Sâta a-o contegnûo

Rosagni

44°31′34.54″N 9°23′11.95″E
Sta pagina a l'é scrita in zeneise
Da Wikipedia
ZE
Sta pagina a l'é scrita in zeneise, segondo a grafia unitäia
Rosagni
comùn
Rosagni – Stemma
Rosagni – Veduta
Rosagni – Veduta
Vista de Rosagni
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Çitæ metropolitann-a Zena
Aministraçión
ScìndicoMassimo Fontana (lista çivica Fare!) da-o 10-6-2024
Dæta de instituçión1918
Teritöio
Coordinæ:44°31′34.54″N 9°23′11.95″E
Altitùdine701 m s.l.m.
Superfìcce104,72 km²
Abitanti863[1] (31-10-2023)
Denscitæ8,24 ab./km²
Comùn confinantiBorzonasca, E Ferrê (PC), Fontanegorda, Lòrsega, Montebrun, O Favâ, , Otton (PC), Roegno, San Comban, San Stê
Âtre informaçioìn
CAP16048
Prefìsso0185
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT010048
Cod. cadastrâH258
TargaGE
Cl. scìsmicazöna 3 (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàticazöna F, 3 245 GG[3]
Sànto patrónSan Terençian
Giórno festîvo1° de settembre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Rosagni
Rosagni
Rosagni – Mappa
Rosagni – Mappa
Poxiçion do commun de Rosagni drento a-a çittæ metropolitaña de Zena
Scîto instituçionâle

Rosagni (in Zeneise de Zena Rezzoagio ò Rezzoagi ascì, peu dâse pe italianismo) l'é un commun ligure drento a-a çittæ metropolitaña de Zena. O l'é o segondo commun ciù grande drento Zena e o terso drento a-a Region, apreuvo à Zena e Vaise.

Giografia fixica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Rosagni l'é parte do Parco naturâ regionâ de l'Aveto, e o s'attreuva pròpio inta ancia scciannâ do sciumme Aveto. Pe estenscion l'é o commun ciù grande da çittæ metropolitaña de Zena apreuvo a-a seu capitâ, e o l'é o paise prinçipâ da Valladda de l'Aveto bassa. Da chì se peu arrivâ a-a Valladda do Sturla pe-o Passo da Forcella (875 m i.l.m.).

Localitæ e fraçioin

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Pâ che o nomme o vëgne da-o latin Rus Agni, che a-a lettia o veu dî "paise di bæ" scicomme o scheuve de pegoe l'ea l'attivitæ ciù importante.

Comme tenti villaggi da zöna o l'é nasciuo pe de raxoin commerçiæ: o s'à sviluppou inta stradda ch'a connette a Fontañaboña co-o piaxentin scin da-i tempi do Medioevo.

Parte do Feudo Impëiâ de San Steva de l'Aveto, o n'à scompartio e faccende istoriche e i fæti d'arme ascì. Da un documento de l'Imperatô Federigo o Barbarossa do 1164 se capisce che o feudo o passià inte moen di Malaspina. O paise o vëgne cittou ascì inte di documenti do 1211 e 1251 quande l'ea sotta i Da Meleto sciña o 1330.

O passaggio a-i Fieschi avvëgne do 1495 pe dapeu finî a-i Döia, à causa da fallia congiua do Gianluigi Fieschi do 1547, ch'i deleghian a-i locæ Da Cella o governo da zöna sciña à cheita da Repubrica antiga do 1797.

L'é da quell'anno che co-a dominaçion do Napolion a finià drento a-o dipartimento de l'Entella con capitâ Ciavai, drento a-a Repubrica Ligure. A-i 28 d'arvî do 1798 con di neuvi ordinamenti franseixi Rosagni intra into V canton con capitâ Borzonasca e drento a-a giustistiçion de l'Entella pe dapeu into 1803 in sciâ fin divegnî o çentro prinçipâ do I canton de l'Entella inta giuristiçion omònima.

