Ransi

Sta pagina chi a l'è scrita in priéze
Da Wikipedia
PR
 Sta pagina chi a l'è scrita in priéze
Ransi
frasiùn geugràfica
Ransi – Veduta
Ransi – Veduta
Panuràmma da-u quartê de Dransciü
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Ligüria
Provìnsa Savuna
Comùn A Prìa
Teritöio
Coordinæ:44°09′19.3″N 8°15′47.2″E / 44.15536°N 8.26311°E44.15536; 8.26311 (Ransi)
Altitùdine150 m s.l.m.
Abitanti306
Âtre informaçioìn
CAP17027
Prefìsso019
Fûzo oràrioUTC+1
Nomme abitantiransìn, ranscìn
Sànto patrónSan Benardu de Chiaravalle
Giórno festîvo20 agustu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Ransi
Ransi
Modifica dati su Wikidata · Manuale

Ransi (dîtu ascì Ransci, in italiàn Ranzi) a l'è ina frasiùn du cumün da Prìa, in-ta pruvinsa de Savuna, ch'a cunta 306 abitànti.[1] Fin a-u 1928 u l'êa cumün indipendente.

Geugrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dransciü, vistu da-u ciassâ da gêxa

A frasiun a l'è culucâ a mèzza còsta, a-i pê du Munte Ciappàru, cun in teritôu strêtu e lungòn quêxi fin a-a sìmma du munte Carmu de Löa versu nord, mentre a meridiùn a segue a vàlle du riàn de Ransi. Cunfinante a punente cu-u basìn du Ninbaltu, a fâ da spartiêgua tra e dûe valê, se tröva u Còlle Barbexin (427 m) a munte de l'abitòn. A levante, invêce, u l'è separòn da-u cumün de Giüstéxine (e da-u basìn du Scaînciu) pe' via du frangénte du Ciapparu-Munte Cianusa (406 m). Fra e dûe valê se tröva u cuscì dîtu Passu du Santu, a-a quâle a saieva ligâ a tradisiun du pasàggiu de San Martìn in sce l'ìzua Gainâa.

Sturicamente ligâ a-u paìze a l'è ascì a parte d'in gîu a-a fuxe du Riu Ransi, dîta apuntu Maîna de Ransi, in direttu cuntattu cun Löa e A Prìa. U riàn, ch'u nàsce a levante da zôna dîta du Carriâu, a vàlle de l'abitòn, u canpa fina l'êgua d'in âtru turènte: l'Arxêa (o riàn Crözu), ch'u scûre a-u de sutta da burgâ de Caselle, e a munte de sta chi u surca a zôna fra u Munte Ciàzze Sécche (428m) e u Ciàppparu.[2] A l'estrêmu punente se tröva invêxe u Briccu di Sinque Èrbi (206m), a marcâ u cunfìn cun Löa.

E burghê[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Targa in léngua lìgüre du quartê de Dranzü
    Targa in léngua lìgüre du quartê de Dranzü
  • Targa in léngua lìgüre du quartê de Casélle
    Targa in léngua lìgüre du quartê de Casélle
  • Targa in léngua lìgüre du quartê de Dransciü
    Targa in léngua lìgüre du quartê de Dransciü

Trê e sun e burghê prinsipâli da vìlla: Dransciü, Dranzü e E Caselle.[3]

  • Dransciü: u l'è u quartê ciü âtu de tütta a vìlla, dund'a se tröva a capeletta de Sant'Antoniu da Paduva.
  • Dranzü: u l'è u quartê dund'a se tröva a capeletta da Santìscima Cuncesiùn, scituòn ciü in bàssu du presedente.
  • E Caselle: a l'imbuccu du paîze rivandu da-a Prìa, üna de ciü antighe a vegnî mensciunâ, chi a se tröva a gēxétta de Santa Lìbera.

