e 'n fiâdô pi-â lànn-a, aviòu inte l'ànno 1635[10].

Gràçie a-i goâgni che arivâvan da ste ativitæ chi e a vàrie donaçioìn, into córso di sécoli a gêxa di capuçìn a l'é stæta aparâ da 'n gràn nùmero de òpere di ciù avoxæ artìsti zenéixi, tra i quæ se peu o aregordâ o Benàrdo Stròssi, ch'o l'êa intròu pròpio inte l'órdine di capuçìn. Pe de ciù, a gêxa da Santìscima Conceçión a l'êa diventâ un di scîti ciù aprexæ pe-i intæri di pròppi câi da pàrte di nòbili zenéixi, tànto che, de sótta a-o cöo, co-ina donaçión da famìggia Giustiniànn-a into 1669, a l'é stæta realizâ a grànde crìpta-capélla ch'a contêgne vàrie de numerôze tónbe spanteghæ pi-â gêxa, tra e quæ se regórda quélla do grànde poêta zenéize Martìn Piàggio[10].

Dòppo l'anesción da Repùbrica Lìgure a-o Prìmmo Inpêro françéize, o convénto o l'é stæto seròu da-o govèrno napoliònico inte l'ànno 1810 ma, za a-i 16 de màzzo do 1815, o l'à avèrto tórna[1]. Into 1840 a gêxa a l'é stæta alargâ, sénsa però cangiâ a sò strutûa òriginâle[14]. Into 1842[15], aprêuvo a 'n'ordinànsa do 1835 ch'a vietâva i intæri di mòrti drénto a-e gêxe, l'é stæto tiòu sciù l'ötöio lóngo o fiànco de ponénte do sagròu da gêxa[10]. Into córso do sécolo XIX o convénto da Santìscima Conceçión o l'é stæto, pe squæxi quarant'ànni, l'abitaçión do Françésco Màia da Canporósso, fæto sànto into 1962 e ch'o l'é mòrto chi a-i 17 de seténbre do 1866[16]. Aprêuvo a-e nêuve lézze in scî bêni da Gêxa emanæ da-i Savöia inte quéllo ànno, i fràtti àn dovûo fâ stramûo da 'n'âtra pàrte, co-a gêxa ch'a l'é pasâ a-o clêro diocezàn e o convénto ch'o l'é stæto riadatòu a schêua pùblica[1]. A ògni mòddo, a partî da-o 1904 i capuçìn àn comensòu a ritornâ inta sò gêxa, òcupàndo tórna 'na pàrte do convénto (inte l'âtra òrmâi ghe stavâ quéllo che d'ancheu o l'é o Licêo Sàndro Pertîni), riadatòu inte l'ànno 1937. Da-o 1934 a-o 1955, into convénto gh'é stæta a sêde da cùria da provìnsa lìgure di capuçìn, pöi stramuâ into convénto de Sànta Catænn-a de Portöia e, in sciâ fìn, tornâ chi a partî da-o 1966[1]. Pe fortùnn-a o convénto o no l'à patîo di gròsci dànni inti bonbardaménti aérei da Segónda Goæra Mondiâle, a ògni mòddo e-esploxoìn àn caxonòu a distruçión da ciù pàrte de vedrâte, sostitoîe inti ànni a vegnî[10].

Aprêuvo a-a diciaraçión de santitæ do Françésco Màia da Canporósso da pàrte do pàppa Zâne XXIII, fæta inte l'ànno 1962, a gêxa a l'é stæta elevâ a santoâio, conosciûo co-o nómme de "Santoâio do Pàddre Sànto" pò-u nomiâgio co-o quæ o l'é conosciûo o fràtte capuçìn. Drénto a-a gêxa, espòsto a-a veneraçión di fedêli, gh'é defæti conservòu o còrpo do sànto, mìsso inta capélla a lê dedicâ[16].

Descriçión[modìfica | modìfica wikitèsto]

O de fêua[modìfica | modìfica wikitèsto]

A gêxa a l'é pi-â ciù pàrte circondâ da-i âtri cazaménti do convénto, che s'avansàn a ponénte in sce Stràdda de Agostìn Bertâni e a sùd in sciâ Ciàssa di Capuçìn. Pe cóntra, a levànte o convénto o confìnn-a co-a vìlla Caumont Caimi e, vèrso nòrd, co-a pàrte de l'ecs convénto adibîo a schêua. A sôla pàrte da gêxa ch'a no l'é atacâ a âtri cazaménti a s'avànsa in sciô sagròu, a l'ónbra de grénde ciànte de çiprèsci.

