Bolchi

Šta pogina ṛ’ ê š-cṛiccịa ‘n ulmioš-cu
Da Wikipedia
UL
Šta pogina ṛ’ ê š-cṛiccịa ‘n ulmioš-cu, s’cundu a gṛafia d’ Marco Michelis
Bolchi
Fṛâziun
Bolchi – Veduta
Bolchi – Veduta
Paesōgiu d'ṛa Tûre d'Bolchi
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Piemunte
Provìnsa Cuni
Comùn Ulmea
Garesce
Teritöio
Coordinæ:44°09′26.14″N 7°57′29.52″E / 44.15726°N 7.9582°E44.15726; 7.9582 (Bolchi)
Altitùdine663 m s.l.m.
Abitanti27[1]
Âtre informaçioìn
Fûzo oràrioUTC+1
Nomme abitantibalcaiṛōlli
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión:
Bolchi
Bolchi

Bolchi (Barchi in italian), ṛê ina fṛâziun d’l cumün d’Ulmèa ch’ ṛ’ô 27 (vintesette) abitonti (nüm’ṛi aggiulnoi a u 2019 - duimilladis̅c̅növe).

Geugṛâfia[modìfica | modìfica wikitèsto]

A fṛâziun ṛ’ê dapè a Tonno, è ṛ’ê pus̅c̅iziunô a ṛa špunda dṛiccia r-špettu a u lécciu d’ Tonno. A s’ tṛöva ai pê da Colla d’l Priun, ch’ l’è d’lungu šta èl pasoggiu vèlsu i figui (cumüna de Nês̅c̅in). Èl cunfin del bulgoi ulmiošche dâ fṛâziun cun qualle garascine l’è u Rian d’ Bolchi, ch’ u nosce ‘nt’ èl cumün d’Garešše è u s’ compa ‘nt’ Tonno n’Bolchi Bṛeu è d’noi a Nasagō’.[2]

Bulgoi[modìfica | modìfica wikitèsto]

A fṛâziun d’Bolchi ṛ’è cumpōšta da divelse bulgoi, tṛa i cunfî dî cumüü d’Ulmèa è d’ Garešše.[3]

I fan polte d’l cumün ulmiošchu èl bulgoi d’ Bṛeo, Geis̅c̅a è Moji; garascine i sun ‘nvece qualle dî Cotui, Garelli, Villarattu è Zitta.

Štōria[modìfica | modìfica wikitèsto]

I pṛimmi balcaiṛōlli j’ eṛo ‘ncù pṛimma d’ l’ arivu dî saṛas̅c̅î, ch’ j’eṛo arivoi ‘nt l’ 800 (Öccịuzèntu), quonde ch’ i duminovo i Franchi. I saṛas̅c̅î ‘nt’ u IX seculu j’ avèvo pià a Tûre ch’ a s’ vaghe ‘ncù ʒöö arucô ‘ns in špeṛun ‘d rōcca ch’ u dōmina Bolchi. S’cundu a legenda l’eṛa štà in ʒuvo dâ famia dî Zitta a campoṛi ʒü’ daṛa turè, è p’l lō’ u s sṛèva merità u titulu d’Tulnatua (Tornatore).[4]

Dōppu tüttu lō’ ch’zì a štoṛia d’ Bolchi ṛ’ê štô ‘m’ qualla d’ Ulmèa, fin a quonde ‘ntulnu al 1630 (milleses̅c̅’zentuètrenta) a bulgô a n’ ven m-nziunô int’ in ottu püblicu lun’ chè Garešše u ciamova a pṛûpṛietà d’ divèlse bulgoi dâ fṛâziun. Quon’ chè j’avèvo focciu u debà, i garascî j’eṛo r-scî a "š-ciancoa" a Ulmèa èl cuntṛollu d’ divèlse bulgoi a est d’ Bolchi Geis̅c̅a, Ulmèa pṛimma ṛ’ arivova fin a u Rian d’ Vilolcịōsu.[3]

Dōppu u dištoccu aministṛativu i Balcaiṛōlli j’ eṛo r-štoi ‘nsèmme ‘nsl’ pian religiusu, r-štendu d’lungu dâ parocchia d’ Sen Maltin d’ Ulmèa.

Dōppu a guèra[modìfica | modìfica wikitèsto]

Cian cianin, cun u švilüppu d’l pṛimme fṛobṛiche èl bulgoi ‘n muntogna j’ han ch’munzà a pèldo èl gènte, ‘ncù ‘d cịü’ dōppu a S’cunda Guèra Mundioa. Difatti Bolchi Geịs̅c̅ịa l’è štà abandunà tṛa j’ oggni '50 è '60. Èl cà cịü’ veje i sun caṛoi è èl gente i sun ‘ndoi a štoa a Bṛeu.[5]

Sulu ‘nt ültimi oggni èl fṛâziui Geịs̅c̅ịa è Vilaṛattu i sun štoi r-šchivèlte dai tedešchi, ch’ j’ han catà èl cà ‘n ruvina e j’ han ‘r-ngioi, lascèndṛe ‘m’ j’eṛo, d’ föṛa.[6]

Ecunumia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Cumme p’l j’oto fṛâziui d’ Ulmèa èl gènte i vivèvo d’ agṛicultüṛa è d'alevamentu. A Cōlla d’l Pṛiun ṛ’eṛa štô d’lungu èl possu p’l a Val Pennavaire (velso Nês̅c̅in), è Bolchi l’era in pōštu ‘d sušta p’l i fṛuštee.[3]

Pōšti d’ ‘nteṛesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

'N pilun afraš-cô (Bolchi)

Geịs̅c̅ịe è cap’latte[modìfica | modìfica wikitèsto]

• Geịs̅c̅ịa dâ Madōnna del Colmine: a s’ tṛöva ntâ bulgô Geịs̅c̅ịa, edificô a paltia dal 1751, è ṛ’ô ‘n štile ch’ u funde l’alchitetüṛa figuna cun qualla piémuntèsè.