Stoja[modìfica | modìfica wikitèsto]

Urìgine du numme[modìfica | modìfica wikitèsto]

U numme Ransi segundu e ipôtezi avansê da-u prufesû Nino Lamboglia, puêva aveighe in urìgine pre-rumana, êpuca dunde, cun tütta prubabilitê a u tupònimu u se riferiva a 'n teritoju be ciü grossu da Ransi d'ancö. Pödâse che a paòlla a l'agge cumme urigine u termine latìn Antion (dapö Antium e, pe azunta de prefissu, Rantium), püe se a magiuransa di studiuzi a l'è purtâ a pensâ che l'urigine a segge da sercâ in-te l'etê de mézzu.[4]

Puêa, difêti, êssese evulüu da-a raîxe germanica Rand-, che, zuntandughe cumme sufissu l'ipucuristicu -so, u furmeéva u termine Rand-so, poi trasfurmòn in Ranso e dapö in-ta furma plürale rêza Ransi[4], anche se prucessu de stabilizasiun u l'è pasòn, però, fina pe' tupònimi ancù latinizê, cumme Ranci.[5]

Preistoja e êpuca preumana[modìfica | modìfica wikitèsto]

Inseîa in-tu quàddru de l'Ingaunia de Levante, u teritoju u mustra segni de frequentasiùi presedenti a l'êpuca di rumèn. In-te questa prìmma fâze de stabilitê di insediamenti zugavan in ròllu fundamentâle e zône culinâri, che e permetevan de stabilîse in-te 'na puzisiùn ben difendibile. Pe sta mutivasiun ben ben frequentâ a l'êa a zôna cumpréza fra Giüstéxine e Tujàn.[6]

Pôcu distante da l'abitòn da villa u l'è u scìtu da Ròcca de Féne (ch'u resta in-ta zôna du Trabuchettu, de rinpettu a-i burghê ransìne), frequentâ fra a fìn de l'etê du Brunzu e u prinsipiu de quélla du fêru.[7]

De seguitu a stu periudu chi furme de limitâ ürbanizasiùn se cuntìnuan a espànde, cun l'evulusiun de tècniche agricule e di scàngi ecunomichi versu a sitê d'Arbenga, sentru prinsipâle da tribü di Lìgüri Ingàuni.

L'urganizasiùn de zône intèrne a l'êa bazâ in scia custrusiùn d'ina séie de castelê, scituê in puzisiùn duminànte. Fra i ezempi prinsipâli sparsi da Löa fin a Veéssu, quêxi a furmâ ina cadéna lungu a còsta, truvemmu quélli da Rocca de Fene e ascì i cuscì dîti Castelê de Ransi.

Sti vilàggi picìn, nu tròppu da-a distànte rispettu a-e strutüe furtifichê, l'êan furmê da mideste abitasiùi, che cun tütta prubabilitê se semegiavan a-i Caselle che ancù ancö e se trövan spanteghê in-ta zôna d'in gîu a-u Carmu, fêtu che ne testimunieéa l'antighiscima tradisiùn. [6]

Interpretandu quantu ripurtòn da-u Cottalasso, pâ che fra i sei paìxi déti a-i sciàmme in-ta cunquista de l'Ingàuna de Levante, u rientreéva püe Ransi.[8]

Êpuca rumâna[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vista de Casélle

U l'incumènsa cuscì u prucessu de rumanizasiùn da zôna, segnòn survatüttu da-a custrusiùn da Via Julia Augusta (incumensâ du 13 a.C.), in mòddu da culegâ Rumma cu-e növe têre cunquistê. Ransi se mustrava dunca in cuntinuasiùn cu-e cumünitê vixine de Giüstéxine e Löa, vista a furmasiun d'ina mansio a-i péi da Rocca de Fene.

Ligâ a-postu, dapö, a mansio du Pulupixe, sentru ch'u se identificheéa cu-a mudèrna Giüstéxine: bezögna a-u ciü cunscideâ, però, st'insediamentu nu tantu cumme ina realtê ünitâia.

Vista a cunfurmasiùn da valâ du Scaînciu, strêta, tantu da êsse ciamâ Canùn, nu ghe sun stête cundisiui pe sustegnî in grande svilüppu ürban. L'è ascì sta chi a mutivasiun ch'a l'ha purtòn a l'espansciùn ascì di növi sciti, cumme u Müàzu de Ransi, dund'i scâvi fra i ànni '70 e '90 i l'han purtòn a-a lüxe ina séie de bazamènti ch'i fan pensâ a müagge antìghe.