Pe-o 1804 o s'unisce assemme à Cabanne e Priosa, e into 1805 a passa assemme à tutta a Repubrica into Primmo Impëio de Fransa into Dipartimento di Appennin sciña o 1814.

Passou o Congresso de Vienna do 1814, sotta o Regno de Sardegna Rosagni o perde a muniçipalitæ e o passa sotta à San Steva d'Aveto sciben mantegnindo i offiçi sciña o 1876. da-o 1859 a-o 1926 Rosagni l'arresta compriso into IV mandamento de San Steva d'Aveto do çircondäio de Ciavai, drento a-a provinsa omònima da divixon de Zena, drento a-o Regno d'Italia.

Rosagni tornià commun pe-o 1918, e l'includde e fraçioin de Valle ciaña, Cabanne, Magnasco e Priosa.

Da-o 1973 a-i 30 d'arvî do 2011 l'a fæto parte da Comunità montana Valli Aveto, Graveglia e Sturla.

Evoluçion demografica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censii[4]

Sciti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Edifiçi religioxi

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Gexa parrocchiâ de San Michê Arcangeo inta capitâ do commun. Construia inta segonda meitæ do XVIII secolo, fæta torna inte l'Euttoçento e rimanezzâ pe-o 1929.
  • Ötöio de San Terençian inta capitâ communâ, sotta a-a parròcchia de Rosagni. Edificou into XVI secolo, çittou inte un documento do 1575, o conservava sciña o 1611 unna statua con retræto o santo titolâ, oua custodia inta parrocchiâ de San Michê.
  • Gexa parrocchiâ de San Pietro apòstolo inta fraçion de Alpeciaña. A gexa d'ancheu l'é stæta consacrâ a-i 7 d'agosto do 1813.
  • Ötöio da Biata Vergine de Fatima inta fraçion de Alpeciaña, in localitæ Loväi, sotta a-a parròcchia de Alpeciaña.
  • Ötöio de San Ròcco inta fraçion de Alpeciaña, in localitæ Secorte, sotta a-a parròcchia de Alpeciaña.
  • Ötöio da Biata Vergine do Suffraxo inta fraçion de Alpeciaña, in localitæ Secorte, sotta a-a parròcchia de Alpeciaña.
  • Gexa parrocchiâ de Santa Maria Maggiô inta fraçion de Brignoe. A seu communitæ parrocchiâ a s'é distaccâ da-a matrixe de Rosagni pe-o 1921.
  • Gexa parrocchiâ de San Bernardo inta fraçion de Cabanne. Inte cantoria lignia, sorvia o portâ d'intrâ, l'é poxiçionou l'òrgano istòrico construio do 1905 da-a dita Giuseppe Cavalli de Piaxensa. Da-a parròcchia dipende:
  • Cappella inta fraçion de Calsagatta. Nominâ assemme a-e sue tære in ciù atti notarî do XVII secolo e fòscia sede de un antigo castello, a cappelletta a l'é stæta construia da un tâ Repetti - dito Crimea - do 1877. Segondo e vivagne istoriche a l'é stæta erzua da questo pe avei sorviavisciuo a-a Guæra de Crimea (1853-1856) a-i tempo do governo governo do Camillo Benso, o conte de Cavour. À l'interno s'attreuva unna statua picciña de marmo co-a figua da Madonna con il Bambino Gesù. Ancheu a cappella l'é de propietæ privâ.
  • A gexa parrocchiâ de San Bertomê inta fraçion de Magnasco
  • Cappella inta fraçion de Cardenosa, pòsta in sciô spartiægua co-a valladda do Trebia. Segondo çerti studdi a vëgne da-a segonda meitæ do XIX secolo e inta segonda guæra mondiâ a l'é inta proscimitæ de l'edifiçio campo de battaggia, into 1945, tra i partigien da Rexistensa italiaña e i nazi-fascisti. Into 2006, graçie a-o contributo do consorçio locâ di fonzi e de atri volontäi, i l'an fæto torna o tetto originâ de ciappa. À l'interno gh'ea unna statua marmeua, sottræta da un laddroniçio, da Nostra Signora di Montebruno, ex vòto donâ da-o Agostin Biggio - dito o Scolâ - dapeu da seu guaixon da-a silicoxi piggiâ inte minee americhen.
  • Gexa parrocchiâ de San Bertolomê apòstolo inta fraçion de Magnasco.
  • Ötöio di San Ròcco inta fraçion de Päseu, sotta a-a parròcchia de Cabanne.
  • Gexa parrocchiâ de San Giovanni Battista inta fraçion de Priosa.
  • Ötöio da Madònna del'Aggiutto inta fraçion de Scaggiamâ, sotta a-a parròcchia de Cabanne.
  • Gexa parrocchiâ de San Gioxeppe inta fraçion de Vicosopran. Parròcchia erzua do 1908 con titolo de prevostua.
  • Ötöio da Madònna di Miacoli inta localitæ de Villagarba, sotta a-a parròcchia de Cabanne.
  • Gexa parrocchiâ de San Ròcco inta fraçion de Villanoxe, parròcchia da-o 1921.
  • Ötöio e Chiesa di San Lorenzo inta fraçion de Villa Cella, sotta a-a parròcchia de Rosagni.

