Sâta a-o contegnûo

Loîgi Perséuggio

Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Da Wikipedia
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ
O Loîgi Perséuggio into 1911

Loîgi Perséuggio (Zêna, 9 de màzzo do 1830 - Zêna, 27 de zenâ do 1911) o l'é stæto 'n gexoîta, giornalìsta, stòrico, poêta e dramatùrgo zenéize, ch'o n'à lasciòu bén bén de comédie scrîte in léngoa lìgure.

Vìtta

[modìfica | modìfica wikitèsto]

O Loîgi Perséuggio o l'é nasciûo a Zêna, inta paròcchia de Sàn Tomâxo, a-i 9 de màzzo do 1830 da 'na famìggia che de òrìgine a vegnîva da-o pàize de Cassine, d'ancheu inta provìnsa de Lisciàndria, ùrtimo de doî fræ e 'na seu. Inti ànni de schêue elementâre o l'à frequentòu l'instituçión do Loîgi Ghigión into Caróggio di Tacoìn, intànto che in câza o gh'àiva cómme méistra a seu Carlòtta, mónega turchìnn-a. O Perséuggio o l'é andæto avànti co-i stùddi a-o ginàzio di gexoîti a-o Palàçio Tùrsci, dond'o s'é avixinòu pi-â prìmma vòtta a-a comédia co-ina traduçión da-o piemontéize de quàrche scêna do Gelindo, pe çèrne pöi i stùddi religiôxi cómme o sò fræ ciù grànde, Viçénso, e intrâ coscì into Semenâio Arçivescovîle da studénte de filozofîa[1][2].

Inte sti ànni chi, méntre o l'êa stæto afiancòu a-o prevòsto de Mórta, o l'à publicòu di artìcoli in sciô giornâle Il Cattolico, dónde scrivéiva di personàggi cómme o Gaitàn Alimónda e o Tomâxo Réggio, comensàndo coscì a sò colaboraçión co-a prìmma stànpa catòlica. De lóngo inte quéllo perîodo o l'à colaboròu co-i Annali dell’Opera della Santa Infanzia, insémme a-o Præ Françésco Montebrùn, diciaròu Sèrvo do Segnô[1]. A vintiquàtto ànni, a-i 10 de zùgno do 1854, o l'é fæto præve, con prìmmo incàrego quéllo de capelàn a Mórta da-o 4 de novénbre, pe intrâ tréi ànni dòppo inta Conpagnîa de Gexù. Inti gexoîti o l'à fîto comensòu a andâ in gîo a predicâ pi-â Ligùria e a Toscànn-a, no sénsa de dificoltæ a caxón de sovénti soprescioìn ch'àivan corpîo l'órdine inte quélli ànni e, tra i numerôxi incàreghi, o l'à a tùtte e mainêe continuòu l'ativitæ de giornalìsta[3].

Inte l'ànno 1871 o l'à inandiòu o famôzo giornâle La settimana religiosa, co-o prìmmo nùmero ch'o l'é sciortîo a-o 1° de zenâ, e, inte l'òtôbre de quéllo ànno, o cotidiàn catòlico Il Cittadino, fondòu insémme a-o Mourìçio Dufour, o Rîco Loénso Peiràn e o Loîgi Corsànego Mèrlo. De lóngo into 1873 o l'à publicòu e Memorie della Parrocchia di Murta in Val Polcevera, gêxa dond'o l'é stæto ciù avànti incaregòu da fonçión de ecònomo, tra i sò prìmmi travàggi de argoménto stòrico e unn-a monografîe scrîte da lê in scê gêxe zenéixi insémme a quélle de Sàn Torpê e de Sànta Fè. Into méntre o l'é stæto un di promotoî da realizaçión di santoâi da Madònna da Goàrdia de Gâvi, inougoròu into 1861, e de Vèlva, rezénte da paròcchia de Mórta tra o 1874 e o 1875 e ménbro pe quarant'ànni da congregaçión di miscionâi de canpàgna, conpìndo ciù de 25.000 predicaçioìn[1]. Da-o 1877 o l'à comensòu a tegnî de leçioìn de stöia ecleziàstica inta gêxa de Sànta Màia Manêna, dòppo ch'o l'àiva fæto stramûo into Caróggio de Sàn Matê, pe pasâ into 1883 a-a rescidénsa di fràtti de Córso Magénta 43, into 1887 a quélla do Zerbìn e into 1892 a-o Fosêlo. Tra o 1896 e o 1899 o l'à avûo a càrega de prefètto spiritoâle do semenâio arçivescovîle[4].

