Rensu Villa

VE	'Sta pagina a l'è scrita in ventemigliusu

Rensu Villa (Ventemiglia, 18 de zenà d'u 1930 - A Burdighea, 20 de nüvembre d'u 1997) u l'è staitu ün pueta lìgüře.

Biugrafìa

Nasciüu â Murtuřa de Ventemiglia, u 18 de zenà d'u 1930 da Natalin, ch'u fava u giardiné pe' Hanbury, e so' mugliè ch'a l'agiütava cume custode intu famusu parcu de acrimatassiun de ciante raire e esotiche, duv'u u l'à bugiau i primi passi d'a sou futüra formassiun, duve tantu postu a pigliau l'amù pe' a sou terra. Dopu ave' stüdiau pe' ina ramà d'ani in Seminariu, u l'à faitu pöi i stüdi pe' utegne a cumpeténsa pe' insegnà e u l'à incumensau a sou vita de maistru inte scöre salesiane de Valecrösa, duv'u fava aiscì l'uperatù cinematograficu, inta sala Don Bosco.

U l'è staitu pöi maistru a Vilatela, Saudan e dopu tantu u l'è staitu trasferiu â Murtuřa. Inta sou carreira de maistru u l'à cüvertu aiscì u rolu de vicariu d'u Diretù Didaticu Fogliarini. Inti Organi culegiali d'a scöřa, u l'è staitu elezüu ciü d'ina vota rapresentante inte tüti i növi Culegi, fina au Cunsegliu sculasticu pruvinciale e a chelu de desciplina. A sou brilante carreira de maistru, segnà da nümerusi cumprimenti de Ispetui e d'agagni de cuncursi pe' meritu distintu, a l'è fenia intu 1988, cun 35 ani de servissiu. Intu mentre u l'aveva cunusciüu Franca Lagostena, ina piemuntese, culega de travagliu, ch'a sareva deventà a cumpagna d'a sou vita.

Riservau inte chelu che l'eira a sou vita privà, Villa u nu' l'à pusciüu mai ascunde u grande argögliu ch'u tegneva pe' a famiglia e in modu particulare pe' a zuveniscima figlia Olga, che suvente u se purtava apressu aiscì inta vita püblica. Inturno â metà d'i Ani Sciüscianta, u maistru u l'aveva messu man a daghe sistema ae sou cunuscense de cultüra lucale, intrenandu e prime cunferense e i primi cursi de dialetu pe'i culeghi maisctri, stüdiandu a fundu l'ategiamentu che a scöřa a duveva e a purreva assüme inti cunfrunti d'u dialetu. U dexideriu de dedicasse au stüdiu d'u patrimoniu cultürale d'a sou terra, u l'à purtau inti cadri d'a Cumpagnia d'i Ventemigliusi, assuciassiun fundà intu 1927, cun u scopu de cunservà e difundere e tradissiui cultürali ventemigliuse. In sen a ‘st'assuciassiun, u derulava fin dau 1973, in calità de presidente, u prestigiusu incarregu de Consoře rapresentante, standu derré da drente â cüra e â crescita de tüte e manifestassiui previste e au deföra, tegnendu i raporti cu'a Consürta Ligüre, sudalissiu de tüte e assuciassiui d'a nostra regiun ch'i l'opera pe' a sarvagardia d'a cultüra lucale.

In culaburassiun cun u meigu Azaretti u l'à püblicau, intu 1977, l'ilüstrau insciu çincuanteximu aniversariu d'a Cumpagnia, u l'à fundau i "Centri de Cultüra dialetale" inte scöře elementari e medie d'a çità, prupunenduse de sarvagardà e trasmete ae növe generassiui i valuri d'a cultüra lucale. Inti Centri u l'à tegnüu cursi de sintassi e de gramatica, impegnanduse inte l'alestimentu de spetaculi teatrali â fin de l'anu. U l'à püblicau Imparamu u ventemigliusu, libretu de gramatica d'u dialetu, cu' in pressiusu glussariu de termini dialetali. U l'à delongu mantegnüu raporti cu'e assuciassiui nasciüe pe' a difesa d'ê etnie lenghistiche, surtù d'urigine rumanza; metenduse cume sociu fundatù de l'"Association pour l'utilisation des langues regionales à l'école", ch'a l'à sede a Liegi. U l'eira membru de l'Academie des langues dialectales de Munegu, duve u l'à tegnüu nümerusi e apreixài interventi; in ciü de esse tra i ciü ativi Academeghi lucali, essendu staitu tra i primi ch'i l'àn cuntribüiu â renascita de l'Academia ventemigliusa, culaburandu au Cenacuřu e prüduxendu articuli pe' a rivista Intemelion.

