Sâta a-o contegnûo

Varigotti

44°10′54″N 8°23′46″E
Sta pagina chi a l'è scrita in finarìn
Da Wikipedia
FI
 Sta pagina chi a l'è scrita in finarìn, in-tu parlô du postu
Varigotti
frasiùn
Varigotti – Veduta
Varigotti – Veduta
Vista da-i munti dedôtu du pais̠e
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Ligüria
Provìnsa Savuna
Comùn Finô
Teritöio
Coordinæ:44°10′54″N 8°23′46″E
Altitùdine0 m s.l.m.
Abitanti577[1] (2011)
Âtre informaçioìn
CAP17024
Prefìsso019
Fûzo oràrioUTC+1
Nomme abitantiVarigutìn
Saracéni/Seracéni (surv.)
Sànto patrónSan Luénsu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Varigotti
Varigotti
Wikidata · Info

Varigotti (Varigòtti in s̠enéis̠e, Varicottis in latìn, Varigotti in italiàn) u l'è üna frasiùn du cumüne de Finô ch'a l'à üna pupulasiùn de 577 abitanti[1]. Scituou in-ta parte de levante du cumüne, fina du 1869 u l'à fètu cumüne pe cuntu sö, vegnindu poi tacô a cuéllu de Pia pe finî, du 1927, in-tu növu cumüne de Finô.

Geugrafia

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Vista du côu de Pünta Créna

U pais̠e de Varigotti u se tröva in-ta parte de levante du cumüne de Finô, da-u cuôle u l'è separou da-u côu de San Dunôtu. A burgô ciü grénda da frasiùn, cuélla du Côu, a l'è missa a-u de sutta de l'ôtru côu cunpréis̠u in-tu teritòiu da frasiùn, a Pünta Créna. Varigotti u se s̠vilüppa pe-u ciü in-ta picina ciôna a punénte de Pünta Créna, afaciou in-sciu Mô Ligüre, ma gh'è ascì de burghè custruie ciü in ôtu, in-scia custéa di bricchi daré au burgu e ch'i muntan fina a l'ôtuciàn de Môgne, a-i cunfìn cu-i végi cumüni de Vèrs̠i e de Lacremô.

U teritòiu da frasiùn u l'è traversou da tanti rién: dau levante, de là da Pünta Créna, u gh'è u Riàn Tèra Russa, ch'u finisce in-ta Bôia di Saracéni in curispundénsa du Môpassu, e u Riàn Burdella, ch'u cônpa l'ègua du Riàn Portu ascì. U céntru da frasiùn u l'è poi traversou da-u Riàn Funtôna, ch'u sfoccia in-ta cias̠a[n. 1] du pais̠e, da-u Riàn Guélla, ch'u china s̠ü da-a regiùn da Priagrussa, e da-u Riàn Armaréu, ch'u nasce in-ta regiùn de Furnôxe. A-a fìn, vèrsu punénte u gh'è u Riàn Amurés̠i, u Riàn Chién e u Riàn Lasca, ch'i nascian tütti in-sce l'ôtuciàn de Môgne.

Tra-e burghè de Varigotti a ciü inpurtante a l'è cuélla du Côu ma, a ogni moddu, u ghe n'è tante ôtre, survatüttu in-scia stradda de Is̠ascu pe-e Môgne: u Muìn, u Pìn, u Giardìn, e Cà di Moi, i Chién, u Briccu, Is̠ascu, e Môgne e a Sèrva[2].

Stòia

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Eté antiga

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A dôta de fundasiùn du pais̠e de Varigotti a nu l'è cunusciüa ma de següu a regiùn a l'è abitô fina da-i ténpi di antighi rumôni, cun di sepürti, descruvîi arénte a-a géxa végia de San Luénsu, ch'i remuntan fina a-u III séculu d.C. L'è prubabile che u primmu burgu de Varigotti u ségge stètu fundou chi pe-a pres̠énsa de cuélla che a-a giurnô d'ancö a l'è cunusciüa cumme a Bôia di Saracéni: a sö furma a ne fà ün di pünti ciü au redossu de tütta a Rivéa de Punénte, ch'u l'à garantiu in-tu pasou ün portu següu pe-e nôve ch'i ghe pasôva. E cumunicasiùi pe tèra i l'éan pe cuntra garantie da-a Via Julia Augusta, che però a pasôva ciü a l'internu pe-a valô Ponci, in-tu teritòiu da frasiùn de Vèrs̠i.