A faciâta, segóndo o stîle tìpico di scîti sâcri costroîi pe-i capuçìn, a l'é asæ sénplice, do tùtto sénsa decoraçioìn e co-in sôlo barcón a fórma de semiçèrcio. O tèito, da-a fórma a cabànna, o l'é realizòu co-ina covertûa de abæn, co-o córmo ch'o l'é per cóntra fæto de cóppi. Sôvia a l'intrâ prinçipâ gh'é a dédica da gêxa a-a Vèrgine, fæta co-a scrîta Virgini Deiparae Sine Originis Labe Sacrum, óltre che, inte 'n nìccio, 'na stàtoa da Madònna co-o Banbìn do sécolo XVI[10].

Into sagròu depoî a-a gêxa gh'é stæta mìssa in sce 'n pilón 'na stàtoa da Madònna Regìnn-a, òpera do scultô zenéize Tomâxo Orsolìn[4], ch'a prezénta a scrîta:

A stàtoa da Madònna into ciasâ depoî a-a gêxa
Divino Auspicante Puero

Sacrarii Limina
Protegat Virgo Dei Genitrix Quam
Maiorum Pietas
Maritimis Iam Proposuerat Moenibus
Coenobii Huius Franciscales
Nepotum Clientela
Ut in Aevum Perennaret Custodem Ceu Invictissimam
Huc Devoto Animo Ponebant
Anno MDCCCXLI
-------------
Anno Vero Mariae
Eam Denuo Reginam Acclamantes
Novis Regiis Insigniis
Decorabant MCMLIV

In sciâ fìn, into balòu tra a prìmma e a segónda scainâ che da-a Ciàssa di Capuçìn móntan scìnn-a-o sagròu da gêxa, gh'é 'n bùsto do Françésco Màia da Canporósso fæto da-o Càrlo Rubàtto inte l'ànno 1891[4].

O drénto[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vìsta do drénto da gêxa vèrso l'artâ

A gêxa da Santìscima Conceçión a l'à 'na strutûa a ciànta retangolâre, òcupâ da 'na sôla navâta e con vòrto a croxêa. Inte miâge laterâli són stæte realizæ de capelétte, in nùmero de træ lóngo o fiànco de drîta e de dôe lóngo quéllo de mancìnn-a, into quæ gh'é ascì l'intrâ do pasàggio pi-â capélla do Pàddre Sànto.

A-o fóndo da gêxa, de la do presbitêio, gh'é 'n cöo bén bén profóndo. E miâge e a sofîta do cazaménto són do tùtto sénsa decoraçioìn, de 'na sénplice tìnta giànca ch'a crêa 'n fórte contràsto co-i pöchi arêdi, fæti pe cóntra de légno scûo[4][10].

A controfaciâta a l'é decorâ con dôe téie e doî monuménti fùnebri: a-a drîta gh'é apéizo o Sàn Serafìn de Montegranâo ch'o goarìsce 'n paralizòu[17], òpera do Giöxèppe Parmê[18], con de sótta o monuménto fùnebre de Gromo Rosazza, fæto da-o Giöxèppe Chiapòri co-a colaboraçión de âtri artìsti[19]. Da l'âtra pàrte gh'é pe cóntra 'na Flagelaçión do Segnô, òpera de 'n anònimo zenéize do sécolo XVIII e, in bàsso, o monuménto fùnebre de Montero Eldman, scolpîo da-o Sànto Vàrni[4][10]. Inte sta pàrte chi da gêxa gh'é conservâ 'n'âtra téia do Parmê ascì: realizâ dòppo o 1729 a l'é quélla ch'a rafigûa o Martìrio de Sàn Fedêle da Sigmaringen[18][20].