U s'è daitu da turnu pe' culaburà cun a Bibřiuteca Aprusiana e cun l'Istitütu de Stüdi Ligüri, fandu parte d'u diretivu d'a Seziun Intemelia. Inti Ani Ötanta u pübřicava I Nénari e E Dùdure, dui caderni de fiřastroche e zöghi da figliö, cögliui inta tradissiun pupulare. Da veixin ai cumpunimenti pupulari, elu meiximu u s'apresentava ae gente in veste de rafinau pueta, maiscì reservau, mancu tantu marenconicu e de prufunda fede inte l'omu. E carateristeghe d'u sou puetà i gh'àn faitu piglià nümerusi premi, in ciü d'u prestigiusu Premiu Regiunale Ligüre, intu 1987. Nu' tantu cunusciüa a l'è a sou puesia in lenga, messa inseme inti ani d'a zuventüra, pöi cugliüa intu libru Soliloqui.

U l'à faitu parte d'a giüria de nümerusi premi de puesia dialetale, pe' tüta a Ligüria, inseme au lucale U Giacurè. U l'è staitu fautù d'a messa in opera de l'"Associazione Festival della Poesia e della Commedia intemelia" de Pigna. U l'à faitu parte d'u d'u sudařissiu "Amici dei Giardini Hanbury", tegnendu curdiali raporti cu'i ürtimi eredi d'a famiglia ingřlese. Â fin d'i Anni Ötanta, u l'à culaburau cu'a testata giurnalistega Il Secolo XIX, cu' ina serie de articuli inscia störia e u dialetu lucale, che dapöi, rivixitai dau meiximu autù i sun staiti pübřicai, intu 1997, int'in vulüme cu'u tituřu Dialetto ieri e oggi. Intu mentru u l'eira diventau presciusu e infatigabiře culaburatù d'u mensile La Voce Intemelia, duve dau 1991 u l'à recüvertu aiscì l'incarregu de diretù respunsabiře, dandu man ancu' de ciü â defüsiun pe' i risültati d'i soi custantu stüdi storeghi e de riçerca. Inte l'anu academicu 1985/86 u l'àva incumensau a mustrà inte l'Üniversità d'a Tersa Età, ch'a ghe furniva modu de fa' cunusce gli resvolti d'a çivirtà d'u postu. U l'à tegnüu custantemente cursi de lenga e literatüra lucali, fanduse agiütà da i atui d'a Cumpagnia d'u Teatru Ventemigliusu.

U nu' purreva mancà de fa' savé ae gentei tüti i segreti e e störie d'u nostru pauise, ch'u l'avesse cunusciüu, de faitu intu 1985 u pübricava I toponimi delle due Mortole, terrestri e marini, con un'appendice toponomastica dialettale del Giardino Botanico Hanbury. Cu'u Dopolavoro ferroviario u l'à pübricau, intu 1987, u prestigiusu La Battaglia dei Fiori, vulüme storegu-futugrafegu inscia maxima manifestassiun ventemigliusa. U l'à faitu parte de chelu manipuřu de riçercavui ch'i l'à indagau inte l'archiviu catastaře d'u periodu 1545 - 1554, riçerca ch'a l'à vistu a lüxe intu 1996, cu'u tituřu Il catasto della Magnifica Comunità di Ventimiglia - Famiglie, proprietà e territorio. Lasciandu in prufundu vöiu inta vita cultürale de Ventemiglia, propiu intu mumentu che ‘sta lì a l'avereva avüu de besögnu de maiciü atenziui, u lasciava ‘stu mundu zögia 20 de nüvembre d'u 1997, â Burdighea.

