Borzonasca
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
| Borzonàsca comùn | |
|---|---|
 | |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Itàlia
|
| Región |  Ligùria
|
| Çitæ metropolitann-a |  Zêna
|
| Aministraçión | |
| Scìndico | Giuseppino Maschio (lìsta cìvica de céntro-mancìnn-a "Rinnovamento e progresso") da l' 8-6-2009 (3º mandòu da-o 27-5-2019) |
| Dæta de instituçión | 1861 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 44°25′19.67″N 9°23′13.43″E / 44.422131°N 9.387064°E |
| Altitùdine | 167 m s.l.m. |
| Superfìcce | 80,51 km² |
| Abitanti | 1 821[1] (31-5-2023) |
| Denscitæ | 22,62 ab./km² |
| Fraçioìn | Âxeo, Belociàn, Bertigaro, Borzón, Brisolæa, Campori, Caregli, Caroso, Cassetti, Dorbora, Filànda, Giaiette, Levàggi, Montemòggio, Pianazzo, Pròu Sorviâcrôxe, Recröxo, Stibiveri, Temósci, Tigliolo, Zanoni, Zolézzi |
| Comùn confinanti | Mezànego, Né, Rezoâgio, Sàn Conbàn, Sàn Stêva d'Àveto, Tórnero (PR), Vàize (SP) |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 16041 |
| Prefìsso | 0185 |
| Fûzo oràrio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 010005 |
| Cod. cadastrâ | B067 |
| Targa | GE |
| Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] |
| Cl. climàtica | zöna D, 2 018 GG[3] |
| Nomme abitanti | borzonaschìn |
| Sànto patrón | Sàn Bertomê |
| Giórno festîvo | 24 agósto |
| Cartògrafîa | |
  Borzonàsca | |
.svg) | |
| Scîto instituçionâle | |
Borzonasca (prononçia: /burzuˈnaska/) o l'é 'n comùn de 1.821 abitànti da çitæ metropolitànn-a de Zêna.
Montàndo sciù pi-â valàdda do Stùrla, dòppo o pàize de Mezànego, ascôza cómme 'n gioiéllo tra i spéssi bòschi, vò-u li conparî Borzonàsca, e quæ òrìgini se pèrdan inte 'n lontàn pasòu mediêvale. A pöchi chilòmetri da-o pàize, a redòsso de 'na ràpida còsta, s'àlsa vèrso o çê a spléndida abaçîa de Sant'Andrîa de Borzón. L'insémme do cazaménto, vosciûo into 1244 da l'abòu Gheràrdo da Cogórno, o l'é costitoîo da l'antîga baxìlica, da-a töre de canpànn-e, da-o pòrtego d'intrâta a-o ciòstro e da tréi cazaménti ciù picìn tiæ sciù da-arénte into pasâ di sécoli. A gêxa a l'é stæta restaorâ inti ànni '50 e a l'é stupefacénte pe-e sò miâge fæte de prîa e de moìn. Mâvegiôzo o tabernàcolo de ciàppa do 1513.
Giögrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
O teritöio de Borzonàsca o l'é inte l'èrta valàdda do Stùrla vixìn a dónde o torénte Pénn-a o se càccia into Stùrla de Caràsco, a levànte da çitæ de Zêna. Atravèrso o pàsso da Forçélla (875 mêtri) s'arîva inta Valàdda de l'Àveto e into Comùn de Rezoâgio. 'Na pàrte do teritöio o l'é drénto a-o Pàrco Naturâle Regionâle de l'Àveto. A quæxi quatòrze chilòmetri da-o pàize gh'é o lâgo artifiçiâle de Giacopiâne formòu da-e ægoe do torénte Calandrìn e ch'o fornìsce 'na centrâle idroelétrica.
Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]
Borzonàsca a l'é stæta a croxêa comerciâle fra-a costêa e l'entrotæra. Pi-â so poxiçión stratégica gh'é stæto tiòu sciù de fortésse e di castélli de diféiza da-i Cónti Fiéschi de Lavàgna che són stæti padroìn do teritöio in época medievâle e rinascimentâle.
A-o Pàsso do Bócco, lì vixìn, into 1746 l'ezèrcito franco-zenéize o l'à batûo quéllo aostrìaco pò-u contròllo do teritöio (l'epizòdio o fa pàrte da goæra de sucesción aostrìaca).
Into 1797 co-a dominaçión françéize do Napolión Bonapàrte, o teritöio de Borzonàsca o l'é finîo sott'a-o capolêugo Ciâvai, inta Repùblica Lìgure. Da-i 28 d'Arvî do 1798 o l'é tornòu into Quìnto Cantón, cómme capolêugo da giurisdiçión de l'Entélla, e da-o 1803 céntro ciù inportànte do Prìmmo Cantón de l'Entélla inta giurisdiçión de l'Entélla. Anésso a-o Prìmmo Inpêro Françéize, da-i 13 de Zùgno do 1805 a-o 1814 o l'é stæto unîo into dipartiménto di Apenìn.