Ciù da fondaçión, into 1896, do boletìn do santoâio da Madònna da Goàrdia, co-a sò ativitæ de giornalìsta a l'ariêscîo a publicâ, pi-â ciù pàrte in sce La settimana religiosa, in gràn nùmero de artìcoli, màscime inta sò rùbrica in scê stràdde de Zêna, e de conponiménti in zenéize, p'òu ciù comédie da-o fòrte inpégno sociâle[1][5][6].

O Loîgi Perséuggio o l'é mòrto, dòppo 'na cùrta moutîa, inta sò câza a Zêna, recavâ drénto a l'antîgo otöio de Çìnque Ciâghe a-i 27 de zenâ do 1911[1]. O l'é stæto interòu insémme a-i sò fræ Viçénso e Carolìnn-a into canposànto de Stagén[5].

Crìtica

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Tre drammi sacri relativi alla pia opera della s. infanzia, 1874

A produçión do præ Perséuggio, scibén che contenporània a-e comédie do Nicòlla Baçigalô, a l'é tòsto contrâia pe intençioìn e contegnûi a quélla do Sciô Nicolìn e a-i modélli ch'êan de mòdda a l'época, caregàndose de fonçioìn e scignificâti de ciù da sénplice demôa. Ste çèrnie poêtiche chi són bén ligæ a-i fæti e a-a scitoaçión tribolâ d'alôa, co-o contràsto tra a Gêxa lìgure e-e nêuve outoritæ civîli ch'o l'êa declinòu scìnn-a inta léngoa, tànto chi-â Gêxa a l'êa bén atîva inta promoçión do lìgure cómme unn-a de fórme de reaçión a-o nêuvo órdine. A tùtte e mainêe no gh'êa ancón stæto de personàggi catòlichi inportànti inte l'ànbito leterâio, co-o Perséuggio ch'o l'é stæto o prìmmo a dâse cónto de l'inportànsa de l'espresción zenéize pe portâ avànti e idêe catòliche inte l'ànbito morâle, sociâle e polìtico. Pròpio pe sta raxón chi o l'à scrîto sorviatùtto de comédie, co-o tiâtro che, pe mêzo da ræ de ötöi e de socjêtæ catòliche, o l'êa o scistêma de comunicaçión ciù inmediâto e difûzo, ch'o poéiva arivâ a-o pùblico ciù vàsto poscìbile[7].

Tra e comédie do Perséuggio, e prìmme gh'àn di contegnûi mêno inpegnæ, de sòlito de argoménto religiôzo ò adatæ da clàscichi, màscime da-o De Frànchi, con l'inportànte eceçión de I pastoî a-o presepio, ch'a traspónn-e a Nativitæ inta Valàdda do Ponçéivia, tànto câa a l'outô, ch'a torniâ inte di âtri conponiménti cómme región de drûe tradiçioìn crestiànn-e e conservatôa[8], inclûxo inta léngoa, che defæti inti scrîti do Perséuggio a l'é asæ lontànn-a da quélla toscanizâ do Baçigalô. Inte comédie de l'ùrtimo decénio de l'Eutoçénto, dónde gh'é tórna o concètto da sanitæ morâle do pòpolo, són de lóngo ciù inpegnæ e polémiche vèrso 'na socjêtæ ch'a se mesciâva inta direçión contrâia da vixón, reaçionâia stréita, de l'outô[7].