In-tu mèximu pòstu sun stête rinvegnüe pròpiu de tunbe rumàne, dund'e sun stête truvê de munêe de êpuca imperiale e in urna sénerâia ascì.

A cavavàllu fra Settesentu e l'Ötusentu, a-u Vicaiu, senpre d'in gîu a-u Müàzu, i sun stêti truvê quattru framenti de marmu cun e incixui "d.m. ulpius, sacrum vriae, m.anae ncte x.iii, bili hus frt p.c.", asemme a in cunscistente repertoju de munêe de diferenti periudi, da-u giuliu-claudu fin a-a tàrda etê inperiâle.[9]

Etê de mézzu[modìfica | modìfica wikitèsto]

Se in-te l'âtu mediuevu i se seguan i fêti da cumünitê de Giüstéxine, l'è dapö, in-tu 1263, ch'a se ha 'na mensciun vêa e pròpia di castelê ransìn, in-t'in scrîtu ligòn a l'investitüa, a Löa, de Ubertu Doja. Pâ che in ducumentu ciü antìgu (1212), fra l'âtru, u mensciunava tantu u Müàzu quantu a burgâ de Caselle, ma pe vegghe a furmasiùn de l'abitòn d'ancö u se dêve spéâ ancùn quarche séculu.[4]

Da l'inpiantu de l'abitòn e sun cèe e urigini medievâli, vistu che u se tröva articulòn in sce dûe diretrîxi culinê foscia de êpuca presedente, ch'i l'han pe da bun influensòn a sö cunfurmasiùn. Du seculu XIII u se ha fina l'ingressu da cumünitê de Giüstéxine sutta a-u Marchezòn du Finâ, cu-u custante inpegnu de Enricu II Du Carettu, e cun sta chi anche a vìlla ransìna.

L'è in-te stu moddu chi che l'ecunumìa lucâle a s'avansa e ch'u s'ha in cangiamentu in-te pruprietê agricule, pe a ciü pàrte lighê a-i rammi da famiggia Renbâdu.

Seguendu de lungu i eventi da cumünitê de Giüstéxine, cun l'avrî du 1448 u se ascìste a-a fìn du dumìniu caretescu, grassie a l'uperasiùn guidâ da-u capitàn zeneze Peu Freguzu.[10]

Etê muderna[modìfica | modìfica wikitèsto]

Da quantu cögîu da Agustìn Giüstinén, in-ti sö anê da Repübbrica de Zena u se sa che du 1530 a vìlla a cuntava quarànta föghi. Âtra funte, du 1540, u batêximu in San Giuànni u Batìsta a Löa, d'in matettu de Villa Ranzi, tüttavia tütte e dui dête saievan sucescìve a-u primmu mumentu de agregasiun ürbâna.

Cun l'evulusiun de tècniche argicule a guâgna terén a cultivasiun de l'oìvu, ch'a divegne determinante pe l'ecunumia tantu de Giüstéxine quantu de Ransi.

L'è propiu stu fenomenu, ch'u porta a l'espansciùn de l'abitòn fra u Sinquesentu e u Seisentu, ch'u ghe da a cunfurmasiun de vìlla, in-tu sensu de insediamentu avèrtu, sensa müagge difenscìve. Asemme a sta côsa chi u se rìva ascì a 'n prugrescivu destacamentu da-a matrixe de Giüstéxine, vistu che via via a sciòrte a guagnâ ina mazû indipendensa.

Vista da ciàssa de Dranzü

Se riva dunca a-a dumanda de separasiun pe-a furmasiun du cumün autònumu, fêtu ch'u pàssa atraversu l'istitusiun da Paròcchia de San Benardu, destacâ da quélla de San Michê du 1615. U truncamentu nu dev'êsse imaginòn cumme néttu fra e due realtê, ma cumme in prucessu in àttu da tenpu, ch'u l'ha razuntu u sö màscimu cu-a recesta, atraversu a mediasiùn di scindacatûi zenezi Gerolamo Serra e Gerolamo Invrea, ch'i l'han inviòn in ducumentu du 18 zügnu du 1676 a-u Senâtu de Zena.[11]

A-i 21 de lüggiu de quell'annu i venan inviê i àtti üfisiâli du distacamentu, dòppu ina seie de incuntri pe fissâ tantu i cunfin quantu u pagamentu de tàsce e di débiti, ch'i se sun tegnüi fina cu-a mediasiùn da pudesteìa priéze.