Architettue çivî

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Palassetto Da Cella inta fraçion de Cabanne. Rexidensa nobiliâ di padroin locæ Della Cella, a costruçione da casa-fortessa a vëgne da-o XVI secolo e, segondo e vivagne istoriche, a l'é stæta erzua in sce edifiçi za lì existii, appartegnüi a-i scignoi da nobiltæ da-o Antönio Döia. Questo o devegnià defæti scignô feudâ do feudo de San Steva d'Aveto e a construçione de tâ edifiçio à Cabanne é l'ea vosciua pe scheuve i pedaggi da chi o vegniva da-a stradda ch'a s'immetteiva inta valladda do Sturla. A-o lao de l'edificio nobiliâ s'attreuva un antigo portâ do 1791. Chi o nascià l'esploratô e sciensiou Paolo Della Cella, fronza de l'omònima casâ, do 1792 e o l'esplorià o continente d'Africa a-i primmi anni do XIX secolo.
  • Moin do Brugnon. Segondo de fonti za do XVI secolo se fa testimoniansa da presensa de un primmo moin, çittou inte un documento do commissäio feudâ dætou a-o 1593. O moin d'ancheu, segondo l'epigrafe do portâ, o vëgne da-o 1856.
  • Ponte de Alpeciaña in sce l'Aveto.
  • Ponte d'Esoa. Do 1825, erzuo in stî romanico da-i mæximi paisen da fraçion pe traversâ con ciù seguessa l'Aveto. À unna sola arcâ, o presenta al çentro unn'imagine da Vergine Maria co-a scrita in latin Ne tibi si grave- Dicere: Mater ave.
  • Roiñe de muage do castello de Rosagni.
  • Resti da casa-tore de Brignoe.
  • Roiñe da casa-tore di Casoin do Cian.
  • Resti do castello de Esoa.
  • Resti do castello de Mileto.
  • Resti di castelletti da Meuggia.

Comme da pe delongo, o sfrutamento de serve e l'attivitæ agricola l'arrestan e resorse prinçipæ econòmiche do paise avetan. Ghe se cortiva ciù produti agricoli comme verdue, çereæ e fruta e, da l'alleveuia de bestie, se guägna e produçioin locæ latto-caseæ. En ascì presente industrie picciñe e medie attive inta lavoraçion do legno e into settô alimentâ. A-o giorno d'ancheu o paise s'à dedicou ascì a-o settó turistico, sorviatutto inta saxon estiva.