Into 1815 o l'é diventòu pàrte do Régno de Sardégna, segóndo e decixoìn do Congrèsso de Viénna do 1814, ch'o l'à mìsso o Municìpio de Borzonàsca inta Provìnsa de Ciâvai. Da-o 1859 a-o 1926 o teritöio o l'é stæto conpréizo into Prìmmo Mandamènto co-o mæximo nómme do circondâio de l'alôa provìnsa de Zêna, into Régno d'Itàlia.
Da-o 1973 a-i 30 d'Arvî do 2011 a l'é stæta sêde aministratîva e a l'à fæto pàrte da Comunitæ Montànn-a Valàdde de l'Àveto, Gravélia e Stùrla.
Pòsti de interèsse[modìfica | modìfica wikitèsto]
Architetûe religiôze[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Gêxa parochiâle de Sàn Bertomê e Santoâio do Santìscimo Croxefìsso into capolêugo. A Gêxa-Santoâio a l'é in mêzo a-o pàize. O Croxefìsso veneròu, tegnûo into nìccio da l'artâ magiô, segóndo a tradiçión o l'é stæto portòu da-o Levànte dòppo 'na croxâ. A paròchia a l'é stæta inta diòcexi de Piaxénsa-Bòbio scinn'a-o 1989, ànno quànde a l'é pasâ sott'a-a diòcexi de Ciâvai.
- Ötöio di Sànti Giàcomo e Féipo into capolêugo. O pòrtego de l'antîgo ötöio o l'é do 1554. Drénto gh'é conservòu 'n croxefìsso de légno che, segóndo a tradiçión do pòsto, quéllo ascì o l'é arivòu da-o Levànte.
- Ötöio da Nàscita da Madònna into capolêugo. In sciô portâ gh'é a dæta do 1460 e 'n basoriliêvo de ciàppa, inta pàrte mancìnn-a da faciâta, ch'o raprezénta Dîo creatô con àngei.
- Gêxa parochiâle de Sàn Ròcco, inta fraçión Âxeo-Arpétta. O cardinâle Stêva Duràsso into 1645 o l'à fæta diventâ paròchia e o l'à levâ da-o contròllo parochiâle de Belociàn.
- Gêxa parochiâle de Sàn Gianbatìsta inta fraçión de Belociàn.
- Abaçîa de Sant'Andrîa inta fraçión de Borzón. Un di monuménti architetònichi religiôxi de valô inta valàdda do Stùrla. L'abàçîa o l'é 'n antîgo cazamènto religiôzo do sécolo XII. Da-arénte, in localitæ Peréssi, gh'êa 'n âtro monastê in stîle gòtico-româno tiòu sciù into 714 e diciaròu Monuménto Naçionâle Italiàn into 1910.
- Gêxa parochiâle de Sànta Margàita inta fraçión Brisolæa. A comunitæ parochiâle, òrìgine da paròchia de Borzonàsca, a l'é stæta costitoîa into 1912 e a l'é stæta sott'a-a diòçexi de Bòbio scinn'a-o 1989.
- Gêxa parochiâle de Sàn Loénso inta fraçión de Levàggi.
- Gêxa parochiâle de Sàn Martìn inta fraçión Montemòggio.
- Gêxa parochiâle de Sànta Màia Asónta inta fraçión de Pròu Sorviâcrôxe.
- Gêxa da Nàscita de Màia Vèrgine inta fraçión de Pròu Sorviâcrôxe, vixìn a-a localitæ de Valeciànn-a. A l'é do periödo medievâle.
- Gêxa de Sàn Martìn de Liciòrnio inta fraçión de Pròu Sorviâcrôxe.
- Piêve antîga de Sàn Pê in localitæ Recröxo
- Gêxa parochiâle de Sànta Màia Asónta inta fraçión Temòsci. Sta paròchia a l'é stæta costitoîa into sécolo XIII e mìssa a-e dipendénse da comunitæ parochiâle de Borzonàsca. Noninâ a-a dignitæ de prevòsto a-i 29 d'Agósto do 1882.
A prîa de Borzón
Con l’andâ avànti vèrso e Ròcche s’intóppa a ciù grànde scultûa paliolìtica de ròcca de l’Ouröpa: A fàccia de prîa de Borzón. Gh’é ’n mistêio in gîo a sto monuménto do quæ no se sa l’etæ e mànco s’o l’é òpera de l’òmmo ò da natûa. Fòscia o l’é ’na mescciûa de vàrri cùlti, da quéllo româno di Lâri protetoî da câza a quèllo di Cèlti do tàggio da tésta a-i nemîxi vìnti. A scultûa a l’é èrta quæxi sètte mêtri e làrga quàttro. Se cónta de ’na spêce de rîto praticòu da-i fràtti de Sàn Colonbàn Çerténoli. Ma sti rîti êan tròppo paghén p’êse pratichæ da di religiôxi crestién. Segóndo di âtri o monuménto o l’é ligòu a antîghe divinitæ.
Economîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Coltûa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Manifestaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Fèste e fêe[modìfica | modìfica wikitèsto]
Aministraçión[modìfica | modìfica wikitèsto]
Comunicaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dæto Istat - Popolaçión rescidénte a-i 31 de màzzo do 2023.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Borsonasca
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 234799596 · WorldCat Identities (EN) 234799596 |
|---|