Cu-u Setteséntu a cumensa u fenomenu de migrasiun di ransin versu a culònia ingléze de Gibiltêra, vistu a furtüna ch'i l'axevan fêtu i primmi "pelegrìn", apartenenti a-a famìggia Renbadu. I traffeghi di ransìn a Gibiltêra van a incrementâse e i früttan pe tüttu u XVIII séculu, cuncentrê in-tu quartê da Calata.[12]

Etê cuntenpuranea[modìfica | modìfica wikitèsto]

Cu-a Revulusiùn fransese u teritoiu ransin u vegne tucòn da-e cunseguense da Bataggia de Löa (1795). In-tu specificu u se parla da batàggia de Ransi, scuntru militâre avegnüu du 1798, ch'u l'ha avüu cumme teâtru u Briccu di Sinque Erbui, in-ta parte ciü a punente du cumün. L'epizodiu u l'ha vistu cunfruntâse in gruppu de vuluntàri ransìn fedêli a l'apena nascüa Repübbrica Ligüre cun in cuntingente piemunteze, cu-a vitôia di primmi.[13]

A seguî sti eventi chi l'anesciùn da Repübbrica a l'Inpeu Fransese (1805), che sutta a stu chi u mantegne u tìtulu de cumün, parte du cantun da Prìa e du Sircundàiu de Savuna, drentu au Dipartimentu de Muntenötte. De düâ a-u quantu brêve, l'esperiensa a se cunclüdde cu-u Cungressu de Vienna e a Restaurasiùn (1814-1815).

A Lìgüria a vegne dunca purtâ sutta a-u cuntròllu piemunteze, e cun lê Ransi a divegne parte da Pruvinsa d'Arbenga. In-tu mêximu periudu l'ecunumia a razunze in növu svilüppu, a-u ciü in-tu cumèrciu de l'öiu, che però u nu sciurtìva du tüttu a sudisfâ i bezögni de famigge ransine a parte sta côsa chi, a pupulasiun a nu viveva in grandi dificultê ecunomiche, tantu che nu se verifican grandi epizòdi de migrasiun versu e Americhe.

Segundu e statistiche fransezi, difêti, i abitanti du cumün i l'êan 322, dêtu ch'u resta in linea a-e indagini de dòppu (311 abitanti du 1875).

Se asciste dunca a l'aumentu de l'alevamentu versu a fin du seculu e a in grande fenomenu de alienasiùn di terén cumünâli, spanteghê d'in gîu a-a lucalitê de Funtanasse. Sti chi divizi in lòtti, sun stêti vendüi a-a ciü parte de famigge ransine, ch'e sfruteràn ben ben sti tòcchi fin a-u segundu dòppu guèra, cumme testimuniòn ascì da-a presensa de 'na lunga série de cabànne.

Pe fâ frunte a-e necesitê d'êgua tantu de fàsce quantu de l'abitòn, in-tu 1926 vegne custruìa ina cundòtta de sette chilòmetri ch'a sfrütta e surgenti du Zuvu, grassie a'n gruppu de cuntadìn ch'i se n'êan fêti càregu.[14]

Di inissi du seculu XX i sun i travaggi du stradun Ransi-A Prìa, incumensê cun l'apaltu du 29 de dixenbre du 1909. Cu-a guêra u cumün de Ransi u l'ha otegnüu a puscibilitê de döveâ di prexunêi da l'Ungaîa, da l'Àustria, da-a Germània e nu sulu, cumme lavuratûi, e dunca l'òpera a s'è inandiâ. Inaugurâ du 1919, a-i 24 de zügnu, cumme rigordòn da 'na tàrga a-a memôia di prexunê chi inpieghê, ün de sti chi, sèrbu, vìtima de 'na mìna scciunfâ.[15]