Presbitêio[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vìsta de l'artâ prinçipâ

Into presbitêio a se trêuva a grànde artâ da gêxa, fæta de légno d'ébano e ch'a prezénta 'n nìccio drénto a-o quæ gh'é 'na stàtoa de l'Inmacolâ, fæta de légno lê ascì e òpera do scultô Bertomê Carêa, de Gâvi. De fiànco a-a stàtoa de l'Inmacolâ ghe n'é âtre dôe, mìsse in sce di pêdestàlli, òpera do pöco avoxòu Giùlio Cazanêuva[21]. In particolâ, quélla in sciâ drîta a rafigûa Sant'Antönio de Pàdova[22] méntre quélla a-a mancìnn-a a l'é dedicâ a Sàn Françésco[23]. O tabernàcolo, da-a fórma a tenpiétto e decoròu co-in basoriliêvo da Resureçión, o l'é stæto realizòu con grànde maestrîa da-o Gêumo Pitalûga[4][10][21]. Into pasòu, gh'êa ascì cómme ancónn-a 'n quàddro de l'Inmacolâ, fæto da-o Gianbatìsta Pàggi, ch'o vegnîva îsòu ò calumòu inte fèste solénni pe móstra ò mêno a stàtoa do Carêa; a ògni mòddo za inte l'Eutoçénto l'òpera a l'êa bén bén aroînâ[24] e d'ancheu a no vêgne ciù dêuviâ inte sta manêa chi[25].

Miâcoo de Sant'Antönio do Parmê, a-a mancìnna de l'artâ

In acòrdio co-e indicaçioìn do Concìlio Vaticàn, depoî a l'artâ ghe n'é stæta mìssa 'n'âtra ciù picìnn-a, de mòddo de dî méssa gjæ vèrso i fedêli. In scê miâge a-i lâti de l'artâ, de sótta a-i doî barcoìn con véddri decoræ, gh'é, in sciâ drîta, a pitûa da Vixón de Sàn Françésco[26] e, in sciâ mancìnn-a, quélla do Miâcoo de Sant'Antönio[27], tùtte dôe òpera do Giöxèppe Parmê[4][10] e conscideræ tra e sò òpere ciù bèlle[28][18]. O gràn nùmero de quàddri fæti da lê pe-e gêxe di capuçìn, inclûza quélla da Santìscima Conceçión ascì, o l'é dovûo a-a sò fórte divoçión a l'órdine, tànto ch'o l'à donòu a quésti vàrie de sò òpere[18][29].

Sùbito prìmma do presbitêio, in corispondénsa de l'èrco chò-u divìdde da-o rèsto de l'àola, gh'é conservòu dötræ òpere da-o grànde valô artìstico. Se tràtta, da-a pàrte de drîta, de 'na Sànta Màia Manêna, còpia de 'na téia do Bartolomé Esteban Murillo, mìssa in sciâ miâgia, de 'n Sàn Loénso de Brìndixi de l'Àngiou Banchê[30] de d'âto in sce l'èrco e de 'na Biâ Ludovîca de Savöia, do Santìn Tagiafîghe[31], mìssa ciù in bàsso. A-a mancìnn-a gh'é o Biòu Àngiou d'Âcri[32], de lóngo 'na pitûa òvâle do Banchê mìssa de d'âto in sciâ fàccia vèrso l'àola do pilàstro chi-â divìdde da-o Sancta Sanctorum[33]; ciù in bàsso gh'é o Sàn Crespìn da Vitèrbo do Tagiafîghe e, de sótta, a tónba di genitoî do Massimo d'Azeglio. Gh'é ascì, mìssa in sciâ miâgia, 'na còpia de 'n'òpera do Murillo dedicâ a l'Inmacolâ[4][10].

A propòxito de pitûe do Murillo, sêi in tùtto, cómme se peu lêze da-i scrîti de l'Alizêro quéste êan o ciù grànde tezöo artìstico da gêxa ma se són pèrse into perîodo de dominaçión napoliònica, con l'abandón do convénto da pàrte di fràtti[10]. In particolâ, rafiguâvan o Prezépio, a Fûga da l'Egìtto, a Sànta Màia Manêna, l'Inmacolâ, Sàn Giöxèppe vendûo e Sàn Tomâxo da Vilanêuva ch'o distriboìsce e limöxine a-i pövi e se trovâvan tùtte into cöo. A ste chi, segóndo o Ràtto, saiéiva da azónze 'na töa picìnn-a do Batìsta, mìssa inta secrestîa[34]. De sêi téie do cöo gh'é de cópie, spanteghæ pi-â gêxa, fæte da 'n çèrto præ Venànçio de l'arénte convénto, a ògni mòddo da-a ménn-a bén bén ciù contegnûa[35][36].