Cun-u créppu di rumôni, Varigotti u l'è restou pe cuôrche ténpu sutta a-i bis̠antìn asémme a-u rèstu da Ligüria, alantù urganis̠ô in-ta cuscì dita Provincia Maritima Italorum, dunde u gh'axèiva de funsiùi de inpurtante portu militôre. In-tu stu periudu u gh'è stètu a primma custrusiùn du cuscì ditu castrum de Varigotti in simma a Pünta Créna. A l'inprinsipiu u l'éa furmou da üna furtificasiùn centrôle in-sciu püntu ciü ôtu du côu, dund'i partivan e miôge ch'i circundôvan u pais̠e végiu, che se pöan véi ancua ancö, e cuélla de s̠baraméntu du portu. U pais̠e végiu u se truvôva pe cuntra in-sce l'ôtra riva rispèttu a cuélla d'ancö, cunpréis̠u tra-u portu e a miôgia s̠a mensunô, ch'a se tröva a meité artéssa du fiancu de levante de Pünta Créna.

Eté de Més̠u

[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'intrô de Varigotti in-te l'Eté de Més̠u a l'è stèta préstu segnô da ün grôve fètu, cun-u sachés̠s̠u e a distrusiùn du pais̠e végiu da parte di lungubôrdi du re Rutari, du 643, cun l'invaxùn da Rivéa e a fìn du duminiu di bis̠antìn. Fina a cuéllu muméntu Varicotti u l'éa ancua ün inpurtante portu in-sciù Mô Ligüre, cun-a sö distrusiùn che a l'è regurdô fina in-te cronache d'alantù, cumme a famus̠a "Cronaca du Fredegariu":

(LA)

«Chrotarius cum exercito Genava maretema, Albingano, Varicotti, Saona, Ubitergio et Lune civitates litore mares de imperio auferens, vastat, rumpit, incendio concremans. Populum deperit, spoliat, et captivitate condemnat. Murus civitatebus supscritis usque ad fundamento distruens, vicus has civitates nomenare praecipti»

(LIJ)

«Crotariu cun-u sö es̠èrcitu u l'à pigiou e sité custée de S̠éna, Arbenga, Varigotti, Savuna, Odèrs̠u e Lüni, levandu i mô a l'inpéu, devastanduli, desenteganduli, bruxanduli cun-u fö. U scénta u populu, u sachés̠s̠a e u cundanna a-a prexùn. Desentegandu e miôge de sité mens̠unè dedôtu, ste sité i sùn stète numinè pais̠i.»

(Fredegariu, Chronicarum, Libbru IV, LXXI)

Cun-u növu dominiu du regnu lungubôrdu a regiùn de Varigotti a l'è intrô in-te üna furte cris̠i, cun-i barbari ch'i nu gh'axèivan de flotta e dunca, a despétu da sö antiga funsiùn strategica, u portu u l'è stètu abandunou. A-u periudu ciü scüu da stòia du burgu a l'è ligô a famus̠a tradisiùn lucôle de üna pustasiùn di saracéni in-ta regiùn. Stu fètu u l'è stètu duvüu a l'is̠ulaméntu du pais̠e da l'entrutèra e a-u sö abandùn scuéxi tutôle, raxùi che n'àn fètu ün portu següu pe-i pirôti mus̠ulmén ch'i stôvan in-ta Pruvénsa, in-ta bôs̠e du Frascinéu. L'è dunca puscibile che, doppu avéighe fundou ün scô picenìn, di saracéni i l'aggian cumensou a stô Varigotti, mesccianduse ciü tôrdi cun-e génte du postu. Delungu segundu a tradisiùn, da stu fètu chi u ne végne u survanumme di varigutìn, cunusciüi in-tu rèstu du Finô cumme i "saracéni".

