Burghetu Burbaia
NV
|
Sta pàgina l'è scrita in nuvaize |

Geugrafîa
Ei Burghetu, pü antigamainte Buighetu (Burghet Burbaja in piemuntaize, u Burghetu in lìgure) l'è in comüne italiàn inta pruvéincia 'd Lisandria, in Piemónte, e u s' trêuva a-i prinçipiu da Val Burbàia. Ei Burghètu l'é 'n cumüne ch'u gh'ò i seguainti frasción: Casté, Serài, Suràigu, Iüvé, Munesté, Munteggiu, Persi, Rivarussa, San Martìn, Surli e Ture.
Stória
Ei vègiu nume dei Burghètu u se scuntra pe a prima vóta inte 'n docümaintu dei 1319, i l' ciamaiva Burgum de Aymerixiis o Burgus Aymericorum.[1] Burghètu l'è na paróla tedèsca (Burg) che a vêu dî casté. E difatti u gh'éa in casté ch'u l'è lübió int'ei Burbaia tanti òni fò dopu n'aluvión[2]. Aimerigo l'éa 'n viscunte ch'u rapresentaiva ei vèscuvu-cunte id Turtón-a. Dopu Aimerigu ei Burghetu l'è stó guvernó da-a famìa di Lünati féin ai XVIII séculu[3].
L'éa cuntruló da-u Ducòtu 'd Milàn, l'è 'ndó sutta ai Savoia int'ei 1748 e l'è stó pòrte da Repüblica Lìgüre (che a l'ëa sucedüa a-a Repüblica id Zena) da-i 1797 a-i 1814. Int'ei 1805 l'aiva ocüpó - inmè tütta l'Italia - i trüppe françaizi 'd Napuleón. Int'ei 1815, dopu ei Cungresu 'd Vienna, quande che a Repüblica zenaize l'è stò scancelò, Burghetu l'è 'ndó intu Regnu id Sardegna, e precisamainte inta pruvéincia id Növe che a l'éa pòrte da División id Zena. Dopu l'è stó pruvéincia id Növe fin-a ai 1859, quande ei guvernu piemuntaize l'à creó a pruvéincia id Lisandria. U pâ che u nume originale "Bor" dei fiüme Burbàia (che ai Burghètu i g' disa "gæa") u vö dî "ægua ch'a scura".[4]
Pósti d'interèsse
Prima id rivò ai paìse, arainte a-a strò principòle, u gh'è a gésa 'd Sant'Antunéin. Inta facciata u gh'è a dòta dei 1681, mò segûu i l'aiva fòta còrche séculu prima, peichè l'abside l'è in stile rumònicu medievòle[5].

Int'ei paìse u gh'è incù 'na ture (u ghe n'ëa quatru) dei vëgiu casté, arainte a-a piòssa da gésa, e u s' vèga asì a pórta medievòle inta via Caminâ ch'a purtaiva in drainta ai casté[6].

Ecunumîa
Inta campògna inturnu ai Burghètu i cultiva mega, erba médga, gràn, patòte e tumòte. U gh'è incù tanti muón-i perchè 'na vóta i cataiva i bügòti da saida a-i Quò e pöi i gh'daiva da mangiò i fêuie di muón-i e a-a féin i vendaiva i cucùli. U gh'ëa asì 'na fianda ai muìn növu, e forsi i fiaiva anche a saida.
Inchö u gh'è di fòbriche arainte ai paìze: a Sütter, a Tubarg e a Bundy.
Cultûa
Ai Burghètu u s' pòrla incù a lingua lìgüre inta variante nuvàize. A cüzìn-a asì l'è principalmainte lìgüre.


Manifestaçiùn-i
Feste e fêe

Nóte
- ↑ Tacchella, Lorenzo: “Borghetto Borbera nella storia dei vescovi-conti di Tortona”. Biblioteca dell’Accademia Olubrense, Genova, 1996
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop
- ↑ L. Gambaro et al., Borbera e Spinti, valli da riscoprire, Ed. dell'Orso, Alessandria, 1986.
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop.
- ↑ .L. Gambaro et al., Borbera e Spinti, valli da riscoprire, Ed. dell'Orso, Alessandria, 1986
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop
Âtri progètti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Burghetu Burbaia
Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 244331550 · WorldCat Identities (EN) 244331550 |
---|