Cöo e crìpta[modìfica | modìfica wikitèsto]

Derê l'artâ gh'é 'n grànde presbitêio, co-e miâge giànche cómme o rèsto da gêxa e di sénplici stàlli de légno. A ògni mòddo, a despêto de 'na strutûa ch'a no l'é goæi elaborâ, o cöo o l'é decoròu da-a prezénsa de 'n gràn nùmero de quàddri. Pròpio in sciô derê de l'artâ gh'é o Crìsto a-a chinòlla, unn-a de répliche de 'n'òpera do Lùcco Cangiâxo (a versción ciù avoxâ a l'é quélla conservâ a-o Palàçio Giànco)[37][38], con tùtto d'in gîo éutto téie picìnn-e atriboîe a-o Doménego Fiazélla. E òpere mìsse in scê miâge són: dôe cópie de quàddri do Murillo, ö sæ Adoraçión di pastoî e Giöxèppe vendûo, l'Inmacolâ do Gianbatìsta Pàggi minsonâ de d'âto, stramuâ chi da-a sò poxiçión òriginâle de pâa d'artâ[24][25], doî miâcoi de Sant'Antönio do Giöxèppe Parmê (ö sæ Sant'Antönio de Pàdova o lìbera o poæ inocénte[39] e Sant'Antönio de Pàdova e o miâcoo do pê goarîo[40], e mêgio òpere de l'artìsta chi conservæ[18]) e a Crocifisción de Benàrdo Castéllo, ch'a l'êa in prinçìpio a pâa d'artâ da capélla do Sâcro Cheu, a l'época ciamâ pe cóntra "do Croxefìsso", stramuâ chi aprêuvo a-a refæta de quélla capélla into 1925. In sciâ sofîta gh'é stæto atacòu o Stìmmate de Sàn Françésco, de 'n outô sconosciûo[4][10].

Into cöo se trêuva ascì l'òrgano da gêxa, de realizaçión no goæi antîga[10].

De sótta a-o cöo gh'é 'na stànsia interâ, ciù ò mêno de mæxime dimenscioìn, ch'a l'é stæta dêuviâ pe vàrri sécoli pe-i intæri drénto a gêxa, scìnn-a-o moménto da costruçión de l'ötöio afaciòu in sciô sagròu do convénto[4][10]. Drénto a-a crìpta gh'é 'na capélla co-în'artâ picìnn-a che, cómme ancónn-a, a l'à 'na téia do Doménego Piöla ch'a rafigûa a Depoxiçión[41].

Capelétte[modìfica | modìfica wikitèsto]

Sàn Felîçe da Cantàlice do Stròssi, òpera inta capélla de Sàn Felîçe

Inta gêxa da Santìscima Conceçión se trêuvan çìnque capelétte laterâli, træ in sciâ drîta e dôe a-a mancìnn-a, ciù a capélla do Pàddre Sànto, costroîa a-o de fêua da miâgia de mancìnn-a e colegâ a-a gêxa co-in coridô ch'o pàssa tra e dôe capelétte in sce quéllo fiànco do cazaménto. A-a drîta, anàndo vèrso l'artâ, gh'é e capélle de:

  • Capélla de Sàn Felîçe da Cantàlice: inte l'artâ de légno de sta capélla chi cómme ancónn-a gh'é 'n quàddro do Benàrdo Stròssi ch'o rafigûa o Biòu Felîçe ch'o riçéive o Banbìn da-a Madònna, téia fæta d'in gîo a-o 1625 e consciderâ tra e mêgio òpere de l'artìsta[42][43]. A-i fiànchi de l'artâ, sôvia a-i doî barcoìn òvâli, gh'é o Stìmmati e Trànxito de Sàn Françésco, da atriboî fòscia a-o Parmê, méntre de sótta gh'é o monuménto fùnebre da famìggia Rónco, òpera do Sànto Vàrni ch'a rafigûa a piêtæ di fìggi da Concòrdia ch'a l'abràssa l'ùrna cinerària[19], e quéllo de l'Ànna Scciafìnn-a Giustiniànn-a[4][10].

Tra sta capélla chi e quélla sucescîva gh'é o monuménto fùnebre do Gioàn Batìsta Caignàn, realizòu da-o Vàrni[10] ò, ciù probabilménte, da-o Giöxèppe Ciàppoi, ch'o rafigûa o Caignàn mòrto e covèrto da 'n véllo con da-arénte a sò vìdoa Felìçita ch'a véggia e a prêga in sciô sepùrto[19][44].

