Sâta a-o contegnûo

Cravaüna

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
44°07′N 7°57′E
Da Wikipedia
AR
 Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Cravaüna
cumüna
Cravaüna – Stemma
Cravaüna – Veduta
Cravaüna – Veduta
U paise de Cravaüna
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Piemunte
Provìnsa Cuni
Aministraçión
ScìndicoPaolo Ferraris (lista sìvica Insieme per credere in un futuro) da-o 31-5-2015
Teritöio
Coordinæ:44°07′N 7°57′E
Altitùdine959 m s.l.m.
Superfìcce11,5 km²
Abitanti94[1] (31-8-2020)
Denscitæ8,17 ab./km²
FraçioìnCà Suttàne, Ciazzö(r)a, Pözzu (sede du cumün), Ruö(r)a
Comùn confinantiÀutu, Aquila d'Aròscia (IM), Armu (IM), U Burghettu d'Aròscia (IM), Urméa, A Cêve (IM)
Âtre informaçioìn
CAP12070
Prefìsso0174
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT004039
Cod. cadastrâB692
TargaCN
Cl. scìsmicazöna 3s (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàticazöna F, 3 498 GG[3]
Nomme abitanticravaünexi
Sànto patrónSant'Antugnìn
Giórno festîvo2 de setembre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión:
Cravaüna
Cravaüna
Cravaüna – Mappa
Cravaüna – Mappa
A pusisiun de Cravaüna inta pruvinsa de Cuni
Scîto instituçionâle
Wikidata · Info

Cravaüna (Cṛavaina in urmeàscu, in piemuntese Cravaun-a, in italiàn Caprauna) l'è in cumüne du bassu Piemunte, inta Pruvinsa de Cuni, cun 94 abitanti (dàtti agiurnài au 2020).

Geugrafìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A còlla de Cravaüna

Se tröva in Piemunte inta pruvinsa de Cuni e u fà parte da Valà du s-ciümme Pennavaire. L'è cun Àutu l'ünicu cumün piemuntese cumpletamènte intu versànte ligüre. Cunfìna cun: Àutu, Aquila d'Aròscia (IM), Armu (IM), Burghettu d'Aroscia (IM), Urméa, A Cêve (IM).

Stòia

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Panuàmma de Cravaüna dau Munte Dubàssu

U teritòiu de Cravaüna u vegne mensciunàu pé a primma 'otta inte l'IX seculu quande Bunifàssiu du Vastu và a inglubà int'in unicu feudu queste zone, assemme au paìse de Àutu, anetendule au Marchesàu de Savuna, anche se inta valà du Pennavaire sun diferenti e "arme" (grotte e ripài sutta in spuntun de ròccia), prubabilmente zà frequentae dau Paleuliticu, cun ascì di insediamenti pre rumàni, de uìggine Ligüre.

Particulare fra l'àtru l'uìgine du nomme, prubabilmente deivànte dau latìn "Clavis Una", ch'u vö dì "êsse fedeli a ün sulu", anche se segundu e legende lucali puéva êsse ligàu a "Capranica", antigu nòmme duveàu da di studiùsi pé indicà u postu.[4][5] Cun a mòrte di marchexi da famìa Clavesana quéste lucalitài e vegnen misse sùtta au duminiu di del Carretto, zà prupietàri du Marchesàu de Süccaellu, chi i vàn a cuncedde u paìse de Cravaüna aa famìa di Cepollini de Arbenga.

A dìla tütta, questi i l'axevan zà u cuntrollu da zòna dau 25 de lüju du 1320, in quantu infeudài sutta i marchexi Clavesana; cumme u l'avegne pé Autu e u sò castéllu, chi i mantegnan u feudu ascì dòppu a caütta di del Carretto, intu 1624. U mumentu ch'u sancisce u "destaccamentu" da a Ligüria u l'è datàu 1736, ànnu di acòrdi ch'i presedden u tratàu de Vienna, quande, aa fìn da guèra de sucesciun pulàcca, a famìa Savoia a rescatta u feudu de Àutu e de Cravaüna, pé avê di "avamposti" ciü vixin aa maìna.[6] Cun u tratàu de Vienna u pàssa in moddu definitìvu au Regnu de Sardegna, arvendu u caxu ünicu de cumün piemuntese cumpletamènte in sciu versànte marittimu de Àrpi Ligüi (cunscideandu ascì Àutu).[7]

Dau 1861 u pàssa sutta u Regnu d'Italia, da l'ànnu 1946 cunusciüa cumme Repübbrica italiana. E ürtime mudifiche terituriàli e sun avegnüe intu XIX seculu e e riguardan e dispute cun Àutu pé a zòna caraterizâ da a fùnte de San Bertumé e terén lì d'atàccu, situasiùn risòlta cunscideandu cumme cunfin a Ròcca Russa, impurtànte falesia che ancù aù a segn u cunfìn frai dui cumüi.[8]

Abitanti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evulusiùn demugràfica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[9]

Minuànse furèste

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Segundu u ISTAT, a i 31 de dixembre 2014, a Cravaüna u gh'è 1 rexidente furèstu.