U cartéllu de Via Balzi, Dranzü

Ürtimu scindicu du cumün autònumu u l'è stêtu Bartolomeo Balzi, mèntre, cu-u periudu fascìsta vegne numinòn u pudestê José Renbâdu, primma che u 25 de zenâ du 1929 u entrasse in vigûre u decrêtu emanòn in precedensa (1928), ch'u ne sanciva a supresciùn e l'acurpamentu a quéllu da Prìa.[16] Se rinforsa dunca u Circulu Giovane Ranzi, ch'u l'existeva zà da-u 1919, fin a quande nu ven seròn da-u fascismu (1936), pe vegnî turna creòn du 1946, pigiandu cumme sêde a veggia cà cumüna.[17]

Cu-a segunda guèra mundiâle e s'han trê vìtime ransìne: Bertumê Renbâdu, capitàn da Maîna Italiâna, Giacumu Vignola e Giacumu Ruveta.[18] Du 1946 l'ingressu in-ta Repübbrica Italiâna, de lungu sutta a-A Prìa, mentre a-u 1970 a remunta a custrusiùn de l'autustradda A10, ch'a l'è andêta a tucâ ina gran parte teritôiu ransìn.[17]

Ecunumia[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ecunumia du paìze a l'è pe a ciü parte ligâ a l'agricultüa, cumme du rèstu u sücedde da séculi: zà in-ti tenpi passê ben cunusciüu u vìn chi fêtu, survatüttu u Nustralìn e u Vermentìn, curtivòn in-te fàsce terassê.[19][20] Âtru sustentamentu quellu dêtu da-a prudusiùn de l'öiu, sruricamente cumerciòn in-te zône d'in gîu, cumme Löa e A Prìa.

Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetüe religiuze[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Capella de l'Imaculâ Cuncesiùn
    Capella de l'Imaculâ Cuncesiùn
  • A gêxa paruchiâle
    A gêxa paruchiâle
  • L'Ātôiu da Madonna da Néve
    L'Ātôiu da Madonna da Néve
  • Capeletta de Santa Lìbera
    Capeletta de Santa Lìbera
  • Capeletta de Sant'Antôniu
    Capeletta de Sant'Antôniu
  • Gêxa de San Benardu Abâte: sêde da parocchia da vìlla, ch'a se tröva a-a mitê fra e prinsipê burghê. Tiâ sciü d'in gîu a-u 1530 l'è stêta mensciunâ pe-a prìmma otta du 1554, pe via da cögîa de tàsce sciü-i parmuei da inviâ a Rumma.[21]L'è invêxe du 1582 che se ha a vìxita apustolica du véscu arbenganeze Luca Fieschi, ch'u ne furnìsce in quaddru di travaggi ch'a gêxa g'axeva bezögnu, mentre in-tu 1585 u Mons. Mascardi u ne dà ina meggiu descrisiùn de l'edifissiu. Erezüa a paruchiâle in-tu 1615, sutta a guìdda de Don Sasso, a l'è stêta dapö ristrutüâ. A faciâ l'è delimitâ da de finte culònne e a se mustra a capànna, diviza in urizuntâle da 'na curnixe. In-te l'urdine mazû se dröve in barcùn quadrilubòn. Se tratta de 'na strutüa cun sulu ina navâ de ciànta retangulâre, cu-u presbitéiu arsòn rispettu a l'âula. Chi se tröva l'atâ de marmu cuuròn surmuntòn da-u dipintu ch'u rafigüa u santu.[22]
  • Ātôiu da Madònna da Néve: a-u fiàncu da gêxa, l'è ascì cunusciüu cu-u numme de ātôiu di disciplinê, in quantu séde da lucâle cungréga. Pödâse ch'u ségge stêtu a-u prinsìpiu dedicòn a San Benardu, primma de l'edificasiun da gêxa d'ancö, püe se nu ghe sun funti següe a testimuniâlu. In-ti ànni u l'è stêtu ugèttu de dimustrasiùi de devusiun da parte di ransìn, cun inpurtanti dunasiùi, cumme quélla du 1731 fêta da Bernardo De Vicenzi, che a l'ha inandiòn pe sö vuluntê a tradisiùnâle prucesciùn versu a capella de San Martìn (Giüstéxine).[23]
  • Capella de l'Imaculâ Cuncesiùn: a l'è a capélla du quartê de Dranzü, custruìa fra u 1750 e u 1752, pe vuluntê di frê Rembado, vista a prumessa fêta dürante in pelegrinàggiu a Rumma. L'edificasiun da Capélla a l'ha vistu a partecipasiùn vuluntaria de tütta a cumünitê ransina, mentre mestru de l'òpera u l'êa Antonio Giuseppe Fantoni. In-ti ànni de dòppu, a seguitu da bêga ligâ a-u còstu di travaggi, a famiggia rambadu a l'ha utegnüu u giüspatrunòn, in cangiu de rende a pupulasiun ransìna lìbera de döveâ a capella, versandu ascì in cuntribüu de duemìlla lìre a l'ànnu. A nasce dunca in-tu 1770 a Capelanìa Rembado, destinâ a mantegnì a sö funsiùn fin a-a supresciùn du cumün (1928). [24]
  • Capella de Santa Lìbera: se tröva in-ta lucalitê de Caselle, a l'è stêta fundâ in memôia da santa ch'a l'axeva fundòn in munastê di benedetìn a Còmmu , ben atìvi in-tu teritòiu da Giüstéxine medievâle. Pâ tüttavìa che a custrusiùn da gēxétta u segge stêtu influensòn nu tantu da sti chi, quantu da-u svilüppu rüstegu da burgâ, côsa ch'a l'ha purtòn a necesitê da prezensa d'in sentru religiuzu. A nu l'è ben cêa a dêta da sö fundasiùn, scicumme a vegne mensciunâ sulu du 1701. Ingrandìa du 1735 e benedìa du 1737, a l'ha razuntu a furma atuâle, cun in âula squadrâ e u presbitériu arsòn rispettu a-u restu da pavimentasiùn. Surva a l'atâ truvemmu a stàtua da santa, mentre in-ta faciâ, surva a-a pòrte d'intrâ, in afrescu rizalente a-u 1890, òpera d'in sertu Ranise.[25]
  • Capella de Sant'Antôniu da Paduva: a l'è a capélla de Dransciü, nasciüa da-a dunasiùn de famìgge ransìne emigrê a Gibiltêra e in Spàgna, fêta du 1747, restâ incunpiüa pe quêxi sent'anni, a l'è stêta benedìa e averta au cültu du 1862. L'è ina capeletta a 'na sula navâ, da-a faciâ intunacâ che in-ta parte in sìmma a mustra ina curnìxe a lünétta, che drentu l'ha in ruzùn picìn. A-i làtti dui barcui devusiunâli e a curnixe dêta da de finte culònne.[26]
A Capélla de San Bastiàn a-i Gàzzi
  • Capella de San Bastiàn: a l'è in-ta lucalitê di Gàzzi, scituâ in sìmma a-a culîna ch'a porta u mêximu numme. De antìga fundasiùn, pödâse ch'a segge stêta edificâ dai muneghi benedetìn, ch'i vegnivan da l'Abasia de San Pê in Varatèlla che chi i l'axevan ciantòn i sö oîvi. Ina resente canpàgna de scâvi a l'ha ripurtòn a-a lüxe e tràcce de müàgge de sustegnu ch'e e rezevan u sagròn da gêxa, datê di prìmmi séculi de l'etê de mézzu. Stu fêtu u testimònia cumme a gēxétta a ségge stêta u ciü antìgu sentru religiuzu de Ransi.[27] A capella che veghemmu ancö a l'è de edificasiun Sinquesentesca, in scia bâze de quélla presedente, foscia a prutesiun da-a pèste. Danegiâ da-u tarantantàn du 1878 a vén restaurà, cun l'inbucamentu de müàgge interne se perdan ascì i nicci ch'i i l'uspitàvan e stàtue o i afreschi ascì de San Fabian. A strutüa che se vegghe aù a l'è de cunfurmasiùn squadrâ e a 'na sula navâ cuvèrta cun òtta a butte. U de föa u l'è caraterizòn da ina òtta ascì lê, ch'u se inèsta sciü-a faciâ e ch'u cuntegne i dui barcùi lateràli e, in simma a-a porte l'afrescu de San Bastian.[28]

Architetüe sivìli[modìfica | modìfica wikitèsto]

U Gunbu de Dranzü
  • A veggia cà cumüna: sêde du Circulu "Giovane Ranzi", a se tröva in-ta ciàssa de derê a-a gêxa, cuncèssa in üzu da-u cumün da Prìa a partì da-u 1946.
  • Gunbu du XV seculu: a Dranzü u se tröva in ezempiu de antigu gunbu pe franze e oìve, restrutüròn du 2003 da-u Circulu Giovane Ranzi e vixitabile in sce prenutasiùn.[29]

Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialettu ransìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

U mêximu argumentu in detàggiu: Dialéttu priéze.