  • Capélla de Nòstra Scignôa de Træ Âve: a segónda capélla in sciâ drîta, co-în alestiménto ch'o remónta a-o sécolo XX, a l'à 'n'artâ de légno in stîle fìnto gòtico françéize, dotòu de 'na stàtoa da Vèrgine con d'in gîo i Sànti Metìrde, Antönio de Pàdova, Arfónso Màia de Licôri e Lionàrdo da-o Pòrto. Gh'é pöi o monuménto fùnebre di Lànba Döia, òpera do Vàrni ch'a rafigûa a sperànsa de 'n bêne etèrno[19], e de l'Antonietta Fagnani Arese[4][10]. In prinçìpio inte sta capélla chi gh'êa o grànde grùppo de légno do Maragiàn (che prìmma o stâva inte l'ötöio de Sàn Françésco, ch'o no l'exìste ciù[45]), d'ancheu stramuòu inte l'arénte capélla de Stìmmate, e, ancón prìmma, 'na téia do 1597 do Benàrdo Castéllo ch'a rafigûa a Comenión de Sànta Ciæa, stramuâ prìmma inte l'arénte convénto[46] e, dòppo ch'a s'êa perdûa, ritrovâ inta gêxa de Nòstra Scignôa di Àngei de Ôtri (d'ancheu a l'é a Aràsce)[47].
    Sàn Françésco ch'o riçéive e Stìmmate do Maragiàn, òpera inta capélla de Stìmmate
  • Capélla de Stìmmate: l'ùrtima capélla in sciâ drîta, in prinçìpio dedicâ a Sàn Françésco e Sànta Ciæa, a l'é stæta alestîa aprêuvo a-e donaçioìn do rè sardegnòllo Càrlo Felîçe. D'ancheu, l'òpera ciù inportànte chi conservâ a l'é a za minsonâ càscia procescionâle de Sàn Françésco ch'o riçéive e Stìmmate, òpera de l'Antönio Màia Maragiàn realizâ into perîodo 1708-1709, mìssa inte 'n nìccio de l'artâ[46][48]. Pe de ciù, inta cornîxe do nìccio, gh'é sêi téie picìnn-e fæte da-o Sànto Panàio e dedichæ a-i Sànti e a-i Biæ da cazàdda di Savöia, remontànti a-i ànni tra o 1820 e o 1831[46][49]. De d'âto a l'artâ gh'é dôe töe òvâli: unn-a a l'é òpera do Zâne Drîa Ansâdo e a rafigûa a Depoxiçión de Crìsto; l'âtra, 'na Madònna co-o Banbìn, a l'é stæta pe cóntra realizâ da-o Doménego Piöla[50]. Inte sta capélla chi gh'é ascì 'n medagión do Càrlo Rubàtto, o monuménto fùnebre do Gioàn Màia Cangiâxo, ch'o rafigûa 'n génio ch'o ciànze, e a tónba do naturalìsta Doménego Viviàn[4][10].

Da l'âtra pàrte da gêxa gh'é pe cóntra dôe capélle, ciù quélla do Pàddre Sànto ch'a l'é colegâ a-o cazaménto pe mêzo de 'n coridô tra e âtre dôe. Prìmma de capélle, in sciâ miâgia de mancìnn-a, gh'é stæto mìsso de d'âto 'na téia de artìsta sconosciûo ch'a rafigûa a Vixón de Sàn Nicòlla da Tolentìn méntre, ciù in bàsso, gh'é inte 'n nìccio a tónba de Françésca Màia Catànio Ciùmma. Sto monuménto chi, fæto da-o Sànto Vàrni e conscideròu da l'Alizêro tra e sò mêgio òpere, o l'é stæto realizòu pöco dòppo o 1847[19][51]. A-a mancìnn-a, anàndo vèrso l'artâ, gh'é dónca e capélle de:

Sant'Antönio de Pàdova co-o Banbìn do Castéllo, inta capélla de Sant'Antönio
  • Capélla de Sant'Antönio: prìmma capélla in sciâ mancìnn-a, a l'à cómme pâa d'artâ o Sant'Antönio de Pàdova co-o Banbìn, òpera do Castéllo[46], a sôla de træ téie fæte da lê pe quésta gêxa a trovâse ancón inta sò poxiçión òriginâle[52]. E dôe pitûe mìsse sôvia a-e pòrte da capélla són, a-a drîta, o Sàn Giöxèppe co-o Banbìn de Marcantönio Françeschìn[50][53] e, a-a mancìnn-a, a Madònna co-o Banbìn do Zâne Rafè Badaràcco[50][54]. In sce 'n pêdestàllo gh'é 'na stàtoa picìnn-a de Sant'Antönio, realizâ vèrso a fìn do sécolo XVI, e, in scê miâge, i monuménti fùnebri do Giöxepìn Colàn, òpera do Vàrni co-in bèllo basoriliêvo da Raxón[55], e do Vitöio Fontànn-a, do Càrlo Rubàtto e ch'o rafigûa o spìrito do mòrto ch'o véggia in sciâ sò tónba[19][4][10].