Pòsti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Cravaüna, a gexa de Sant'Antunìn

Architetüe religiuse

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Gexa da parocchia de Sant'Antugnìn, (lucalmente numinâ cumme "A Ges̅c̅ia")[10], edificâ intu XVIII seculu.[11]
  • Uratoriu de San Bertumê. Inta ciassa da paìse, d'ataccu aa gêxa, u l'è du XVI seculu. L'è sede de l'umonima cunfraternita.[12]
  • A Capella de Guarnê o da Vixitasiùn ascì, se tröva in lucalitài Guarnê.[15]
  • A Capella de San Bastiàn, diccia ascì "di santi Fabian e Bastian"[16]
  • Capeletta de San Benàrdu.[17]
  • Gêxa e Santuàriu da Sunta, ciamâ de suente dai abitanti du pòstu ascì semplicemente "A Capella", vixin aa stràdda pruvinsâle.[14]
  • Capeletta de Cà Suttane, o da Madònna da Nêve, inte l'umonima lucalitài.

Musei

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Cravaüna se tröva u museu etnugrafegu dedicàu au paìse, ch'u mùstra futugrafìe, atrèssi e àtri materiali chi riguardan a vìtta intu cumün a partì da a fìn de l'Öttusentu, avèrtu in tu 2000 in sce inissiàtiva da Pro Loco lucàle.[18]

Ecunumìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ecunumìa du paìse a l'è prinsipalmente legâ a l'agricultüa e a l'alevamentu, ma ascì au turismu, survatüttu pé u trekking, e caminàe inti senté e e scalàte.

Cultüa

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A ràva de Cravaüna

Dialettu Cravaünese

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U mèximu argumentu in detaiu: Dialettu arbenganese.

U dialettu parlau in tu paize l'è simile a quellu auteise, g'ha inflesciùi arbenganexi (Ligüe sentru-ucidentàle), e di dialetti de Castregiancu e Naxin, grassie ai culegamènti cun a rivea, ghe sùn ascì paòlle de derivasiùn urmeàsca. Nu se presentan inflesciùi piemuntexi.

Paragùi

[modìfica | modìfica wikitèsto]

De seguitu in elencu de paragùi fra u dialettu de Cravaüna e chélli de Arbenga e Castregiàncu.[19]

Cravaünese Arbenganese Castregianchìn
Brüs̅c̅iacafè[20] Arbanella Còrnu
Cafetêřa Cafete(r)a Cafete(r)a
Grattaia Gratà(r)a Grattai(r)a
Muřinettu Maxinìn Maxinìn
Rasc-cettu Raspettu Raspettu
Scrùs̅c̅e[21] Scrùxe Scrùxe

Asuciasiùi

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Cravaüna ghe sun diferenti asuciasiùi, fra queste e se veggan a Pro Loco de Cravaüna, ch'a l'urganìssa e manifestasiùi intu paìse, l'asuciasiùn Amixi de Cravaüna, ch'a se interessa de e tradisiùi lucàli e da valurisasiùn da sucietài du paìse.[22] Nu manca ascì l'urganisasiùn Isola di CapraUnica, pé a ripupulasiùn da burgà de Ruöra.[23]

Cüxina

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Tipica de questa lucalitài a l'è a "Ràva de Cravaüna", inseìa intu prugramma de tutela Slow Food da l'ànnu 2003, duveà pé diferenti piàtti da tradisiùn cumme i "S-ciancùi", particulàre genere de pàsta fresca prepaàu inta valà du Pennavaire.[24]

Feste e fée

[modìfica | modìfica wikitèsto]

•Festa da Furmagetta e du pan de ca', ai inìssi de agustu.[25]

•Festa de e ràve, in utùbre.

•Feragustu cravaünese, sagra ai 15 d'agustu.

Aministrasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
14 mazzu 2001 30 mazzu 2006 Rinaldo Arnaldi Indipendènte scéndegu
30 mazzu 2006 16 mazzj 2011 Rinaldo Arnaldi Lista sivica scéndegu
16 mazzu 2011 27 zenà 2015 Marco Mordeglia lista sivica scéndegu
17 frevà 2015 31 mazzu 2015 Claudia Bergia - Cummisàriu prefetissiu
31 de mazzu 2015 in càrega Paolo Ferraris Lista sivica Insieme per credere in un futuro scéndegu

Vie de Cumünicasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A stradda pruvinsale a l'àrtessa da Còlla

U teritòiu cumunale l'è culegàu cun Arbenga e Urmea grassie a a stradda pruvinsale SP216 (SP14 in tu tràttu savunese), ch'a traversa tütta a valà du Pennavaire partendu da Arbenga pé culegàse cun a Còlla de Cravaüna e da chì a a stràdda statale 28, da còlla de Nava. U traffegu de e curiere u l'è servìu da l'asiènda de trasportu da Pruvinsa de Savuna, TPL Linea.

Nòtte

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  1. ↑ Dato Istat - Populasiùn rexidente au 31 de agustu du 2020 (dàttu provisòiu).
  2. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  4. ↑ (IT) Cumün de Cravaüna, a stòia, in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  5. ↑ (IT) Cravaüna, u cumün de e ràve e de cràve, in sce reportingtheworldover.wordpress.com. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  6. ↑ (IT) Cravaüna, fra a valà du Pennavaire e quella du Tànau, in sce valtanarolife.com. URL consultòu o 2]21-06-04.
  7. ↑ (IT) A stòia de Àutu, fra dispute e cuntruversie. Cun Cravaüna ünicu paìse "afaciàu in sce u mà" du Piemunte., in sce trucioli.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  8. ↑ (IT) A tupunumastica du cumün de Àutu, in sce storiapatriasavona.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  9. ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT;  URL consultàu u 30-12-2023.
  10. ↑ Inta grafìa lucale, adutâ daa proloco e daa cumüna, "s̅c̅" va lezüu cumme "x", in moddu scimile a quantu u l'avegne in urmeascu
  11. ↑ (IT) Côse da vegghe, Cravaüna, a gêxa de Sant'Antunìn., in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  12. ↑ (IT) Côse da vegghe, Cravaüna, L'Uratoriu de San Bertumé, in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  13. ↑ (IT) Côse da vegghe, Cravaüna, a géxetta de San Ròccu., in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  14. ↑ 14,0 14,1 (IT) Cravaüna, futugrafìe, in sce danilodelorenzis.altervista.org. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  15. ↑ (IT) Côse da vegghe, Cravaüna, a capeletta da a Vixitasiùn., in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  16. ↑ (IT) Côse da vegghe, Cravaüna, a capeletta di Santi Fabiàn e 'Bastian., in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  17. ↑ (IT) Còse vegghe, Cravaüna, a capeletta de San Benàrdu, in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  18. ↑ (IT) U museu etnugrafegu de Cravaüna, in sce valtanarolife.com. URL consultòu o 4 zùgno 2021.
  19. ↑ (IT) Asuciasiùn Amixi de Cravaüna, in sce m.facebook.com. URL consultòu o 5 zùgno 2021.
  20. ↑ Numme che u indica in moddu specificu u cuntenitù dunde u se mette u cafè maxinàu.
  21. ↑ Lische sutì de legnu, spessu de nissöa, duveàe pé a custrusiùn di cavàgni; i l'existan ascì di atressi chi i sèrvan pé cegà e metì assemme 'sti tòcchi, inta tradisiùn cravaünese ciamài "Piccascrus̅c̅e" o "Issascrus̅c̅e".
  22. ↑ (IT) Asuciasiùi e enti, cumün de Cravaüna, in sce comune.caprauna.cn.it. URL consultòu o 5 zùgno 2021.
  23. ↑ (IT) U prugettu de l'ìsua de Cravaüna, in sce torino.repubblica.it. URL consultòu o 5 zùgno 2021.
  24. ↑ (IT) A ràva de Cravaüna, scheda de descrisiùn, in sce fondazioneslowfood.com. URL consultòu o 5 zùgno 2021.
  25. ↑ (IT) a fèsta da furmagetta e du pàn de ca' 2018, in sce piemontegiovani.it. URL consultòu o 5 zùgno 2021.

Àtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Cravaüna&oldid=252948"