U 26 d'avustu d'u 1998, inta Geixa Granda, gh'è staitu cunsegnau, â memoria, u "San Segundin d'argentu", recunuscimentu che elu, fandu parte d'u cumitau assegnavù, u l'aveva vusciüu custantemente ch'u fusse cunsegnau a autre persune de meritu.

Opere

Puesie intu parlà intemeliu

1. U NOSTRU PARLÀ murturatu
2. CUME SON murturatu
3. A MEI CA' murturatu
4. INA PAROLA murturatu
5. POVERA SCCIÙMAIRA murturatu
6. INT'U FUNDU murturatu
7. L'OMU D'A BÀRMA murturatu
8. VENTU murturatu
9. U RUSSIGNÓ murturatu
10. A MÖRA D'U TEMPU murturatu
11. U RUSSESE murturatu
12. A BARCHETA DE PARMA murturatu
13. DEINÀ murturatu
14. U PRIMU DEINA' murturatu
15. U FÖGU D'U BAMBIN murturatu
16. L'AIGA D'A RIANA murturatu
17. DUMÉNEGA DE RAMURÌVE murturatu
18. U SEPÜRTU murturatu
19. ÀRBURI murturatu
20. U FURESTU murturatu
21. MORTE D'INA PRINCIPESSA MATIN DE DEIXEMBRE murturatu
22. I ANI D'A VITA murturatu
23. CANDU U MEI BARCU ... murturatu
24. VIN DE SCCIÁNCHI murturatu
25. CARLEVÀ murturatu
26. INT'INA SEIRA SCÜRA murturatu
27. FÖGLIA D'AUTÙNU murturatu
28. MARINA DE PAPÉ DA SÜCARU murturatu
29. U REBISSU murturatu
30. NÖTE ÜVERNENGA murturatu
31. PAISE D'INA VOUTA murturatu
32. FAME PURTÀ murturatu
33. NÖTE murturatu

Firastroche e rime intu parlà intemeliu

1. A CÀMUŘA murturatu
2. ME BARBA E ME LALA murturatu
3. SCIÒRTE A SCIÙRA murturatu
4. PERCHÉ murturatu
5. L'ANU NÖVU murturatu
6. FAREN MAITRAVAGLIAU murturatu
7. CIAN CIAN, CH'U MAROUTU U PORTA U SAN murturatu

Rime pupulari arrecampae

• LUNA RUNDA murturatu
• VÖŘA PURÇELÉTA murturatu
• RULANDU FURIUSU murturatu
• GH'EIRA INA VOUTA murturatu
• I GIURNI D'A SETEMANA murturatu
• I MESI DE L'ANU murturatu
• RUCA RUCHETA murturatu
• PATAMÒLA murturatu
• SONA SONA murturatu
• GIAN BARATA murturatu
• LOCHE FAMU ? murturatu

Editoriali

• IMPARAMU U VENTEMIGLIUSU con Emilio Azaretti - C.d.V.
• I NENARI - C.d.V.
• E DUDURE - C.d.V.
• VIN DE SCCIANCHI - Le mani - Genova
• SOLILOQUI - poesie in lingua
• I TOPONIMI DELLE DUE MORTOLE, terrestri e marini,
• con un'appendice toponomastica dialettale del Giardino Botanico Hanbury - La Mortola
• LA BATTAGLIA DEI FIORI - con Danilo Gnech - Dopolavoro Ferroviario Ventimiglia.
• DIALETTO IERI E OGGI - C.d.V.
• IL CATASTO DELLA MAGNIFICA COMUNITÀ DI VENTIMIGLIA - Famiglie, proprietà e territorio - A.A.V.V.
• LA VOCE INTEMELIA Organo d'informazione locale - Direttore dal 1991.