Preinaudu
VE
|
Questa pagina a l'è scrita in ventemigliusu |
| Pȓeiṉaudu comun | |
|---|---|
 | |
| Localizaçión | |
| Stato |  Italia |
| Región | Liguria |
| Provìnsa | Imperia |
| Aministraçión | |
| Scindico | Francesco Guglielmi (lista civica "Viviamo Perinaldo") da-o 1-6-2015 |
| Dæta de instituçión | 1861 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 43°52′00.95″N 7°40′27.66″E / 43.866931°N 7.67435°E |
| Altitùdine | 572 m s.l.m. |
| Superfiçie | 20,3 km² |
| Abitanti | 846[1] (30-6-2019) |
| Denscitæ | 41,67 ab./km² |
| Fraçioìn | Negi, Suseneo |
| Comûni confinanti | Vrigà, L'Isora, Dussaiga, San Giaixu ra Çima, Sanremu, Seborga, Saudan, Valebòna |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 18032 |
| Prefìsso | 0184 |
| Fûzo orâio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 008040 |
| Cod. cadastrâ | G454 |
| Targa | IM |
| Cl. sismica | zöna 3s (sismicitæ bàssa) |
| Cl. climatica | zöna E, 2 521 GG[2] |
| Nomme abitanti | preiṉaudenchi |
| Santo patron | San Nicola da Bari |
| Giorno festïo | 6 dixembre |
| Cartògrafîa | |
  Pȓeiṉaudu | |
.svg) | |
| Scîto instituçionâle | |
Pȓeiṉaudu (in italian Perinaldo, de cheli i dixe "Preinoudo" o ascì "Preinóud", ch'u pâ ascaixi pruvenzâ, peȓo i pȓeiṉaudenchi i dixe tütti "Pȓeiṉaudu"[3]) u l'è in paìse de 870 abitanti ch'u fa comüṉ iṉ t'a provinsa de Impeȓia in Ligüȓia.
Dialettu[modìfica | modìfica wikitèsto]
Lì se paȓla iṉ dialettu ciamau preinaudencu, ch'u l'è vixin a chelu de Ventemiglia, i son tütti düi ru Ponente, cuscì i l'han cose in comüṉa, cume a "ȓ" ch'a se ciama in IPA "Approssimante alveolare". Però u l'ha ascì e stranesse. U l'ha iṉa "n", ch'a se ciama "Nasale retroflessa", che scrivemu "ṉ".
Geògrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]
U l'è scituàu iṉt'a Provinsa de Impeȓia, iṉt'u inseme de culiṉe ch'u parte dai monti Caggiu e Bignòn, iṉt'u megiu ri toȓenti Verbùn sutte e Meȓdansu suvre.
Stoȓia[modìfica | modìfica wikitèsto]
I stóȓici i dixe ch'i l'han costruìu veȓsu l'annu 1000 peȓché cuscì u vuría u conte Rinaldo de Ventemiglia. U puȓia essê peȓ lo ch'u nume u ven da "Podium Rainaldi", u püggiu de Rinaldo. De chéli i dixe ascì ch'i abitanti ra Villa ru Giüncu (ch'a l'eia vixìn a Santa Giüsta, peȓo adessu nu gh'è ciù, peȓchè a l'è stâ brüxiàa) i se sun arecampái a Pȓeiṉaudu candu ri saracin i l'han attaccáa.
Iṉt'u 1164 u conte de Ventemiglia Guidone Guerra u l'ha dau in garançia ri pȓeiṉaudenchi, dixendo ch'u l'avria difesu u vescovô de Nizza. U vû dî che Pȓeiṉaudu gh'eia già inte si anni. E ru 1220 Pȓeiṉaudu u l'eia già iṉ comün cun ri consoli.