Scibén ch'i nu ghe séggian de pröve següe a cunfèrma da sta stòia, a ogni moddu l'è puscibile che a burgô da Cà di Moi a remunte a sti agni chi. Ciü che u sö numme, e cà da burgô i pan regurdô cuélle du Levante, pe-u sö stile "levantìn" che u nu se tröva guéi de spéssu in-ta Rivéa. Pe de ciü, a sö pus̠isiùn arucô in simma a ün promontoiu in-scia maina de Varigotti a a rendéiva ün scitu bén diféis̠u, che u cuntrulôva ascì a müatêa pe-a Sèrva, l'ünica stradda ch'a l'intrasse in-tu Finô da levante. A ogni moddu, cun-a distrusiùn du Frascinéu du 973 da parte de üna liga de régni crestién, a bôs̠e ciü picenina de Varigotti a l'è stèta de següu abandunô.

Pasô sutta a-u cuntrollo da môrca aleramica e poi du Bunifasiu du Vastu, a-u XII séculu i remuntan e primme mensiùi du scitu de Varigotti, mascimaménte lighè a l'antiga géxa de San Luénsu, unde, da-u 1127, i s'éan stabilîi i fratti benedetìn de l'abasia de Lérins, purtandu prubabilménte a cultivasiùn de l'oiva in-tu Finô. Du 1162 a l'è poi stèta fundô a môrca de Savuna, cuntrulô da-u Riccu du Caréttu, cun-a regiùn de Varigotti ch'a s'è truvô in-sciù cunfìn tra u duminiu di Du Caréttu e u növu cumüne de Noi. I fratti de Lérins i ghe sùn restè fina du 1177, cuande a géxa de San Luénsu a l'è vegnüa a parocchia da pais̠e.

A despétu da ruvina da végia Varigotti, u sö portu u l'éa restou ün scitu strategicu de grénda inpurtansa, tantu da ése cuntéis̠u fra i Du Caréttu, che i l'éan vegnüi i scignùi du Finô, e u cumüne de Noi, che pe cuntru u s'éa liberou da-u sö duminiu. I varigutìn i l'àn dunca fètu stramüu da-u scitu du portu fina a punénte de Pünta Créna, pe dedicôse survatüttu a-a pésca e a l'agricultüa und'u gh'è u pais̠e d'ancö. I se sùn dunca furmè e burghè du Pìn e de Chién, culeghè cun-a costa da de müatêe che, pe Isascu, i rivôvan ascì in-sce l'ôtuciàn de Môgne. Intantu a s'éa giustô a ratélla cun Noi, cu-i marchéis̠i du Finô che, lasciandu pèrde i tentativi de turnô scignùi de Noi, i l'axèivan decis̠u de rinfursô u portu de Varigotti cun de növe furtificasiùi. Du Duxéntu u l'è cumensou ün periudu de richéssa pe-u burgu, survatüttu grasie a-u trafegu de nôve ch'i ghe pasôva, e Varigotti u s'è dunca custituiu a "cunpagna", üna libera curpurasiùn di ommi du pais̠e scimile a-e ôtre ch'i l'éan nasciüe a-u Finô.

U muméntu de gréndu s̠vilüppu pe Varigotti e pe-u rèstu du Finô u l'è però finiu du 1341 cuande, in-tu cursu de üna guéra cuntra a Repübbrica de S̠éna, segundu a tradisiùn u portu du pais̠e, rivôle de cuéllu da Süperba, u saiéiva stètu interou da üna flotta de növe galêe cumandè da-u capitàn da Repübbrica Giuanni De Môi[3]; mèximu destìn che u l'è tucou a cuéllu de Savuna du 1528.

Eté muderna

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ciü de mis̠éie purtè da-a guéra, u Finô u l'à patiu ascì di sachés̠s̠i di pirôti Türchi e dunca, doppu a sö urtima invaxùn du 1559, l'è stètu custruiu a ture de guôrdia in simma a Pünta Créna, unde a se pö ancua véi. Pe-a sö pus̠isiùn, in-tu scitu du végiu castrum bis̠antìn, aua a ture a l'è cunusciüa cu-u numme de "Castellu". De stu periudu a l'è növa parocchia ascì, a testimuniansa du s̠vilüppu du pais̠e növu a punénte du côu, méntre l'antiga géxa de San Luénsu a l'è stèta cianìn cianìn abandunô pe-a sö pus̠isiùn is̠ulô e e stradde nu guéi bune ch'i ghe rivôva.