Presensa de un complesso sportivo con di campi de tennis, de ballon e unna pisciña descoverta ch'a se deuvia solo d'estæ..

Amministraçion

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Scindichi de Rosagni

[modìfica | modìfica wikitèsto]
O muniçipio
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
1961 1964 Francesco Sbertoli Scindico
1965 14 de zugno do 1985 Arturo Cella DC Scindico
14 de zugno do 1985 6 de zugno do 1990 Arturo Cella DC Scindico
30 de zugno do 1990 24 d'arvî do 1995 Arturo Cella DC Scindico
24 d'arvî do 1995 14 de zugno do 1999 Alessandro Mariani lista çivica Scindico
14 de zugno do 1999 14 de zugno do 2004 Silvio Cella Rinascita
(lista çivica de çentro-manciña)
Scindico
14 de zugno do 2004 8 de zugno do 2009 Silvio Cella Rinascita
(lista çivica de çentro-manciña)
Scindico
8 de zugno do 2009 26 de mazzo do 2014 Roberto Fontana Rinascita
(lista çivica de çentro-manciña)
Scindico
26 de mazzo do 2014 27 de mazzo do 2019 Daniele Mareschi L'Aveto Libertà
(lista çivica de çentro-drita)
Scindico [5]
27 de mazzo do 2019 10 de zugno do 2024 Marcello Roncoli Crescere
(lista çivica)
Scindico
10 de zugno do 2024 in carrega Massimo Fontana Fare!
(lista çivica)
Scindico

Infrastruttue e transpòrti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Rosagni l'é situâ longo a stradda statâ 586 da Valladda de l'Aveto ch'a parte da Marsaggia, into commun de Corte Brugnatella into piaxentin, da-a stradda statâ 45 da Valladda do Trebia, e a va avanti à l'incomenso da vallâ d'Aveto, ch'a dà o nomme a-a stradda.

Segue in pratica o corso do sciumme Aveto, in sce un percorso tipico montan e a si dirige verso o sud into passìa pe-i centri prinçipæ de Salsominô, Cattaragna e Bòschi - into commun de Ferrê (ciammâ E Ferrër da-i locæ) - dòppo do quæ a l'intra in Liguria e a se collega con Carasco e San Steva d'Aveto. Pròpio questa localitæ montaña a l'é collegâ con Rosagni pe mezo da stradda statâ 654 da Valladda do Nure.

Mobilitæ urbaña

[modìfica | modìfica wikitèsto]

O serviçio de transpòrto pubrico locâ de l'AMT o permette in ciù fasce d'oa o collegâse do commun avetan co-a còsta, arente a-o cappolinia de Ciavai; pe-a valladda do Trebia, scin à Beubbio, se spantega pe contra o percorso servio da-e autolinie pubriche de l'azienda piaxentiña Società Emiliana Trasporti Autofiloviari ch'e forniscian servizio regolâ de transpòrto longo a valladda de l'Aveto, co-o passâ pe San Steva de l'Aveto e Marsaggia (Corte Brugnatella).

  1. Dæto Istat - Popolaçion a-i 31 d'ottobre do 2023
  2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  4. Statistiche I.Stat - ISTAT;  URL consultou o 30-12-2023.
  5. A-i 7 de frevâ do 2016 o l'é elezzuo a-a carrega de Prescidente do Conseggio de l'Union di commun de montagna de l'Erta Vallâ d'Aveto
  • (IT) Renata Zanuzzi, San Colombano d'Irlanda Abate d'Europa, 2ª ed., Ed. Pontegobbo, ISBN 88-86-75438-8.
  • (IT) A. Maestri, Il culto di San Colombano in Italia, Archivio storico di Lodi, 1939 e segg.
  • (IT) Archivum Bobiense - Rivista annuale degli Archivi storici Bobiensi (1979-2008), Beubbio.
Contròllo de outoritæVIAF (EN240600984 · WorldCat Identities (EN240600984