Tratâto tra a Repùbrica de Zêna e o Khanâto de l'Òrda d'Öo
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
O tratâto tra a Repùbrica de Zêna e o Khanâto de l'Òrda d'Öo o l'é 'n papê firmòu tra sti doî pàixi chi inta çitæ de Cafà, a l'época unn-a de ciù inportànti colònie zenéixi da Gazàia e de l'intrêgo Mediterànio de Levànte.
Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]
O tratâto o l'é stæto firmòu a-i 27 de novénbre do 1380 a-a prezénsa de 'n diplomàtico de l'inperatô, pöi rinovòu a-i 24 de frevâ do 1381 co-în âtro raprezentànte di tàtari.
A prinçipâle concesción prevìsta into tratâto a l'é quélla do trasferiménto a-i zenéixi do contròllo in sce dixéutto casay (sàiva a dî "cazæ"), ö sæ de comunitæ contadìnn-e, d'in gîo a Södæa (ciamâ Sodaja inti papê), ciù di âtri inta región abitâ da-i Göti de Crimêa. Pe de ciù, into papê do 1381, a l'êa riconosciûa a cesción de tréi casay da-arénte a Çénbou ascì (ciamâ Cembaro inti papê). In particolâ, in sciâ questión di casay, into tratâto gh'é scrîto:
Questo tèsto o l'é scrîto in zenéize antîgo E per soa parte Ellias Bey si como Segnò de Sorcati se obliga a messè lo Consoro e a li Sindichi e ali consejè soy, a nome de lo grande Comun de Zenoa e de Caffà, queli dixoto Casai, li quay eran de Sodaya quando lo Comun preyse Sodaya, possa Mamay segnò per forza li preise, queli dixoto Casai sean in bayria de lo Comun e de messè lo Consoro e seam franchi da lo Imperao. Sem[eieyve]menti la Gotia cum li soy casay e cum lo so povo da lo Cembaro fim in Sodaya queli Casay de lo Cembaro sean de lo grande Comun, e seam franchi da Io Imperio li sovrascriti Casay e anchora la Gotia, lo povo cum li terren e cum le aygoe. [...] - estræto do papê do 1380
Per parte de lo Imperao lo Segnò Zicho e per soa parte e si como Segnò de Sorcati, se obliga a messè lo Consoro, e a li Sindichi e a lo so conseio a nome de lo grande Comun de Zenoa e de Caffà, queli dixoto casay li quay eran sotemixi e rendenti a Sodaja quando lo Comun preyse Sodaja, poa Mamaj segnò ge li levà per forza, queli dixoto casay sean in la voluntay e bayria de lo Comun e de lo consoro e seam franchi de lo Imperio. Semeieyvementi la Gotia cum li soi casay e cum lo so povo li quay sun Cristiayn da lo Cembaro fim in Sodaja sea de lo grande Comun e sean franchi li sovrascriti casay, lo povo cum li soy terren cum le soe aygoe. [...] - estræto do papê do 1381
Pe quànte o rigoàrda i papê, quéllo do 1380 o l'é stæto pi-â prìmma vòtta publicòu da l'Antoine-Isaac Silvestre de Sacy depoî i sò ànni de travàggio a Zêna, co-ina traduçión in léngoa françéize ascì[1]; quéllo de l'ànno dòppo o l'êa pe cóntra a lê sconosciûo. Defæti o tratâto do 1381, conosciûo inte quéllo perîodo sôlo da-o Gàspou Loîgi Oderîco, o l'é stæto publicòu pi-â prìmma vòtta da l'Agostìn Oivê into sò Papê e cronàche manoscrîte pi-â stöia zenéize[2].
A-a giornâ d'ancheu tùtti doî i papê són conservæ inte l'Archìvio de Stâto de Zêna.
Anàlixi[modìfica | modìfica wikitèsto]
A grandìscima inportànsa de sto tratâto chi a l'é, óltre che da-o pónto de vìsta stòrico, dovûa sorviatùtto a-o tèsto mæximo; defæti de tùtti doî i papê a l'é stæta realizâ 'na còpia òriginâle in léngoa zenéize, ciù tàrdi tradûta in léngoa tàtara ascì.
Cómme analizòu da-o Tôzo, o zenéize dêuviòu inte sti papê chi o no l'à goæi particolaritæ rispètto a quéllo di poêmi e conponiménti poêtichi scrîti in quélli ànni a Zêna, confermàndo che za into sécolo XIV gh'êa stæto o svilùppo de 'na pröza in vorgâ lìgure ch'a no l'àiva sôlo 'n ûzo leterâio ma ch'a rispondéiva a çèrti bezéugni fonçionâli ascì. Pe de ciù, o tratâto o l'é 'na testimoniànsa de 'n ûzo internaçionâle do zenéize, inta sò variànte d'Otramâ da quæ l'é sopravisciûo sôlo quàrche papê[3].
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ (FR) Antoine-Isaac Silvestre de Sacy, Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque nationale et autres bibliothèques, vol. 11, Imprimerie nationale, 1827, pp. 52-58.
- ↑ (LIJ, IT) Agostìn Oivê, Carte e cronache manoscritte per la storia genovese esistenti nella biblioteca della r. universita ligure, Zêna, Tipi dell'ist. de' sordo-muti, 1855, pp. 71-76.
- ↑ (IT) Fiorenzo Toso, Storia linguistica della Liguria, Récco, Le Mani, 1995, pp. 141-142.
Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (LIJ, IT) Cornélio Descimón, Trattato dei Genovesi col Chan dei Tartari nel 1380-1381 scritto in lingua volgare, in Archivio Storico Italiano, Serie Quarta, vol. 20, n. 161, 1887, pp. 161-165.
- (EN) Aleksandr V. Dzhanov, The Tatar-Genoese Treaties of 1380 and 1381, in Golden Horde Review, vol. 8, n. 4, Dexénbre 2020, pp. 675-713.
Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikivivàgna a contêgne una pàgina dedicâ a Tratâto tra a Repùbrica de Zêna e o Khanâto de l'Òrda d'Öo