Pasou u periculu di atacchi musulmén, u marchexôtu u l'è stètu devastou da üna növa guèra, cun l'invaxùn du Finô da parte du Regnu de Spagna. I s̠enéis̠i i l'àn dunca pruvou a mesciône i cunfin a sö vantaggiu, custruindu du 1582, in-ta regiùn da Carubba, a picina ture dita de Bas̠ue. Sta ture, che aua a l'è scituô in-sciu cunfin tra Noi e Finô, a l'éa stèta tiô sciü cun-a pretéis̠a de cuntrulô u cuntrabandu da sô ma, in-sce indicasiùn di varigutìn, u l'è intervegnüu l'inperatù urdinandu a-i s̠enéis̠i de retiô e sö trüppe. Pasou sutta a-u cuntrollu direttu di spagnolli du 1602, u marchexôtu u l'è stètu a-a fìn acatou da-a Repübbrica de S̠éna du 1713, und'u gh'è cuscì finiu u burgu de Varigotti.

Eté cuntenpuranea

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Cun-a grénda rivulusiùn istitusionôle tisô da l'invaxùn du Napuliùn e a sucesiva creasiùn da Repübbrica Ligüre, u pais̠e de Varigotti u l'è stètu elevou a cumüne pe cuntu sö. De stu periudu u gh'è restô üna testimuniansa in-tu numme du cuscì ditu caruggiu du Burò, und'a gh'éa a cà cumüna du burgu. De sti agni u pais̠e u l'à poi visciüu l'avertüa du toccu da Stradda Aurelia ch'a u traversa, cun-a viabilité ch'a l'à cuscì fètu stramüu a ün traciou lungu a rivéa. In-tu detaggiu, u sö percursu u pasôva u côu sübétu a munte du mudèrnu garbassu de Varigotti, lungu cuélla che ancö a l'è dita a Stradda Végia. A stradda, traversandu a lücalité de Coste, a l'à però purtou e vivagne ciü vixine a-u pais̠e a sciügôse du tüttu.

Du 1853 u cumüne de Varigotti u cuntôva de tostu 700 abitanti[4], spartii in-ti cuarté du Côu, du Muìn, de Is̠ascu, da Sèrva, du Pìn, du Giardìn e de Môgne, cun-a pupulasiùn che a se dedicôva survatüttu a-a pésca e a-a prudusiùn de l'öiu e di agrümmi. A gh'éa ascì üna côva de pria da casìna, cu-i resti da sö furnôxe ch'i se pöan ancua véi in-tu bôsu sutta a-a burgô da Cà di Moi, ciü che ün'ôtra de tèra russa tantu fina da ése döviô in-ta realis̠asiùn de tundi e ôtri ogetti[4]. In-tu pais̠e a gh'éa ascì üna picina bateria custéa, cuntrulô da ün artigé[4].

Fètu inpurtantiscimu pe-a stòia du burgu u l'è stètu, tra u 1864 e u 1872, a custrusiùn da feruvia S̠éna-Vintimîa che a l'inprinsipiu a cunprendéiva üna stasiùn a Varigotti ascì, inaugurô du 1872 ma serô du 1977 asémme a-u stramüu a munte da linea pe-u sö reduggiu. In-tu méntre, du 1869, nu sénsa de furti rexisténse da-a pupulasiùn du burgu[5], u pais̠e u l'è stètu tacou asémme a Lacremô, ch'u faxèiva cumüne lé ascì, in-te cuéllu de Pia. A-a fìn, cun-u regiu decrétu nümeru 1 du 1927, Varigotti u l'è pasou cun Pia in-tu növu cumüne de Finô[6].