Ṛ’ê štô ar’n’giô ina pṛimma vōta ‘ntl 1845 duppu èl pasoggiu dî fṛanzeịs̅c̅i. ‘Ntû 2017 gṛazie a l'aiüttu dî res̅c̅identi i sun štoi ar’ngịoi èl chivèltu è ‘l campanin, dṛentu ṛ’ê ben cun’sèlvô. [5]

‘Ns’ l’autoa u j’è èl quoddṛu dâ Beata Velgine d’l Colmine cịü’ èl quoddṛu d’ l'Assunta del pitua tiṛinese Carlo Morgari. Fin a j’ oggni ’60 del 1900, quon’ chè ṛ’ê štô foccia a növa geịs̅c̅ịa a Bṛeu, ṛ’eṛa d’lungu štô duvṛô.

A canugnia ṛ’ê štô foccia ‘nvece giuntendu a ṛa paruchioa ün'otṛa cap’latta dapè ch’ ṛ’eṛa d’ urigine dû ‘700.

• Geịs̅c̅ịa növa d’ Bolchi-Nasagò, dedicô aṛa Madōnna del Colmine, ṛ’ê štô foccia ‘nt ‘l 1961 ‘n štile mudelnu.

• Cap’latta d’l Immaculô Cunceziun, a s’ tṛuvova ntâ Bulgô d’ Vilaṛattu, foccia ‘ntl 1807 a s’ è drucô ‘n seguitu all'abandun dâ zōna, u s’ cunselva sulu èl quoddṛu del pitua ulmioš-cu Eugenio Arduino, ch’ u rafigüṛa a Velgine Maṛia è zöö cunselvô ‘n Bolchi Geịs̅c̅ịa.[6]

A Tûre d'Bolchi[modìfica | modìfica wikitèsto]

O mæximo argoménto in detàggio: Tûre d'Bolchi.
A Tûre višta da ṛa strō, a dricia el cà ed Bolchi Bṛeu

A tûrè d'Bolchi (o Tûre d'i Saras̅c̅î), ṛè 'na fultificaziùn a bôse runda d’ urigine antica d’ pṛea d’ l’ pōštu tignüa ‘nsèmmè daṛa cauzina, au ṛ’ê ‘ncù ota 9 metṛi. tra a fin d’ l VIII è ‘l p’ṛ’nzippi dû IX seculu cuntṛa i saṛas̅c̅î, cun u šcōppu d’ vago p’l tempu, daṛa lunʒi, l’arivu dî saṛas̅c̅î ch’ i vignivo dal Moa Ligure.[7]

Èl cà[modìfica | modìfica wikitèsto]

Èl cà veje ch’ i fulmo èl bulgoi d’l paise j’ han èl lištesse fatezze d’ qualle dî figui è d’ j’ oto cà ch’ i s’ tṛövo ascì ‘n bossu Piêmunte, lunde chè èl štonzie dâ cà i sun atacoi a u s’cau d’lò caštogne è ai masaghî.

Èl faciodde i n’han pà tonte f-nèštṛe s’ i dan vèlsu nord, ‘n-t-lmentṛe qualle ch’ i dan a sud j’han i puʒöi è d’l gṛōsse f-nèštṛe p’l pèa šfṛütoa cịü’ ch’ u s’ pō’ a lüḷs̅c̅è dû sua.[3]

Vîe d’cumunicaziun[modìfica | modìfica wikitèsto]

Èl bulgoi (ulmiošche è garaššine) i sun s’lvî da ṛa via sulu da ṛa polte del cumün d’ Ulmèa, gṛazie a ina via d’l chèru, ch’ a possa dapè a u Rian d’ Bolchi.[2]

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. (IT) Abitonti d' Bolchi Bṛeu (2019), in sce italia.indettaglio.it. URL consultòu o 2 novénbre 2021.
  2. 2,0 2,1 M. Pelazza, G. Mao, F.Merlino, D. Bassi, E. Michelis, S. Odasso, G. Casalis e G. Barrelli, VII (Le Frazioni), in Guida di Ormea, Ulmèa, Le campane di San Martino, 1986, pp. 42-43.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 (IT) Bulgoi alpine: Bolchi Geis̅c̅a (Ulmea), in sce borghialpini.it. URL consultòu o 2 novénbre 2021.
  4. M. Pelazza, G. Mao, F.Merlino, D. Bassi, E. Michelis, S. Odasso, G. Casalis e G. Barrelli, V (Grotte e Torri), in Guida di Ormea, Ulmèa, Le campane di San Martino, 1986, p. 35.
  5. 5,0 5,1 (IT) Nuovo Cinema Ormea, Bolchi Geịs̅c̅ịa, ra restrüttüraziùn d'l 2017, in sce m.youtube.com. URL consultòu l'8 novénbre 2021.
  6. 6,0 6,1 (IT) Bolchi, ra bulgò d'Ulmèa ai cunfî cun Garesce, in sce trucioli.it. URL consultòu l'8 novénbre 2021.
  7. (IT) Cumüna d'Garesce, Tûre d'Bolchi, in sce comune.garessio.cn.it. URL consultòu l'8 novénbre 2021.