U dialettu parlòn in te quéstu paìze u fà parte du gruppu Ligüre de séntru-punènte, scimile a-a parlâ priéze e dunca influensòn da-u lìgüre sentrâle.

Mòddi de dî[modìfica | modìfica wikitèsto]

Chi u nu sa travagiâ, ch'u vagghe a Ransci che u ghe mustriâ.

Quélli de Ransci, i sun quaranta e i se mangiévan 'na soma giànca; ma se u nu fusse pe i sö vixìn, i se mangiévan ascì u bastu e u curbìn.[30]

Feste e fêe[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Festa de San Benardu: a l'è a festa patrunâle da vìlla, ch'a se selebra d'in annu in annu a-i d'agustu, cu-a tradisunâle méssa in-ta paruchiâle e a prucesciùn da cungrega di disciplinê.[31] In ucaxùn da cumemurasiùn di 850 ànni da-a mòrte du santu, du 2003, a l'è stêta fêta ina selebrasiùn apeciâle, cu-a partecipasiùn fina de âtre cungréghe da zona e a prezensa di scindichi da Valâ du Maémua.[32]
  • Festa da Madonna da Néve: festa ch'a se tegne a-i prìmmi d'agustu, in-te l'ātôiu di disciplinê.
  • Festa de l'Imaculâ Cuncesiùn: festa a Dranzü, pe-u Corpus Domini a se realizza l'insciuâ, cu-e cunpuzisiùi de sciùe che e van a decurâ e ciasse e e stradde du paìze, a st'ativitê u l'è culigòn u cunsursu "A Stélla de Ransi", cu-u prémiu a-a ciü bèlla.[29]
  • Festa de Santa Lìbera: in-ta ciàssa da burgâ de Casélle, se tegne a fetsa da santa, a-a segunda dumenega de setenbre.
  • Festa de Sant'Antoniu: festa a Dransciü, a-i 13 de zügnu, cu-a messa in-ta capélla.
  • Festa de San Bastiàn: se selebra quìnta dumenega dòppu Pasqua, cu-a méssa in-ta gêxa di Gàzzi.
  • L'incantu: manifestasiùn ch'a se tegne a-i Santi e a cunsciste in-ta vendita a l'àsta di prutòtti da têra (vìn, öiu, sücche, funzi...) da parte di paizèn riguruzamente in-tu dialéttu du pòstu, in frunte a-u sagròn da paruchiâle.[33]
  • Sagra du Nustralìn: Sàgra canpestre ch'a se tegne tütti i ànni in scia culìna da frasiùn, in-ta setemàna primma de mezz'agustu, dedicâ a-u vìn Nustralìn e urganizâ da-u Circulu "Giovane Ranzi".[34]
  • I birê de Offenburg: A setemàna de dòppu mezz'austu se tegne u binelàggiu fra A Prìa e a sitê de Offenburg (Germània), cun piàtti tipichi da tradisiun de l'ün e de l'âtru paìze, a cüa du Circulu "Giovane Ranzi".[35]

Vie de cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ransi a l'è culegâ cu-a sêde du cumün cu-u Stradun (Via Ransi), che se ghe inestan e stradde a partì da-a Maîna de Ransci (Viale Riviera), da-a stasiùn feruviâria e da l'àrgine du Maémua (Via da Curnixe). Vixin a l'abitòn u se tröva fina u caséllu da Prìa in sce l'autustradda A10. Tradisiunalmente, invexe, e vie de cumünicasiùn e l'êan quàttru: de Cian Boscu (versu A Prìa), da Cà da Còsta (versu Löa), di Zuvi (versu Bardenèi), e di Müàzi (versu Giüstéxine).[36]