Abitanti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evulusiùn demugrafica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censî[n. 2]

Persune lighè a Varigotti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Sciti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Vista da géxa de San Luénsu
    Vista da géxa de San Luénsu
  • A géxa végia de San Luénsu
    A géxa végia de San Luénsu
  • A faciôta de l'oratoiu de San Tugnìn
    A faciôta de l'oratoiu de San Tugnìn
  • Vista du castrum de Varigotti
    Vista du castrum de Varigotti
  • A ture de Varigotti in-sciu côu de Pünta Créna
    A ture de Varigotti in-sciu côu de Pünta Créna

Architetüe religius̠e

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Géxa de San Luénsu: a l'è a séde da parocchia du pais̠e e a l'è stèta custruia pe üna primma otta in-tu Trexéntu, in-tu stile tardu-göticu. Da custrusiùn mediuevôle u l'è restou sulu u canpanìn, in parte recustruiu, dètu che u sö spétu d'ancö u l'è cuéllu de üna realis̠asiùn sucesiva, fèta cun ün stile baroccu. A géxa a pres̠énta üna cüpula e üna faciôta decurô cu-e bande uris̠untali cumüni in-sce tante géxe ligüri e a l'è stèta turna durbia, doppu a sö recustrusiùn, du 1725, vegnindu sübitu deciarô cumme a parocchia du pais̠e[25].
  • Géxa végia de San Luénsu: a l'è scituô in-ta riva du munte daré a Pünta Créna, surva a-a cuscì dita ansa di Saracéni, e a l'è üna de custrusiùi ciü antighe da regiùn, ch'a remunta a-u VI-VII séculu. Du 1127 a sö prupieté a l'è pasô da-u vescu d'Arbenga Otùn I a-u munesté benedetìn de l'is̠ua de Lérins, in Pruvénsa, scibén che a l'è finia préstu sutta a-a Céive du Finô, in-te cuélli agni a géxa ciü inpurtante du Finô dètu che i batés̠i i l'éan fèti sulu lì. U sö spétu d'ancö u l'è cuéllu de üna recustrusiùn sucesiva, du Cuattruséntu. Però, du 1586, dèta a sö pus̠isiùn föa via e e picine dimensciùi, a parocchia a l'à fètu stramüu in-te l'oratoiu de San Tugnìn, in-tu céntru du pais̠e[26][27][28].
  • Oratoiu de San Tugnìn Abùn: u l'è üna custrusiùn ch'a se tröva in-scia SS1 Aurelia, arénte a-a parocchia de San Luénsu e a-u végiu palassu du cumüne, ch'a remunta ciü o ménu a-u Trexéntu. A l'à üna strutüa a navôta séncia e a l'è a séde da cas̠assa da-u mèximu numme. De ciü, tra-a serô da géxa végia de San Luénsu e a custrusiùn de cuélla növa, prinsipalménte pe-u Seiséntu, a l'è stèta a séde da parocchia de Varigotti[29].

Architetüe militôri

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Ture de Varigotti: a l'è a ture ch'a se tröva in simma a Pünta Créna, dedôtu a-a burgô du Côu. A l'è u frütu de üna recustrusiùn de l'Öttuséntu fèta cu-i materiôli e a-u pustu de üna ture bénben ciü antiga, parte du castrum bis̠antìn derucou du 1341, doppu ün taccu di s̠enéis̠i a-u portu du pais̠e. A séncia ture, da-a furma a cuattru lôti e ôta dùi livélli, a l'è stèta realis̠ô cumme üna pustasiùn de canùi pe-a diféis̠a da Rivéa[30].
  • Castrum de Varigotti: u l'è furmou da-i rèsti du scistéma de furtificasiùi realis̠ou in simma a Pünta Créna, unde in urigine u se truvôva u pais̠e. A sö parte ciü antiga a remunta a l'Ôtu Mediuévu, vegnindu poi derucô e recustruia varie otte in-tu cursu di séculi[31].

Cultüa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Istrusiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Varigotti a gh'è üna bibliutéca püblica: ciamô Biblioteca San Lorenzo, a l'è scituô in-scia SS1 Aurelia e a l'è stèta durbia a-i 3 de s̠ügnu du 2006[32].

