Maçedònia do Nòrd

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

A bandêa da Maçedònia do Nòrd

A poxiçión da Maçedònia do Nòrd in sciâ càrta giögràfica

Càrta fìxica da Maçedònia

A Maçedònia do Nòrd (sôlo Maçedònia prìmma do frevâ 2019, in zenéize Macedònia do Nòrd ascì, Северна Македонија in maçédone, trasliteròu in Severna Makedonija, prononçiòu [ˈsɛvɛrna makɛˈdɔnija]), conosciûa ofiçialménte cómme Repùbrica da Maçedònia do Nòrd (Република Северна Македонија in maçédone, trasliteròu in Republika Severna Makedonija, prononçiòu [rɛˈpublika ˈsɛvɛrna makɛˈdɔnija]), a l'é 'n pàize de l'Eoröpa sùd-òrientâle sénsa sbócco in sciô mâ.

Giögrafîa

A Maçedònia do Nòrd a confìnn-a co-o Kosovo a nòrd-òvest, co-a Sèrbia a nòrd, co-a Bulgarîa a levànte, co-a Grêcia a sùd e con l'Albanîa a ponénte. O teritöio da naçión o conprénde o tèrso setentrionâle da ciù grànde región giögràfica da Maçedònia. Ciù ò mêno 'n quàrto di 1,83 milioìn de persónn-e da popolaçión maçédone a sta inta sò capitâle Skopje, çitæ ciù grànde da naçión ascì.

Stöia

A stöia da región a l'incoménsa co-o Régno de Peònia, 'na naçión trâco-illìrica. A-a fìn do sécolo VI prìmma de Crìsto, l'àrea a l'é stæta conquistâ da l'inpêro persiàn di Acheménidi, pe pöi pasâ into Régno de Maçedònia into sécolo IV prìmma de Crìsto. L'inpêro romàn o l'à conquistòu a región into sécolo II prìmma de Crìsto, a quæ da quéllo moménto a l'é stæta inclûza inta ciù grànde provìnsa da Maçedònia. A zöna a l'à dónca fæto pàrte de l'inpêro bizantìn, scibén ch'a l'é de spésso stæta atacâ e sachezâ da popolaçioìn slâve a partî da-o sécolo VI. Depoî i vàrri sécoli de contéize tra bùlgari, bizantìn e sèrbi, a l'é pasâ in mòddo stàbile sótt'a-o domìnio de l'inpêro òtomàn, o quæ o n'à conservòu o contròllo da-o sécolo XIV a-o sécolo XX. Aprêuvo a-e goære balcàniche, tra o 1912 e o 1913, l'àrea a l'é stæta conquistâ da-o Régno de Sèrbia.

Inti ànni da Prìmma Goæra Mondiâle o teritöio o l'à subîo l'òcupaçión da Bulgarîa ma a-a sò fìn o l'é ritornòu sótt'a-o contròllo sèrbo cómme pàrte do nêuvo Régno de Iogoslàvia. Inta Segónda Goæra Mondiâle l'àrea a l'é stæta conquistâ tórna da-i bùlgari ma, into 1945, a Maçedònia a l'é diventâ unn-a de naçioìn costitoénti da Repùbrica Socialìsta Federâle de Iogoslàvia, inta quæ a l'é restâ scìnn-a-a sò secesción pacìfica into 1991. O nêuvo stâto o l'é dónca intròu inte Naçioìn Unîe inte l'avrî do 1993 ma, aprêuvo a 'na ratèlla co-a Grêcia in sce l'ûzo do nómme "Maçedònia" a l'é stæta amìssa sótt'a-a descriçión provizöia de "ecs Repùbrica Iogoslâva de Maçedònia" (former Yugoslav Republic of Macedonia, in brêve FYROM). Into zùgno do 2018 a questión co-a Grêcia a l'é stæta risòlta co-în acòrdio segóndo o quæ a naçión a cangiâva o pròpio nómme in quéllo de "Repùbrica da Maçedònia do Nòrd", cangiaménto òperòu into frevâ do 2019.

Economîa e polìtica

A Maçedònia do Nòrd a l'é 'na repùbrica parlamentâre, costituçionâle e unitâia, ménbro de l'ONU, da NATO, do Conséggio d'Eoröpa, da Bànca Mondiâle, de l'OSCE, do CEFTA, da BSEC e da WTO. A partî da-o 2005 a l'é 'n pàize candidòu a l'intrâ inte l'Unión Eoropêa ascì.

A Maçedònia do Nòrd a l'é 'n pàize a rédito médio-âto ch'o l'à atraversòu de grénde trasformaçioìn econòmiche depoî a sò indipendénsa, svilupàndo 'n'economîa de mercòu. A Maçedònia do Nòrd a l'é 'n pàize in vîa de svilùppo, a l'82° pòsto inta clasìfica globâle de l'Ìndice de Svilùppo Umâno, ch'o garantìsce ascisténsa sociâle, ascisténsa sanitâia universâle e educaçión primâia e secondâia de bàdda a tùtti i sò çitadìn.

A ciù pàrte di sò abitànti són d'etnîa maçedòne, pàrte di coscì dîti slâvi meridionâli. I albanéixi són a ciù inportànte minorànsa naçionâle, pægia a ciù ò mêno o 25% da popolaçión, segoîa da quélli di Tùrchi, di Sìngai, di Bosniàcchi, di Aromêni e de pöche âtre génte.

Bibliografîa

• (EN) Valentina Georgieva e Sasha Konechni, Historical Dictionary of the Republic of Macedonia, Scarecrow Press, 1998, ISBN 0-810-83336-0.
• (EN) Timothy Howe e Jeanne Reames, Macedonian Legacies: Studies in Ancient Macedonian History and Culture in Honor of Eugene N. Borza, Regina Books, 2008, ISBN 1-930-05356-8.
• (EN) Joseph Roisman e Ian Worthington, A Companion to Ancient Macedonia, John Wiley & Sons, 2011, ISBN 1-444-35163-X.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Maçedònia do Nòrd

Colegaménti estèrni

• (MK, SQ, EN) Scîto ofiçiâ, in sce vlada.mk. URL consultòu o 7 arvî 2022.