Tra sta capélla chi e quélla sucescîva, mìsso inte 'n nìccio, gh'é o monuménto fùnebre de Catænn-a Róssa Barabìnn-a, òpera de Françésco Canâ ch'a rafigûa 'na dònna ch'a ciànze in sciô sepùrto[41]. Pe de ciù, inta galerîa ch'a pórta inta capélla do Pàddre Sànto, gh'é stæta mìssa a tónba de 'n âtro veneràbile capuçìn zenéize, sàiva a dî Pàddre Ùmio da Zêna, aregordòu pe-o sò inpégno a dâ òspitalitæ a-i figeu abandonæ[56].

  • Capélla do Pàddre Sànto: a se trêuva ciù vèrso o de fêua de âtre capélle in sce quésto fiànco da gêxa, vegnìndo colegâ a-o cazaménto prinçipâ co-in coridô. A l'à 'na fórma a éutto lâti e a l'é covèrta da 'n téito a cópola. L'òpera ciù inportànte chi contegnûa a l'é o monuménto a-o Pàddre Sànto, òpera do scultô Max Forni. Depoî a quéste se trêuva 'n'artâ, decoròu con tréi basoriliêvi de brónzo che raprezéntan o præve ch'o pàrla co-a génte inta ciasétta da gêxa, méntre ciù inderê gh'é l'ùrna ch'a contêgne e relìchie do sànto. Quésta a l'é arezûa da quàttro gànbe, scolpîe a fórma de àngei, méntre a-i quàttro cànti gh'é de statoìnn-e de virtù, in particolâ da Fêde, da Sperànsa, da Paçiénsa e da Castitæ. In sciâ drîta gh'é 'na stàtoa do sànto, òpera do Rubàtto e sorvenominâ o "monuménto da palànca" aprêuvo a-o fæto chi-â sò ereçión a l'é stæta efetoâ co-e donaçioìn di popolén zenéixi. In prinçìpio scitoâ into canposànto de Stagén, a stàtoa a l'é stæta stramuâ inta Santìscima Conceçión insémme a-o córpo do sànto e mìssa in sciô balòu da scainâ ch'a l'arîva into ciasâ da gêxa, d'ancheu sostitoîa inte quéllo scîto da 'n'âtra rafiguraçión do sànto dæto che, in sciâ fìn, a l'é stæta tórna stramuâ inte sta capélla chi. L'inscriçión in sciô pêdestàllo a l'é pe cóntra de l'abòu Gêumo Canpanélla[57]. Inta miâgia de mancìnn-a da capélla se trêuva l'intrâ a 'na galerîa, dónde gh'é conservòu i vàrri ecs-vôto riçevûi da-a gêxa e ch'a pórta a-o muzêo picìn dedicòu a-o Pàddre Sànto[4][10]. Inte sto muzêo chi, ristruturòu insémme a-a capélla into 2008, gh'é conservâ 'na picìnn-a coleçión di ògètti lighæ a-o sànto e 'na ricostruçión, fæta con di eleménti òriginâli ascì, da sò çélla into convénto de Nòstra Scignôa di Àngei a Ôtri, dónde o l'à sogiornòu into 1824.
  • Capélla do Sâcro Cheu: into pasòu a l'êa ciamâ "do Croxefìsso" aprêuvo a-a prezénsa de quélla téia do Castéllo che òua a l'é into cöo, derê l'artâ. D'ancheu, in sce st'artâ chi, gh'é 'na stàtoa de légno de l'Antönio Càneva dedicâ pròpio a-o Sâcro Cheu, realizâ in sce diségno do R. Lombardi ciù ò mêno into 1925, ànno de realizaçión de sta capélla chi[58]. De d'âto gh'é doî medagioìn scolpîi e, de fiànco a l'artâ, e dôe stàtoe de Sàn Giöxèppe e de Sànta Têxo do Banbìn. Sôvia a-e dôe pòrte da capélla gh'é pöi a Sâcra Famìggia e Sàn Zanìn do Badaràcco e o Crìsto portacrôxe de l'Ansâdo[50][59]. Inte sta capélla chi gh'é ascì i monuménti fùnebri de Zenoìn Poulócci e da Clòudia Cobley, fìggio e mogê do governatô da divixón de Zêna Féipo Poulócci, tùtti doî òpera do Vàrni[55][10].