Dialéttu

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U parlô de Varigotti u l'è üna variante da léngua ligüre che, cu-e sö carateristiche de trans̠isiùn, a l'è u s̠untaméntu tra-i dùi grüppi du ligüre du céntru e du ligüre de céntru-punénte. In-tu detaggiu, u piggia di carateri ségge da-u finarìn, parlou in-tu rèstu du Finô, cun di ôtri ch'i sùn pe cuntra cumüni in-te varieté de Noi e de Savuna. Tra-i sö eleménti ciü inpurtanti, u varigotìn u l'è carateris̠ou da[33]:

  • chéita suvénte da -r- intervucalica in-te ün moddu scimile a cuéllu che u capita in-ti pais̠i de là de Côu Noi ma nu in-tu finarìn in sénsu stréitu.
  • furmasiùn du partisipiu pasou da primma cuniugasiùn a-a manéa s̠enéis̠e, fètu cun-u sufissu "-ou" a-u pustu de "-ùn", tipicu de varieté de Finô e de Côrxi, e de "-ó", pres̠énte in-te cuélle ciü cunservative du finarìn. Régula paéggia a và ascì pe-i agetivi ch'i finisce pe sta des̠inénsa.
  • carateristica tipica du finarìn e, in generôle, de varieté du grüppu de céntru-punénte, a l'è pe cuntra a mancansa du fenomenu da velaris̠asiùn da -n-; dunca, pres̠énpiu, se dixe ancua "canpôna" a-u pustu de canpann-a, furma ch'a gh'è s̠a vèrsu u savunéis̠e.

Cumunicasiùi

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U végiu percursu de l'Aurelia, in-scia sinistra, e cuéllu növu, in-scia drita, miandu da Pünta Créna vèrsu Côu Noi

Stradde

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U pais̠e de Varigotti u l'è traversou da-a SS1 Aurelia, ch'a u s̠unta cun Noi, vèrsu levante, e cun l'ôtra frasiùn finarina de Pia, a punénte. L'avertüa du traciou ciü mudèrnu a l'è stèta benbén inpurtante in-ta stòia du postu: in-ti ténpi ciü antighi, cuande a pasôva pe cuntra in simma a l'ôtuciàn de Môgne, u nu gh'éa de stradda che a permetésse üna fasile intrô pe tèra in Varigotti. A viabilité du pais̠e a cunprénde ancua a stradda de Is̠ascu, ch'a munta da-u céntru da frasiùn fina a-a burgô cun-u mèximu numme, tacanduse a-a fin cun-a SP45 Finô-Môgne-Vuxe-Spoturnu, e da-a Stradda da Sèrva che, muntandu da l'estremité de punénte du burgu, a riva lé ascì a s̠untôse cun-a SP45.

Feruvie

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Varigotti u l'éa servìu da üna sö stasiùn in-scia feruvia S̠éna-Vintimîa, inaugurô du 1872. U végiu percursu u l'è stètu serou ciü o ménu sént'agni doppu, cun-u stramüu a munte da linea realis̠ou pe-u sö reduggiu, cun-a fermôta de Varigotti ch'a l'è stèta a-a fin dis̠méssa a-i 12 de mas̠s̠u du 1977.

D'ancö l'edifissiu da végia stasiùn u l'è vegnüu üna cà privô méntre, a-u pustu de culisse, a l'è stèta traciô üna növa stradda, a Stradda de Oive.

