Verdûa

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Co-a paròlla verdûa se ragrupàn comunemente pàrti comestìbili de vàrie ciànte, in particolâ de òrtàggi. Se træta in ògni mòddo de 'na definiçión ch'a no l'è goæi precîza, inclùdendo ciànte de quæ o se mangia o frûto, e féuggie òpû e réixe.

Ûzi[modìfica | modìfica wikitèsto]

A verdûa a l'è cuxinâ inte 'na infinitæ de mòddi divèrsci, eséndo 'na de bâze de l'alimentaçión umâna inte tùtto o móndo. O l'è ascì 'n di aliménti ch'o fàn ciù bén a-a salûte, redûendo o réizego de contrâe vàrie moutîe, e contegnindo tànte sostànse nutritîve cómme vitamìnn-e e vàrri minerâli.

Nómmi da verdûa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Chi de sotta se pœ védde 'na tabélla co-e ciù conosciûe variêtæ de verdûa, scrîte cómme se dîxan inte çèrtidùn vàriante da léngoa lìgure.

Tîpo de verdûa	Zeneize	Zenéize Grafîa Ofiçiâ	Savuneize	Finarìn	Arbenganese^[1]	Ventemigliusu	Munegascu	Nuvàize
Verdûa da frûto	Chigheummao	Chighéumou	Chigömmu	Chigömeru Ghigömeru Chigömeu^[2]	Cugummé(r)u	Cugömaru	Cughœmaru	Cetriólu
	Faxolin	Faxolìn	Faxulìn	?	Faxulìn	Faixörin	?	Faxoléin
	Meizann-a	Meizànn-a	Meizann-a	Meisôna	Me(r)izàna	Merezàna	Merenzana	Meizan-a
	Pëveon	Pevión	Peverùn	Peverùn Peveùn^[2] Peviùn^[2] Péve^[3] Pévu^[4]	Peve(r)ùn	Pévérùn	Püverun	Puvrón
	Succa	Sùcca	Sücca	Sücca	Sücca	Süca	Süca	Sücca
	Succhin	Suchìn	Süchìn	Süchìn	Sücchìn	Süca^[5]	Sücun Sücunotu	Süchéin
	Tomata	Tomâta	Tumäta	Tumôta	Tumàta	Pumata	Tumata	Tumòta
	Tronbetta	Tronbétta	Trunbetta	Trunbétta	Trunbétta	Belurìn	Trompette
Verdûa da sciô	Articiocca	Articiòcca Ardiciòcca	Articiocca	Ardiciocca Articiocca	Articiòcca	Articiòca	Arcicotu	Articiócca
	Bròccolo	Bròcolo	Bròcolu	Broculu	Broculu	Bròculu	Broculu	Bróculu
	Cöosciô	Cousciô	Cousciù	Corusciùn Corusciu^[6] Cousciu^[2]	Cò-Sciü	Còurusciù	Chousciura	Coufiù
Legummi	Bazzann-a	Bazànn-a	Bazann-a	Basôna	Fàva	Fava	Fava	Fava
	Çeixao	Çéixou	Çeixe	Séixu Céxu^[7]	Céxe	Céixu	Scijaru	Sàisu
	Faxeu	Faxeu	Faxö	Faxö	Faxö	Faixö	Faijœ	Fasö
	Poiscio	Poîscio	Puisciu	Arböia Lémmu Piséllu	Piséllu Pòxu	Pesélu	Pesè	Puìsi
Verdûa da feugge	Borraxe	Borâxa	Buräxe	Burôxa Buôxa^[2]	Bu(r)àxe	Buràixe	Burraiju	Buròse
	Catalogna	Catalògna	Catalogna	Catalogna	Catalogna	Catalogna	Catalogna
	Cöo	Cöo	Côu	Coru Cou^[2]	Cò(r)u	Còuru	Chou	Cou
	Cöo de Bruxelles	Cöo de Bruxelles	Côu de Bruxelles	Coru de Bruxelles	Cò(r)u de Bruxelles	Coureti	Chou de Bruxelles	Cou de Bruxelles
	Cöo rava	Ravacöo	Rävacôu	Rôvacoru	Cò(r)u ràva	Còuru rava	Chou rava	Cou ròva
	Giæa	Giæa	Gè	?	Géa	Gé	Ge	Géa
	Leituga	Leitûga	Leitüga	?	Leitüga	Laitüga	Laitüga	Leitüga
	Radicion	Radición	Radiciùn	Radiccia	Radiccia	Radiciùn	?
	Spinascio	Spinàsso	Spinaççu	Spinassu	Spinàssu	Spinàssu	Spinassu	Spinòsu
	Valeriann-a Sarzetto	Valeriâna Sarzétto	Sarxettu	?	Sarxéttu	Sarzetu	Canarassa
Verdûa da fusto	Fenoggio	Fenóggio	Fenuggiu	Fenuggiu	Fenuggiu Fenuiu/Fenuiju^[8]	Fenùgliu	Fenuyu	Fenuggiu
	Gardo	Gàrdo	Cardu	Gôrdu	Càrdu	Càrdu	Cardu	Cardu
	Séllou	Séllou	Scellou	Scélleru Séllu^[2]	Scélla(r)u	Sélaru	Çelaru	Séleru
Verdûa da reixe	Caròttoa	Caròtoa Caròtta	?	Carotta	Ca(r)otta	Caròta	Carota	Caróta
	Giæarava	Giærâva	Gêräva	Gérôva Géôva^[2] Rôvage^[3]	Géa Ràva	Gearàva	Betařava	Ròva
	Rafan (Rava?)	Rafàn	?	?	?	Rava fòrte	Ravanetu forte
	Rava	Râva	Räva	Rôva	Ràva	Rava	Rava
	Ravanetto	Ravanétto Armoasétta	Ravanettu	Ravanéttu	Ravanéttu	Ravanétu	Ravanetu	Ravanéin
Verdûa da tubero	Patatta	Patàtta	Patatta	Patatta	Patatta	Patàta	Patata^[9]	Patòta
Verdûa da tubero	Patatta dôçe	Patàtta dôçe	Patatta duçe	Patatta duse	Patatta dùse	Patàta duçe	Patata duçe	Patòta duse
Verdûa da burbo	Aggio	Àggio	Aggiu	Aiu Aggiu^[2]	Aggiu Aiu (o Aiju)^[8]	Agliu	Ayu	Àiu
	Çiòula	Çiòula Çevólla^[10]	Çioula	Seulla Siulla^[11] Sioula^[2]	Seùlla	Çevula	Çevula	Sigùla
	Pöro	Pöro	?	?	Pòru	Porru	Porru	Poru
	Scialotta	Scialòtta	?	?	?	Scialiòta	Scialota
Zermóggi comestìbili	Spægo	Spægo	Spaigu	Sparagu	Pà(r)egu	Spargu	Spargu	Spòrgu (pl. Spòrzi)