L'ötöio[modìfica | modìfica wikitèsto]

Da-arénte a-a gêxa, in sciô fiànco de ponénte do sagròu depoî a-o convénto, se trêuva 'n cazaménto picìn dêuviòu cómme ötöio. O l'é stæto tiòu sciù aprêuvo a-a necescitæ de spàçio pe de nêuve seportûe, óltre che pe l'emanaçión, into 1835, de 'n'ordinànsa ch'a vietâva i intæri di mòrti drénto a-e gêxe, vegnìndo dêuviòu inte sto mòddo chi scìnn-a l'avertûa do grànde canposànto de Stagén[10]. O tenpiétto o l'é stæto dónca realizòu d'in gîo a-o 1842, in sciô progètto de l'architétto Vitöio Pitalûga[2]. O l'à 'n'artâ picìnn-a e, cómme sò pâa, a l'êa dêuviâ 'na téia do Lùcco Cangiâxo ch'a rafigûa o Crìsto interòu[2]. Da-arénte a l'intrâ, drénto a doî nìcci inta faciâta, gh'é dôe stàtoe do XVI sécolo, òpera do B. Carlón, che rafigûan Sàn Françésco e Sàn Doménego[10] e, sott'a-o tìnpano, gh'é a scrîta Mortalitatis Exvvis Spes Qve Non Peritvrae Expectationi.

Drénto a l'ötöio o vêgne inandiòu o grànde prezépio in stîle zenéize do convénto, asenblòu a-a meitæ do méize de dexénbre e ch'o peu êse amiròu scìnn-a-i 2 de frevâ[4]. A sò anbientaçión a l'é quélla do tìpico paizàggio lìgure, con de scêne de vìtta contadìnn-a e mainâ raprezentæ pe mêzo de 'na preçiôza coleçión de statoìnn-e che remóntan a-o Seteçénto. Tra i outoî de quéste òpere se pêuan aregordâ quélle do Giùlio Cazanêuva, do Gianbatìsta Gagìn da Bisón, de l'Antönio Màia Maragiàn - cómme o coscì dîto mendicànte da l'eugiâ trìste òpû quéllo co-o lèrfo leporìn - e do Gêumo Pitalûga[10].

Galerîa d'inmàgine[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Âtra vìsta de l'intérno da gêxa
  • Vìsta da capélla do Pàddre Sànto co-e sò relìchie
  • E relìchie do Pàddre Sànto
  • A ricostruçión da çélla do Pàddre Sànto into muzêo a lê dedicòu
  • A stàtoa do Pàddre Sànto inte 'n nìccio in sciâ scainâ depoî a-a gêxa
    A stàtoa do Pàddre Sànto inte 'n nìccio in sciâ scainâ depoî a-a gêxa