Into nêuvo sécolo, con O spozaliçio da mizeia, coménsa in sciâ fìn l'ùrtima fâze poêtica de l'outô, ch'a se destàcca da-o fòrte realîximo do rèsto de sò òpere pe pasâ a di gùsti ciù alegòrichi in sciô modéllo di autos sacramentales spagnòlli. Da-o pónto de vìsta di contegnûi, s'ascìste a 'n'atençión renovâ a-i problêmi sociâli de l'época che, inti urtimìscimi scrîti, a l'arîva a reconósce o ròllo de prìmme asociaçioìn de stànpo catòlico inta diféiza de clàsse ciù pövie[9].

Co-o Perséuggio gh'é dónca stæto o prìmmo tentatîvo consapévole de creâ do tiâtro in zenéize ch'o l'andésse a-o de la da sénplice demôa, azonzéndoghe de riflescioìn de ciù e di mesàggi da pasâ a-o pùblico. A tùtte e mainêe no gh'é stæto 'n'ereditæ inportànte inti outoî vegnûi dòppo, co-e comédie do Perséuggio ch'én restæ 'n câxo izolòu ch'o no l'é ariêscîo a portâ 'n renovaménto scignificatîvo inta dramaturgîa lìgure[9][10].

Òpere

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Lìbbri

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Artìcoli

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • (LIJ, IT) O primato da lengua zeneize, in La settimana religiosa, Ànno XXVII, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1879, pp. 56-57 e 7, 79-81.
  • (LIJ, IT) A miscion de Sampedaenn-a raccontâ all'Arçivescovo da due figgette, in La settimana religiosa, Ànno XVI, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1886, p. 41.
  • (LIJ, IT) O Pacciûgo co-a Pacciûga in t'a gëxa de Cönâ, in La settimana religiosa, Ànno XVII, n. 31, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1887, pp. 366-368.
  • (LIJ, IT) O martirio de S. Agneize. Dialogo, in La settimana religiosa, Ànno XXI, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1891, pp. 51-54.
  • (LIJ, IT) Saerva e padronn-a, oscia Giovanna Margaita de Montmorency a solitaia di Pirenei, in La settimana religiosa, Ànno XXI, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1891, pp. 596-599.
  • (LIJ, IT) A scoværta de l'America: Racconto do mainâ Bertomê, in La settimana religiosa, Ànno XXII, n. 35, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1892, pp. 413-415.
  • (LIJ, IT) San Françesco a-o Presepio, in La settimana religiosa, Ànno XXX, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1900, pp. 594-595.
  • (LIJ, IT) A miscion d'Oë, in La settimana religiosa, Ànno XXXI, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1911, p. 69.