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. ↑ (IT) A frasiun de Ransi in-tu cumün da Prìa, in sce italia.indettaglio.it. URL consultòu l'8 agòsto 2023.
  2. ↑ Reticulu idrugraficu du cumün da Prìa (PDF), in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it.
  3. ↑ Ransi, a stoja, in sce ranzi.it.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 (IT) R.Rembado, Alle origini di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 56.
  5. ↑ (IT) R.Rembado, I Castellari di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 16.
  6. ↑ 6,0 6,1 (IT) R.Rembado, I Castellari di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 17.
  7. ↑ (IT) Rocca delle Fene-Monte Trabocchetto (insediamento fortificato), Ministêu di Bén cultürê. URL consultòu o 30 lùggio 2023.
  8. ↑ (IT) Giuseppe Cottalasso, CAPO IX. Di quanti Paesi fosse composto il Contado della Città d'Albenga, e come Essa, ne abbia acquistato il Dominio, in Saggio storico sull'antico ed attuale stato della città di Albenga compilato da Giuseppe Cottalasso avvocato, Zena, Stamperia delle Piane, 1820, p. 159.
  9. ↑ (IT) R.Rembado, La mansione romana di Pullopice, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 28.
  10. ↑ Giustenice:Luglio Medievale 2018, Giustexine, Circolo Culturale Jus Tenes, lûggio 2018.
  11. ↑ (IT) R.Rembado, Il comune, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 93-104.
  12. ↑ (IT) R.Rembado, L'emigrazione verso Gibilterra, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 131-135.
  13. ↑ (IT) R.Rembado, La battaglia di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 136-143.
  14. ↑ (IT) R.Rembado, Vicende contemporanee, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 148-157.
  15. ↑ (IT) R.Rembado, La strada Ranzi-Pietra (U Stradun), in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 157-163.
  16. ↑ (IT) Rêgiu decrêtu di 6 de dixenbre du 1928, in sce normattiva.it. URL consultòu o 20 òtôbre 2023.
  17. ↑ 17,0 17,1 (IT) R.Rembado, Ranzi frazione di Pietra Ligure, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 165-167.
  18. ↑ (IT) R.Rembado, I caduti delle due guerre mondiali, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 168.
  19. ↑ (IT) Ma a l'êa a Prìa a capitâle du vermentìn, in sce trucioli.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  20. ↑ Giacomo Accame, Pietra Ligure com'era... (con album fotografico) Storia, dialetto, folclore, tradizione, A Prìa, Centro Storico Pietrese, 1980, pp. 15-16-17.
  21. ↑ (IT) R.Rembado, La parrocchia, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 79-92.
  22. ↑ (IT) A gêxa de San Benardu, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  23. ↑ (IT) R.Rembado, La Parrocchia, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 84.
  24. ↑ (IT) R.Rembado, La Cappellania Rembado, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 124-129.
  25. ↑ (IT) A Capella de Santa Libera, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  26. ↑ (IT) A capella de Sant'Antôniu, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 12 frevâ 2023.
  27. ↑ (IT) R.Rembado, San Sebastiano, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, pp. 73-76.
  28. ↑ (IT) A Capella de San Bastiàn, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 22023-08-12.
  29. ↑ 29,0 29,1 (IT) A stélla de Ransi, in sce ranzi.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  30. ↑ (LIJ, IT) Giacomo Accame e Giulia Petracco Sicardi, Dizionario pietrese, Sànn-a, Centro Storico Pietrese, 1981, p. 13.
  31. ↑ (IT) Eventi a Ransi, in sce ranzi.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  32. ↑ (IT) A festa de San Benardu, 850eximu aniversâiu da-a morte du santu (2003), in sce ranzi.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  33. ↑ (IT) Halloween, nu gràssie, a Ransi u se festezza l'Incantu, in sce ivg.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  34. ↑ (IT) Sagra du Nustralìn, in sce ranzi.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  35. ↑ (IT) I birê de Offenburg, in sce ranzi.it. URL consultòu o 12 agòsto 2023.
  36. ↑ (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Vol. 16, Turìn, Gaetano Maspero e G. Marzorati, 1847, pp. 134-135.

Âtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Ransi&oldid=244736"