Poi i conti de Ventemiglia i se son in pôcu indebolìi, lascendu a costa a a Repùbrica de Zena, cuscì Pȓeiṉaudu da u conte Oberto u l'è andàu a finì sutte u zeneize Fulcone da Castello (1228) che poi u l'ha dau a Zaccaria de Castro (1251). Poi ru 1288 Oberto Doȓia u l'ha catàu Dussaiga cun i paesi vixìn, Vrigà, L'Isora e Pȓeiṉaudu furmendo u Marchesau de Dussaiga. Lo u l'ha causau re rugne cun i Grimaldi de Mùnegu, perché eli, chi l'eia gheȓfi, i se son rüsài cun i Doȓia de Dussaiga chi l'eia ghibellini. Peȓ lo a Pȓeiṉaudu i cübi i l'eia ciamài "Ciapagheȓfi", peȓ bloccâ e fâ peȓdê i nemighi inte u paìse. I se son rüsai fin ru 1491, candu in ri Doȓia, Luca, u s'è marriàu cun ina ri Grimaldi, Francesca.
I se son tornai a rüsâsse int'u 1523, candu Bærtomê Doȓia u l'ha amasàu u baȓba ra màe, Lucian I de Muṉegu. Però Pȓeiṉaudu u l'ha çercàu pruteçiún da u duca Carlu III de Savoia e cun i casteli vixìn u l'è fenìu int'e e maṉe ra Savoia int'u 1524.
Giüliu Doȓia ru 1580 inseme a i Pȓeiṉaudenchi u l'ha scrítu ri statüti comüṉitárî inte 169 artícoli, tütti canti in vülgâ (dialettu). I soṉ de cheli ciü antighi e importanti de tütta a zóṉa.
Int'u 1625 i castelli ri Doȓia sun andài cuntra a Repubrica de Zena inseme a u duca de Savoia, peȓò a a fin i l'han aîàu a Repubrica andendu cuntra i amighi. Cuscì u duca u s'è pigliàu i castelli fin a u 1652, candu u segnú de Dussaiga u s'è consegnàu a u duca, ch'u l'ha fàu Marchese. A Pȓeiṉaudu tütte e famiglie han firmàu u 10 otùbre a consegna ru paise.
Int'u 1640 i frài francescài i son venüi e i l'han costruìu in conventu vixìn a a geixia de San Sebastian: eli i son stài impoȓtanti peȓch'i l'han scangiàu i ulivi olivastri cun cheli de Taggia.
Int'u 1672 Zena e Savoia i se son tuȓna rüsàe, e Preignaudu, ch'u l'eia in castellu ru duca, u l'è stau attaccàu u 28 de avùstu da i soldati ra Corsega. Veniendu da a veglia geixia de San Sebastian i se sun messi cuvrèndu u castellu, e dopo ina lunga rexistença da paȓte ri pȓeiṉaudenchi, i han fàu carâ e muȓe e i sun intrài. Drente i han ammassàu paȓte ru paise e i han brüxiàu tanti documenti, ch'au i nu se pössciun ciü ripigliâ. Si documenti i l'eia e fonti ra paȓte megliö ra stoȓia pȓeiṉaudenca.[4] Sutte a Savoia Pȓeiṉaudu u l'eia int'a provinça de Nissa int'u 1723 e sutte Sespêllu int'u 1729.
I son venüi i françesi con Napolion Bonaparte e u so generale Andrea Massena int'u 1793, ch'i sun stài int'u Castellu Maraldi e int'u palassu Allavena. E Pȓeiṉaudu u s'è pigliàu u postu de Dussaiga de capoluogo ru cantùn, peȓò u l'eia sutte Mentun int'u distrettu de Arpi Marittime. Ma int'u 1805, sutte l'impeȓu de Napolion u l'è passàu sutte Sanremu, e cun u Congresso de Vienna u l'è toȓnàu int'a contea de Nissa
U restu ra stoȓia de Pȓeiṉaudu u l'è ciù feȓma e va derè a chela de Dussaiga e ri comüni vixìn. U l'è int'a provinsa de Impeȓia e u l'ha fàu paȓte ra Comünità montana Intemelia.
Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]
U çentro ru paise u l'è tüttu in grandu çentru stoȓicu, se pö vê a geixia de San Nicolau cun e veglie càe ru paise ch'i l'eia ina vôta müȓi peȓ difèndêse dai saracìn e cübi peȓ ciapâ i gheȓfi ch'i andava cuntra u paise ch'u l'eia ghibellìn. Vixin a Pȓeignaudu gh'è a veglia geixa de Santa Giüsta unde gh'han trovàu sôdi romani. Ghe sun tante geixe vixìn a u paise, cume a Madonna ra Visitasiùn, San Baȓtomei e a rutta geixa de San Bȓancaȓdu. Int'a comüṉa, ch'ina vôta l'eia in convèntu de frài francescani, gh'è in osseȓvatoȓiu peȓ vê e stelle.
Economia[modìfica | modìfica wikitèsto]
Cume ri paesi ru Mediterraneo a Pȓeignaudu se fan öȓiu e vin, u l'è ciamàu u "Paise ru öȓiu". Ghe piglia ascì e sciùȓe, ina vôta intu XX secolo a l'è stàa diveȓta ina cooperativa peȓ e sciùȓe. Au peȓò a ciü granda risoȓsa peȓ u paise u l'è u tuȓismu.
Cultùȓa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Pȓeignaudu u l'è famusu peȓché ghe sun nài aicüi ommi impoȓtanti, cume Giuàn Dumeṉegu Cassini e Giacô Pìppu Maraldi.
Manifestaçioñi[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Fin de lügliu-iniççiu de Avùstu: Perinaldo Festival
- Avùstu: Rassegne musicali "Agati in concerto" e "Al lume delle stelle"
Feste e fëe[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Maggiu: Sagra ri articiocchi
- 13 Giüniu: Sant'Antoṉiu
- 11 Lügliu: Madonna ru Pöggiu ru re
- Avùstu: Festa cubana
- 24 Setenbȓe: Santa Giüsta
- Otubȓe: A festa re Castegne
- 6 Deixembre: San Nicolau patron
Ina vôta, se paȓla de prima ru Conçiliu Ecumenicu II, gh'eia ina festa au mese: u nu l'è ciü cuscì.
- Zennâ: San Silvestru
- 11 Frevâ: Madónna ra Visitasiún [5]
- 21 Marçu: Madónna re fije, San Beṉeéṉtu [6]
- 12 Maggiu: San Bȓancaȓdu[7] Madónna ra Visitasiún
- 13 Giüniu: Sànt'Antoṉiu [8]
- Lügliu: San Luïgi
- 26 Avùstu: San Bærtomêi [9]
- 24 Setenbȓe: Santa Giüsta [10] e 29 Setenbȓe: San Michele [11]
- Otubȓe: Sacro cö
- 6 Deixembȓe: San Nicolau e Dënâ [12]
Comunicaçioñi[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dato Istat - Popolazione residente al 30 giugno 2019.
- ↑ Tabélla di graddi/giórno di Comùn pe Region e Provinsa (PDF), in Legge 26 agosto 1993, n. 412, alegòu A, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu il 25 arvî 2012.
- ↑ U nu l'è scritu da nisciùa paȓte, ma se se va iṉte su paise i dixe davveȓu tütti cuscì.
- ↑ Tütta a stoȓia de pȓeiṉaudu fin lì, cun sa battaglia e sun cuntàe in tu libru de Francesco Corvesi "Magnifica Communitas Podii Rainaldi". U l'è in bon libru ch'u paȓla ben ra stoȓia ru paise e e un conteṉe e poche fonti ch'avemmu ancù.
- ↑ Santuario ra Visitasiún, 1602-1612.
- ↑ Oratorio San Beṉeéṉtu, 1580.
- ↑ Gh'eia ina geixa ch'i gh'han dáu fögu e truppe tedesche in t'a ghera ru '45.
- ↑ Gh'è a geixa, 1641.
- ↑ Gh'è ascì a geixa.
- ↑ Gh'è a geixa.
- ↑ Gh'è a geixa.
- ↑ Gh'è ascì a geixa do San Nicola da Bari, XI sec. e 1465-1480.
Atri progetti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Preignaudu