Tiâtro

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Il sacrificio d'una bambola, 1873 (in italiàn), publicòu inte (LIJ, IT) Tre drammi sacri relativi alla pia opera della s. infanzia scritti dal sac. Persoglio Luigi, Zêna, Stanpàia da Zoventù, 1873.
  • Il marinaio genovese in Cina, 1873, publicòu inte (LIJ, IT) Tre drammi sacri relativi alla pia opera della s. infanzia scritti dal sac. Persoglio Luigi, Zêna, Stanpàia da Zoventù, 1873., tórna publicòu inte O maina zeneize ä Chinn-a, Zêna, Libràia Fassicomo, 1893. e inte Mario Mazzoni (a cûa de), Baciccia: mainâ zeneise in Chinn-a, Zêna, Stanpàia Bónn-a Stànpa, 1955.
  • Paolo Ly, 1873, publicòu inte (LIJ, IT) Tre drammi sacri relativi alla pia opera della s. infanzia scritti dal sac. Persoglio Luigi, Zêna, Stanpàia da Zoventù, 1873.
  • I pastoî a-o presepio, 1877, tórna publicòu inte I pastoî a-o presepio, 2ª ed., Zêna, 1881., I pastoi a-o presepio : Dramma-pastorale zeneize, Zêna, Stanpàia da Zoventù, 1887., inte I pastoi a-o presepio: Dramma pastorale zeneize, 5ª ed., Zêna, Gio. Fassicomo e Scotti Edit., 1897., inte Mario Mazzoni (a cûa de), I pastoi a-o presepio, Zêna, Schêua Tipogràfica Derelitti, 1939. e inte Mario Mazzoni (a cûa de), I pastôi â-o presepio, Zêna, Stanpàia Bónn-a Stànpa, 1955.
  • O trasporto da Madonna de Grazie dai Paixi Bassi ä Pineta de Revecio, 1879
  • A grotta d'öu, oscia i Remaggi, tórna publicòu into 1890 cómme librétto[12][13].
  • L'ommo rouzo, 1890, publicòu inte (LIJ, IT) L'ommo rouzo, in La settimana religiosa, Ànno XX, n. 4-5-6, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1890, pp. 42-45, 54-56 e 66-71.
  • O processo d'ûn aze, 1892, publicòu inte (LIJ, IT) O processo d'ûn aze, in La settimana religiosa, Ànno XX, n. 8-9, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1892, pp. 92-95 e 100-105.
  • A figgia da carbonëa, 1893, publicòu inte (LIJ, IT) A figgia da carbonëa, in La settimana religiosa, Ànno XXIII, n. 5-6-7, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1893, pp. 57-59, 64-70 e 75-78.
  • A figgia dottôa, 1894, publicòu inte (LIJ, IT) A figgia dottôa, in La settimana religiosa, Ànno XXIV, n. 3-4-5, Zêna, Stanpàia Lìgure, 1894, pp. 28-32, 41-47 e 50-54.
  • Parole de Rovie ai Murteixi e ai foestê neu çentenâ de San Martin, 1896
  • Un pentemin a Zena, 1899
  • O spozaliçio da mizeia, 1900
  • Un paize socialista, 1902
  • L'erbo da mizeia, 1907
  • O sciopero de camee, 1910
  • O scindico de Vallefreida, 1914, publicòu pòstumo
  • A ratella de due donne
  • A rivendaieua diventâ scignoa
  • L'avvocato Patella
  • O martirio de Sant'Agneize
  • O morto resciuscitou da-a poia
  • O pugnattin d'ou
  • O servito de Sant'Elisabetta
  • O strassê in villezatua
  • Padronn-e e serve
  • Scindachessa

Tra i scrîti publicæ in sce La settimana religiosa ò di âtri giornâli gh'é ancón 'n gràn nùmero de poêxîe, indovinélli e âtri scrîti de catalogaçión conplicâ[14].

Nòtte

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 (IT) Padre Luigi Persoglio insigne giornalista e storico, in sce lancora.eu, 13 òtôbre 2011. URL consultòu o 6 òtôbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 5 màrso 2016).
  2. ↑ Pap, 2015, p. 8
  3. ↑ Pap, 2015, pp. 8-9
  4. ↑ Pap, 2015, pp. 9-10
  5. ↑ 5,0 5,1 Pap, 2015, p. 12
  6. ↑ Toso, 2009, p. 167
  7. ↑ 7,0 7,1 Toso, 2009, p. 158
  8. ↑ Toso, 2009, p. 171
  9. ↑ 9,0 9,1 Toso, 2009, p. 159
  10. ↑ Toso, 2009, p. 167-168
  11. ↑ (LIJ, IT) O Pacciûgo co-a Pacciûga in t'a gëxa de Cönâ, in La settimana religiosa, Ànno XVII, n. 31, Zêna, Stanpàia Lìgure, 31 lùggio 1887, pp. 366-368.
  12. ↑ (IT) Annunzio bibliografico, in La settimana religiosa, Ànno XX, n. 50, Zêna, Stanpàia Lìgure, 12 dexénbre 1890, p. 600.
  13. ↑ (IT) Avviso, in La settimana religiosa, Ànno XX, n. 52, Zêna, Stanpàia Lìgure, 28 dexénbre 1890, p. 618.
  14. ↑ Pap, 2015, p. 17

Bibliografîa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Âtri progètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ligàmmi de fêua

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Contròllo de outoritæVIAF (EN) 89326900 · ISNI (EN) 0000 0000 6226 079X · SBN (IT) CUBV123420 · BAV (EN, IT) 495/237336 · WorldCat Identities (EN) 89326900
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Loîgi_Perséuggio&oldid=251577"