Nute

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nute a-u tèstu
  1. ↑ In finarìn a l'è ciamô "cias̠a" l'aéna davônti a ün burgu mainô
  2. ↑ 1861: valû da pupulasiùn de res̠idénte, cuélla pres̠énte a l'éa de 495 persune[7].
    1871: da frasiùn de Pia; valû da pupulasiùn pres̠énte pe 196 persune in-tu céntru e 266 in-te ôtre cuntrè[8].
    1881: da frasiùn de Pia, valû da pupulasiùn res̠idénte; cuélla pres̠énte a l'éa de 485 persune, 342 "aglumerè" e 143 "spanteghè"[9].
    1901: da frasiùn de Pia, valû da pupulasiùn res̠idénte; cuélla pres̠énte a l'éa de 499 persune, 437 "aglumerè" e 62 "spanteghè"[10].
    1911: da frasiùn de Pia, valû da pupulasiùn res̠idénte; cuélla pres̠énte a l'éa de 523 persune, tütte "aglumerè"[11].
    1921: da frasiùn de Pia, valû da pupulasiùn res̠idénte; cuélla pres̠énte a l'éa de 618 persune[12].
    1931: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte[13]; cuélla pres̠énte a l'éa de 766 persune, 398 in-ti céntri e 368 spanteghè[14].
    1936: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte pe 526 persune in-ti céntri (492 a Varigotti e 34 a "Ôrma") e 236 in-te cà spanteghè[15].
    1951: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte pe 705 persune a Varigotti in sénsu stréitu e 87 in-te cà spanteghè[16].
    1961: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte pe 826 persune a Varigotti in sénsu stréitu e 95 in-te cà spanteghè[17].
    1971: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte pe 892 persune a Varigotti in sénsu stréitu e 64 in-te cà spanteghè[18].
    1981: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte sénsa e cà spanteghè[19].
    1991: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte sénsa e cà spanteghè; a-a Sèrva, cuntô da-a parte, i ghe staxéivan 14 persune[20].
    2001: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte sénsa e cà spanteghè; a-a Sèrva, cuntô da-a parte, i ghe staxéivan 15 persune[21].
    2011: da frasiùn de Finô, valû da pupulasiùn res̠idénte sénsa e cà spanteghè[22]; a-a Sèrva, cuntô da-a parte, i ghe staxéivan 26 persune[23].
Nute bibliugrafiche
  1. ↑ 1,0 1,1 (IT) Varigotti (Varigotti), in sce italia.indettaglio.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  2. ↑ (IT) L. Vannucchi, La storia di Varigotti, in sce varigotti.liguria.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 29 novénbre 2022).
  3. ↑ (IT) Gustìn Giustignàn, Castigatissimi annali [...], S̠éna, 1537, p. Car. CXXX.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Türìn, Gaetano Mastero Librajo e G. Marzorati tipografo, 1853, pp. 834-836.
  5. ↑ (IT) Jacopo Virgilio, Sulla aggregazione dei comuni di Calvisio, Finalpia e Varigotti ala Città di Finalmarina, S̠éna, Tipografia del commercio, 1869.
  6. ↑ (IT) Regio Decreto-Legge 2 gennaio 1927, n. 1, art. 4, in sce normattiva.it, 2 de zenô du 1927. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  7. ↑ (IT) Statistica del Regno d'Italia, Censimento generale 31 dicembre 1861 (PDF), Firénse, Tipografia letteraria e degli ingegneri, 1865, p. 124.
  8. ↑ (IT) Ministero di agricoltura, industria e commercio: ufficio centrale di statistica, Popolazione presente ed assente per comuni, centri e frazioni di comune: censimento 31 dicembre 1871 (PDF), Vul. I, Rumma, Stamperia Reale, 1874, p. 164, toa I.
  9. ↑ (IT) Ministero di agricoltura, industria e commercio: ufficio centrale di statistica, Censimento della popolazione del regno d'Italia al 31 dicembre 1881 (PDF), Vul. I, Pt. I, Rumma, Tipografia Bodoniana, 1883, p. 158.
  10. ↑ (IT) Ministero di agricoltura, industria e commercio: direzione generale della statistica, Censimento della popolazione del regno d'Italia al 10 febbraio 1901 (PDF), Vul. I, Rumma, Tipografia Nazionale di G. Bertero e C., 1902, p. 158.
  11. ↑ (IT) Ministero di agricoltura, industria e commercio: direzione generale della statistica e del lavoro, Censimento della popolazione del regno d'Italia al 10 giugno 1911 (PDF), Vul. I, Rumma, Tipografia Nazionale di G. Bertero e C., 1914, p. 235.