Variêtæ de verdûa lìguri[modìfica | modìfica wikitèsto]

Àggio de Vexàrgo: coltivòu inta Valàdda Aróscia, in particolâ a Vexàrgo, dónde tùtti i ànni (da-o 1760) a se têgne a fêa de l'àggio.
Spægo viovétto d'Arbénga: asæ râro a-a giornâ d’ancheu.
Articiòcca spinôza de Arbénga: co-a tomâta cheu de beu, o spægo viovétto e a tronbétta, a l'è 'n di coscì dîti "quàttro d'Arbénga".
Çiòula de Pignón: insémme a-a patàtta, a l'è 'n di prodûti tìpici de quésto picìn pàize da provìnsa da Spézza.
Çiòula róssa zenéize: prezénte sorviatùtto inta Valàdda Gravéggia, into pàize de Né.
Cöo gagétta: variêtæ de cöo garbûxo de picìnn-e dimenscioîn, coltivòu prinçipalménte tra Ciâvai e Lavàgna.
Faxeu de l'Àquila de Pignón: dîto ascì "faxeu co l'éuggio", pe-a sò coloraçión.
Faxeu lumê do Mangia: variêtæ òriginâia de Sèsta Godàn, de colôre rósso.
Faxeu senerìn: variêtæ da Vàl de Vâa, o pigia o nómme da-o sò colôre tìpico çénie.
Meizànn-a tónda zenéize: da-a caraterìstica fórma ariondâ.
Patàtta canéllìnn-a néigra: variêtæ coltivâ in sce l'Apenìn Lìgure.
Patàtta quarantìnn-a: prezénte in divèrse variêtæ, cómme a quarantìnn-a zenéize ò a Brügnœa.
Patàtta de Pignón: insémme a-a çiòula, a l'è 'n di prodûti tìpici de quésto picìn pàize da provìnsa da Spézza.
Poîscio néigro de L'ago: variêtæ de poîsci néigri, coltivâ inte l'òmònima fraçión de Borghétto Vâa.
Râva de Nazìn (ò da Valàdda Pennavaire): coltivâ inte l'òmònimo comûne.
Sùcca de Rochétta: variêtæ de sùcca òriginâia Rochétta, fraçión de Çéngio.
Suchìn tronbétta (de Arbénga): coltivâ sorviatùtto inte sære, a-a giornâ d’ancheu a l'ha 'na fórma ciù retilìnia de quélla da "tronbétta".
Tomâta cheu de beu (de Arbénga): variêtæ locâle da tomâta cheu de beu.