Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)

AR	Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese

A faciâ da gêxa de San Bertumê

A gêxa de San Bertumê u l'è in edifissiu de cültu catôlicu, scituàu intu burgu de Süccaellu, in pruvinsa de Savuna, paìse du che a l'è a paruchiâle, sutta l'aministrasiun da diocexi de Arbenga-Imperia.

Carateristiche

Internu

L'internu de l'edifissiu, vista versu l'âtâ mazû

Cun l'àula a ciànta retangulare, l'edifissiu u l'è caraterizàu da 'n impiantu baxilicâle: l'acessu u l'avegne pe via de 'n purtale surva-elevàu. L'internu u l'è frasiunàu in trei navàe, sepa(r)àe da apôxiti pilastri, cun l'azunta de lezéne, cumpôxite inta parte gi(r)â versu u sentru, dò(r)iche versu e navàe de lattu.

Questi sustegni i sun racurdài cun di àrchi a tüttu sèstu, internamènte decu(r)ài cun finti cascetùi; fra e navàe, quella sentrâle a l'è intunacâ e rivestìa da 'na vôta a bùtte, lünettâ e ribassâ, mèntre quelle de làttu sun cuvèrte a cruxêa.

Pruseguèndu versu l'abscide (de furma semireùnda), se incuntra a parte du presbité(r)iu, sepa(r)â dau restu cun di sca(r)ìn e ina bâlüstra in marmu, anche stu lì cuvertu a butte, ma a in atéssa diferente rispettu aa navâ. Inta cuntrufaciâ se collùca l'urchestra, ch'a cuntegne l'ôrganu setesentescu.

Presiusi i afreschi cunservai propiu inta parte de mézzu, ch'i raffigü(r)an u martiriu e a glôria de San Bertumê, dipinti dau méstru Gerolamu Graffigna, alievu du zenese Nicolò Barabino.

Urigina(r)iamente, e navàe ai fianchi cunservavan quattru âtài minu(r)i, dui pe làttu, dedicài rispetivamènte a Sant'Antoniu, Santa Cata(r)ina, Santa Ma(r)ìa e l'anunciasiun, segundu quantu descrittu dau Mascardi.

In epuca sucesciva quarchedün de sti chi u l'è stau demulìu e se ne sun azunti âtri, cumme quellu de San Giuxeppe (ch'u cunserva a stattua de legnu du santu, scurpìa da Pietro Olivari, e a rapresentasiun du Cristu mortu), l'âtâ da Madonna da Neve (spustàu daa gêxa dedicâ aa santa, culucâ vixin au semite(r)iu), quellu dedicàu a San Bastian (ch'u cunserva ascì lê 'na stattua de l'Olivari) e da Madonna du Rusaiu (datàu 1608).

Giacomo Rodi, opera cunservâ inta paruchiâle de Süccaellu

Âtri âtài quelli ch'i cunservan di dipinti, u primmu in scia drita: cun a têla da Madonna cu-u Bambin, San Dumestegu e Santa Cata(r)ina, firmàu da Giacomo Rodi (1624), mentre l'âtru se tröva in scia lerca, cu-a Madonna e u Bambin, Santa Cata(r)ina, San Zanne Vangelista, San Carlu e Sant'Antoniu (ope(r)a du pitû de Vûtri Orazio de Ferrari).

Esternu

Au de föa a faciâ da gêxa a cumpa(r)ìsce cu-in prufilu a "capanna spessâ", du tüttu carateristicu, fatta ecesiun pe l'interusiun duvüa aa mü(r)aüa uriginà(r)ia du campanìn, in prìa. Sta chi a l'è stâ messa in rezàtu dü(r)ànte üna de restruttüasiùi.

A tûre campanà(r)ia presenta, partendu dau bàssu ina munofura surmuntâ da due bifure, prubabilmente rizalènti au seculu XIV. Inta parte superiure, invêce se vegghe ancù ina trîfura, de epuca curispundente ae avertüe zà dite.

Passandu au de surva se trövan di barcùi ad arcu ribassàu, chi sun culucàe e campàne. Se pensa pe(r)ò che a pursiun da sella campanà(r)ia d'ancöi a secce duvüa a in rifassimentu ba(r)òccu. De cunseguènsa , in epuca medievâle a strutüa a duveva êsse de lungu ciü bassa, cun aa summitài ina cüspide a pi(r)àmide, poi sustituia cun quella muderna a cupulìn.

Stoia

Mensciunâ pe a primma vôta cumme gêxa retòia (pe questu rezüa da in capellàn) inte l'ànnu 1318, pa che a strutüa de bàse du campanin a secce in realtài presedente, a cavàllu fra i seculi XI ed il XIII.

Pe truvà infurmasiun ciü specifiche riguardu a l'asunsiun du ròllu de parocchia bezögna spetà u 1554, quande a divegne sêde du quartê eclexiàsticu de Süccaellu, ch'u recampava i paixi inse(r)ìi drentu au lucâle marchesàu (fra sti lì e cumünitài de Unsu, Àquila, Gavenu(r)a, da valâ du Neva e ascì de quella du Pennavaire). Quest'entitài aministrativa a de(r)ive(r)éa daa presedente fuxun fra a gêxa matrìce da Nòstra Scignua Sunta, de Castreveju e quella de Naxin (dedicâ a San Zanne Batìsta), che cuntrulàvan rispetivamente e due valàe.

Sücescivamènte, intu 1583, se tröva a testimuniansa de 'na vîxita apustòlica, cumpiüa da Munsciugnû Mascàrdi, pe cuntu da diocexi arbenganese. Fra e infurmasiun repurtàe gh'è l'elencu di âtài (u mazû, ciü i quattru ai fiànchi) e l'impusisiun de repa(r)à u pavimentu, de cruvî i barcùi e ascì de 'ngiancà a sacrestìa. Quarche ànnu doppu (1599) u segue ascì u rifasimentu du cò(r)u.

Intu seculu XVII vegnen fàe de ôpé(r)e de restruttü(r)asiùn, che cumprenden ascì l'azunta de ina sèlla campanà(r)ia, in pìn stîle ba(r)occu, düante questu prucessu l'internu u pîa de furme carateristiche, grassie au duve(r)amèntu de stüccu du(r)àu ina decurasiun di capitèlli e de curnìxi.

Propiu aa metai du Seisentu a gêxa l'è interesâ da ina növa vîxita pasturâle, descritta intu Sacru e Vagu Giardinellu dau canonicu Giò Ambrôgiu Pané(r)u. Chi l'è inse(r)ìa ina ciü dettajâ descrisiun de l'edifissiu: se mensciuna pe a primma vôta a stattua de Sant'Ursula, asèmme au purtâle de prìa negra, datàu 1473, aù scumpa(r)ìu.

Seguen poi, inti tempi ciü muderni âtre ativitài de cunservasiun, cumme quelle du 2000, terminàe intu 2003, che l'han vistu a messa in segü(r)éssa da cuvertüa e de müaje estèrne, cumpletamente reintunacàe.

Fra u 2007 e u 2011 invêce, l'e tucàu au pavimentu du vànu de l'ôrganu, da zôna interna du campanìn e da cuntrufaciâ, insemme ascì ai risöi scituài au primmu ciàn.

Âtri prugetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Gêxa de San Bertumê