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 (IT) Convento Frati Cappuccini SS. Concezione - Padre Santo, in sce cappucciniliguri.it. URL consultòu o 23 lùggio 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 23 seténbre 2015).
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (IT) Touring clùb italiàn, Liguria, 7ª ed., Touring Editore, 2009, ISBN 88-36-54803-2.
  3. ↑ (IT) Tommaso Pastorino, Dizionario delle strade di Genova, vol. III, Zêna, Edizioni Tolozzi, 1968, p. 869.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 (IT) Chiesa dei Cappuccini, in sce fosca.unige.it. URL consultòu o 23 lùggio 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 Alizêro, 1847, p. 1061
  6. ↑ 6,0 6,1 Ràtto, 1780, p. 348
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Descrizione di Genova, 1846, p. 186
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Alizêro, 1847, p. 1062
  9. ↑ Alizêro, 1847, pp. 1061-1062
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 10,26 (IT) Chiesa della Santissima Concezione e Padre Santo - Genova, in sce padresanto.it. URL consultòu o 23 lùggio 2022.
  11. ↑ Descrizione di Genova, 1846, pp. 186-187
  12. ↑ (IT) Amedeo Pescio, I nomi delle strade di Genova, A. Forni editore, 1912, p. 205.
  13. ↑ (IT) Chiesa del Padre Santo: 400 anni di consacrazione, in sce ilcittadino.ge.it, 15 òtôbre 2020. URL consultòu o 24 lùggio 2022.
  14. ↑ Descrizione di Genova, 1846, p. 187
  15. ↑ Alizêro, 1847, p. 1072
  16. ↑ 16,0 16,1 (IT) SS. Concezione e Padre Santo, in sce chiesadigenova.it. URL consultòu o 23 lùggio 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 7 màrso 2016).
  17. ↑ (IT) San Serafino guarisce un paralitico - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Alizêro, 1847, pp. 1066-1067
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Alizêro, 1847, p. 1070
  20. ↑ (IT) Martirio di San Fedele da Sigmaringen - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  21. ↑ 21,0 21,1 Alizêro, 1847, p. 1065
  22. ↑ (IT) Sant'Antonio da Padova - Giulio Casanova, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  23. ↑ (IT) San Francesco d'Assisi - Giulio Casanova, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  24. ↑ 24,0 24,1 Alizêro, 1847, pp. 1064-1065
  25. ↑ 25,0 25,1 (IT) Immacolata Concezione - Giovanni Battista Paggi, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  26. ↑ (IT) Visione di San Francesco d'Assisi - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  27. ↑ (IT) Sant'Antonio da Padova e il miracolo dell'asino - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  28. ↑ Alizêro, 1875, p. 503
  29. ↑ (IT) Càrlo Giöxèppe Ràtto, Giuseppe Palmieri, in Vite de' pittori, scultori, ed architetti genovesi, vol. 2, Zêna, Stanpàia Casamara, 1769, p. 251.
  30. ↑ (IT) San Lorenzo da Brindisi - Angelo Giacinto Banchero, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  31. ↑ (IT) Beata Ludovica di Savoia - Santino Fortunato Tagliafichi, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  32. ↑ (IT) Beato d'Angelo d'Acri - Angelo Giacinto Banchero, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 25 lùggio 2022.
  33. ↑ Alizêro, 1847, pp. 1067-1068
  34. ↑ Ràtto, 1780, p. 349
  35. ↑ Alizêro, 1847, pp. 1065-1066
  36. ↑ Alizêro, 1875, p. 504
  37. ↑ (IT) Cristo alla colonna - Luca Cambiaso, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  38. ↑ Alizêro, 1847, p. 1067
  39. ↑ (IT) Sant'Antonio da Padova libera il padre innocente - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  40. ↑ (IT) Sant'Antonio da Padova e il miracolo del piede risanato - Giuseppe Palmieri, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  41. ↑ 41,0 41,1 Alizêro, 1847, p. 1071
  42. ↑ (IT) Beato Felice da Cantalice riceve Gesù Bambino dalla Madonna - Bernardo Strozzi, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  43. ↑ Alizêro, 1847, p. 1063
  44. ↑ (IT) Monumento funebre - Giuseppe Chiappori, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  45. ↑ (IT) Gli oratori e le Casacce - 17. San Francesco, in sce isegretideivicolidigenova.com. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 Alizêro, 1847, p. 1064
  47. ↑ (IT) Comunione di Santa Chiara - Bernardo Castello, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  48. ↑ (IT) San Francesco d'Assisi riceve le stimmate - Anton Maria Maragliano, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  49. ↑ (IT) Beata Margherita di Savoia - Santo Panario, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 Alizêro, 1847, p. 1068
  51. ↑ (IT) Cenotafio - Santo Varni, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  52. ↑ (IT) Sant'Antonio da Padova con il bambino - Bernardo Castello, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  53. ↑ (IT) San Giuseppe e Gesù Bambino - Marcantonio Franceschini, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  54. ↑ (IT) Madonna con Bambino - Giovanni Raffaele Badaracco, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  55. ↑ 55,0 55,1 Alizêro, 1847, p. 1069
  56. ↑ (IT) Padre Umile da Genova, in sce cappucciniliguri.it. URL consultòu o 27 lùggio 2022.
  57. ↑ (IT) Padre Santo. San Francesco da Camporosso - Carlo Rubatto, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  58. ↑ (IT) Sacro Cuore di Gesù - Antonio Canepa, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.
  59. ↑ (IT) Cristo portacroce con angeli - Giovanni Andrea Ansaldo, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 26 lùggio 2022.

Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Colegaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Gêxa_da_Santìscima_Conceçión_(Zêna)&oldid=243915"