Qualzina

UL	Šta pogina ṛ’ ê š-cṛiccịa ‘n ulmioš-cu, s’cundu a gṛafia d’ Marco Michelis

Qualzina Fṛâziun
Qualzina – Veduta
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Piemunte
Provìnsa	Cuni
Comùn	Ulmea
Teritöio
Coordinæ:	44°07′40.94″N 7°51′42.95″E
Altitùdine	1 337 m s.l.m.
Abitanti	17
Âtre informaçioìn
Fûzo oràrio	UTC+1
Cartògrafîa
Qualzina

«E brova Qualžina! Poštu chinscì bèa, cun a bulgô Suvrona, cun Sen Lurenzu, i Sen, i Merli e el Birōncu, cun el cà che i porlo d storia, d fatiga e d amua, d quonde che u j era tonta gente a vivo, cultivoa e patûrioa.»

(Qualžina, Mirco Rizzo)

Qualzina (o Gualzina, šcriccia Qualʒina 'nt' A Lav'zoo, Qualžina 'nt'ṛa gṛafîa d'Mirco Rizzo, nt’ û dialettu d’Albenga Quarsîna, ‘n italian Quarzina) r’ê ina fṛâziun d’l cumün italian d’Ulmèa, ch’ ṛô ‘ncù 17 abitonti (nümm’ṛi aggiulnoi au 2019).

Geugṛâfia

A fṛâziun a s’ tṛöva 'n media  a 1137 m ‘ns û livéllu d’l moa, ṛ’ê ‘n mèʒʒu a j’ Olpi Liguri, sutta èl Munte Caštea (otu 1773 m), èl Pöʒʒu Brignocca (1538 m), è a ṛa Culma (1570 m).

Èl bulgoi i sun ešpošte a sud, è p’l lò i pio tontu sua. A bulgò cịûˊ ota ṛê a cilca 1237 ‘ns û livéllu dâ maṛina, è ṛê qualla au rundu a ṛa Ges̅c̅ịatta d’l Colmine. Chizì i büšchi i sun menu špašši r’špettu a j’oto fṛâziui, ascì p’l lōˊ ‘n Qualzina u j’eṛa tonci paštua è a tèra a vigniva tṛavajiô ‘ntî bei compi ašquos̅c̅i cioi.

Da ch’zì u s’ ovṛe a ṛa višta tütta a valô d’ Riven fin a ṛa colla d’Nova, da l’Almetta al Beltrand, è sutta u s’ vaghe èl moa d'Inejia, nt’ ‘l ʒulnoi šcalle u s’ vaghe a Colsica è afin èl muntogne dâ Saldegna.

Lovji

A u rundu al Pizzu d’ Ulmèa u j’è trai lovji: u Loviu dî Revelli, cịüˊ ō meno d’ 200 mq. Ch'u dà urigine al Culsojia, u Loviu d’l Pizzu, lolgu 60 m e pṛûfundu 6, d'lun'ch'u nošše l’Almélla è u Loviu dû Lau, polvu ma pṛêziusu p’lché u j’è i tṛitui, l’è ‘n mèʒʒu a i pṛoi veldi.

Štōṛia

S’cundu a tṛadiziun Qualzina ṛè a cịüˊ vejia d’l fṛâziui.  A j’eṛa ʒà ‘nt èl mediuevu quon’ ch’è j’eṛo ‘rivoi d’l famî ch’ i vignivo da dî pōšti dapè. Ün dî pṛimmi ‘ncaltamenti ch’i poḷlo d’l divelse bulgoi ch’i fan Qualzina l’ è šcṛiccịu da u Scignua d’Ulméa ‘ntl 1121, d’ lì u s’ sa ché a quai tempi u s’ duèva pagoa ina tossa fissa p’ṛ oggni famia dâ fṛâziun, cun locce è fulmoggi.

Štradde

Cumme p’l tütte j’ oto fṛâziui d’ Ulmèa ascì Qualzina ṛô avüˊ in folte svilüppu ‘ntulnu al 1600, cun u scištema d’ cultivaziun a fošše. 'Ntulu al 1980 a fṛâziun ṛê štô culegô cun j’ Aimui, cun ina növa via ašfaltô, a via vejia a muntova dal Punte d'Nova è ṛ’eṛa štṛència è dṛiccia.

Viöa

Dal 1990 j’ Alpî d’ Ulmèa è ‘l "CAI" j’ han auvèltu ‘n viöa (Balconata di Ormea), ch’ u possa ‘šcuos̅c̅i ‘nt tütte èl fṛâziui d’ Ulmèa, d’ ‘n l’Eca a l’Olbṛa è fin ‘n Viuzenna, pasèndu ascì p’l Qualzina.

Abitonti

A fṛâziun ṛê cumpošta dal bulgoi d’Sen Lûrè,  au rundu aṛa ges̅c̅ịa dedicô au sontu, i Sèn, Mèṛli è èl Cà dî Brignocchi, cịüˊ èl Bironcu è a bulgô Suvrona, a cịüˊ ota d’l paìse, cun èl cà focce a u rundu aṛa caplatta dâ Madōnna del Colmine. Divelsci i sun i štṛanōmmi dî veji dâ fṛâziun, cumme j’Agocci è Lûré, štṛanōmmi ch’i s’ tṛövo ascì  ‘nt’ “A Lav'zoo” ediziun 2016.

I patachî d’Ulmèa i ciommo quai d’ Qualzina muri giuldi (facce sporche), cumme l’è cantà ‘ntâ "Balodda d'Ulmea" d’ Pè Curumbu (Piero Colombo).

Pōšti d’ ‘n-t-rèsse

• ‘N Qualzina u j’ è a caplatta d’ Sen Lûrè, foccia ‘ntà bulgô cịüˊ gṛōssa dâ fṛâziun, ṛê ‘nsâ polte ch’ a špolʒe d’ cịüˊ da ṛa cōšta lun’ ch’ u pōggia tütta a bulgô.

• A ges̅c̅ịa dâ Madōnna d’l Colmine ṛê nt’ èl pṛimme cà ‘rivendu da j’ Aimui, a Bulgô Suvṛona.

• Da vago u j’è ascì a ges̅c̅ịa d’ Sèn Zan aṛa Culma, ṛê ‘ns’ in altipian lunde ch’ u s’  j’ ariva pasèndu da ‘n viöa ch’ u pōlta al Pizzu d'Ulmèa. Ṛê štô foccia vèlsu èl 1920; vèlsu èl mèʒʒu d’ j’ oggni 1990 u j’è šta giuntà in  bèa pultiattu d’noi.

Da vegō ascì

(IT) Racòlta d'futugrafîe d'Qualzina, in sce flickr.com. URL consultòu l'11 òtôbre 2021.

Oci pugetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Qualzina