  12. ↑ (IT) Presidenza del consiglio dei ministri: istituto centrale di statistica, Censimento della popolazione del regno d'Italia al 1° dicembre 1921 (PDF), Vul. V, Rumma, Tipografia Nazionale di G. Bertero e C., 1926, p. 7, toa 1.
  13. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica del regno d'Italia, VII censimento generale della popolazione: 21 aprile 1931-IX (PDF), Vul. II, Pt. I, Rumma, Tipografia Operaia Romana, 1933, pp. 230-231.
  14. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica del regno d'Italia, VII censimento generale della popolazione: 21 aprile 1931-IX (PDF), Vul. VII, Rumma, Istituto poligrafico dello stato, 1935, p. 119, toa V.
  15. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica del regno d'Italia, VIII censimento generale della popolazione: 21 aprile 1936-XIV (PDF), Vul. II, Fasc. II, Rumma, Tipografia Ippolito Failli, 1937, p. 10, toa II.
  16. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica, IX censimento generale della popolazione: 4 novembre 1951 (PDF), Vul. I, Fasc. 32, Rumma, Soc. Abete, 1956, p. 17, toa II.
  17. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica, 10° censimento generale della popolazione: 15 ottobre 1961 (PDF), Vul. III, Fasc. 9, Rumma, 1964, p. 18, toa II.
  18. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica, 11° censimento generale della popolazione: 24 ottobre 1971 (PDF), Vul. III, Fasc. 7, Rumma, 1974, p. 17, toa II.
  19. ↑ (IT) Istituto centrale di statistica, 12° censimento generale della popolazione: 25 ottobre 1981 (PDF), Vul. III, Fasc. 7, Rumma, 1986, p. 22, toa II.
  20. ↑ (IT) Istituto nazionale di statistica, 13° censimento generale della popolazione e delle abitazioni: 20 ottobre 1991 (PDF), Fasc. Savona, Rumma, Istituto poligrafico e zecca dello stato, Agustu 1993, p. 223, toa 6.3.
  21. ↑ (IT) Istituto nazionale di statistica, 14° censimento generale della popolazione e delle abitazioni: 21 ottobre 2001, Fasc. Savona, Rumma, System Graphic S.r.l., Dixénbre 2005, p. 117, toa 3.3.
  22. ↑ (IT) La Frazione di Varigotti, in sce italia.indettaglio.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  23. ↑ (IT) La Frazione di Selva, in sce italia.indettaglio.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  24. ↑ (IT) Castellani, Renato - Enciclopedia on line, in sce treccani.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  25. ↑ (IT, EN, FR) Cumün de Finô, Chiesa Parrocchiale di San Lorenzo, in sce turismo.comunefinaleligure.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 4 òtôbre 2022).
  26. ↑ (IT, EN) Museo Diffuso del Finale, Chiesa di San Lorenzo a Varigotti, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  27. ↑ (IT, EN) Museo Diffuso del Finale, Chiesa di San Lorenzo a Varigotti, Sarcofago in marmo bianco, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  28. ↑ (IT, EN, FR) Cumün de Finô, Chiesa di San Lorenzo (medievale), in sce turismo.comunefinaleligure.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 6 òtôbre 2022).
  29. ↑ (IT) Oratorio di Sant'Antonio Abate, in sce varigottiinsieme.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 18 òtôbre 2021).
  30. ↑ (IT, EN) Museo Diffuso del Finale, Torre di Varigotti, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  31. ↑ (IT) Casteum bizantino-longobardo di Varigotti, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  32. ↑ (IT) Scistéma bibliutecôiu du Finô, Biblioteca San Lorenzo di Varigotti, in sce sbfinalese.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  33. ↑ (LIJ, IT) Luigi Alonzo Bixio, Dizionario delle parlate finalesi, Finô, Centro Storico del Finale, 2000.

Ôtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

̠Suntaménti estèrni

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • (IT) Museo Diffuso del Finale, Varigotti, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  • (IT) Cumüne de Finô, Varigotti, in sce turismo.comunefinaleligure.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
  • (IT) Varigotti, in sce visitfinaleligure.it. URL consultòu o 1º zenâ 2025.
Contròllo de outoritæVIAF (EN) 141099042 · LCCN (EN) no2007107572 · WorldCat Identities (EN) no2007-107572
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Varigotti&oldid=257647"