Sâta a-o contegnûo

Arnascu

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
44°04′40.73″N 8°06′25.93″E
Da Wikipedia
(Rindirisòu da Arnasco)
AR
 Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Arnascu
cumün
Arnascu – Stemma
Arnascu – Veduta
Arnascu – Veduta
Panu(r)àmma de Arnascu, burgâ da Gêxa
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Ligü(r)ia
Provìnsa Savuna
Aministraçión
ScìndicoMatteo Mirone (lista sivica "Insieme per Arnasco") da-o 27-5-2019 (2º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:44°04′40.73″N 8°06′25.93″E
Altitùdine250 m s.l.m.
Superfìcce6,09 km²
Abitanti550[1] (31-10-2023)
Denscitæ90,31 ab./km²
FraçioìnA Gêxa (sêde da cumüna), Bezzu[2][n. 1], Menöxe[2][n. 2][3]
Comùn confinantiArbenga, Castregiancu, Cixan, Sücca(r)ellu, Utuê, Vendùn
Âtre informaçioìn
CAP17032
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT009007
Cod. cadastrâA422
TargaSV
Cl. scìsmicazöna 3 (sismicitæ bàssa)[4]
Cl. climàticazöna D, 2 006 GG[5]
Sànto patrónA Sùnta
Giórno festîvo15 aùstu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Arnascu
Arnascu
Arnascu – Mappa
Arnascu – Mappa
Pusisiùn du cumün de Arnascu inta pruvinsa de Savuna
Scîto instituçionâle
Wikidata · Info

Arnascu[n. 3] (Arnasco in italiàn) u l'è in cumün ligü(r)e de 550 abitanti[1], ch'u se tröva inte l'entrutèra d'Arbenga, inta pruvinsa de Savuna.

Arnascu u l'è scituàu aa metài fra u basìn da valâ du scciümme A(r)òscia e chellu da valâ du Pennavaire. U riàn ciü impurtante ch'u traversa u terito(r)iu du cumün u l'è l'Arveiu, asemme au Mèrcu.

I munti ch'i sircundan u cumün i sun prinsipalmente de culette de bassa artitüdine, vista a vixinansa cu'a ciâna d'Arbenga, da nutà a Rocca Liverna, âta 552 m in sciu livellu du mâ, ma ascì a Cruxe de Arnascu (646 m s.l.m.) e u Munte Negru (853 m).

U cumün de Arnascu u se cunfurma cumme in munisipiu spantegàu, ch'u cumprende e frasiùi de Menöxe, de Bezzu e da Gêxa, ch'a funsiuna cumme sede da cà cumünâle, ciü e burgàe stò(r)iche de Còsta da Möia, Custiùn e Pràu pe' in'estensciùn de tòstu 6,09 km2[3].

Arnascu u cunfina a nord-ovest cu'u cumün de Vendùn, a nord-est cun Castregiancu, a meridiùn cun Utuê e Arbenga, a levante cun Sücca(r)ellu e Cixan[3].

E u(r)igini de l'insediamentu e sun da riscuntrà fra u IX e u X seculu, cu'e cuntràe ciü antìghe de Arveiu e Arnascu Véju, ancöi nu ciü vixìbili. Cun l'ànnu 1000 i vegnen mensciunài i abitài de frasiùi de Arnascu, Menöxe, Bezzu, Arveiu e Sènexi (aù frasiùn de Cixan), sutta u cuntròllu da Castelanìa de Rivernàu, guvernâ da l'antìgu castellu in scia Rocca Riverna (o Liverna).

Da stu mumentu lì u terito(r)iu u vegne inse(r)ìu inta Marca Arduinica, sub-infeudàu a 'na famìa de San Darmàssu, ch'a và de prubabile a custruì a gexetta ch'a purtava u numme du santu, inta zòna de Arveiu. Cun a mòrte de sti chi u feudu pàssa, cumme gran parte de l'entrutèra d'Arbenga, au Bunifassiu du Vastu, a partì dau 1091.

De doppu u pàssa de man aa famìa di marchesi de Clavesana, andandu a druvì in epuca de scòntri fra a castelanìa e u libe(r)u cumün de Arbenga, che e pòrtan fra u XII e u XIII seculu a ina ridusiùn di terito(r)i de cumpetensa du feudu. A l'epuca i feudatari lucâli i l'é(r)an i membri da famìa Rubaldini, ch'i vegnen eliminài dau cuntrollu e sustituìi cun Aicardo Cazzulini a partì dau 1236, tòstu in cuntempuranea cu'a fìn da duminasiùn di marchesi de Clavesana e u cumensu de chella di Du Carettu du rammu de Ba(r)estìn.[7]

Se(r)àn propiu i marchesi a favu(r)ì u sviluppu du feudu, rivandu a custruì in növu castellu inta frasiùn de Bezzu, ancù aù in péi e duve(r)àu cumme rexidensa privâ, zà cumensàu a custruì du 1321, cun in stìle vixin a chellu du rinascimentu.

Detaju d'ina carta du Matteo Vinzoni cu'a castelanìa de Rivernàu, 1750

Quande u Marchesàu de Sücca(r)ellu u sciòrbe e prupietài di Du Carettu de Ba(r)estìn du 1545 ascì Rivernàu u vegne inglubàu intu picìn stàttu marchiunâle (sciben che a prupietài a fusse in realtài divìsa a metài cu'u rammu di Du Carettu du Marchesàu de Finà), fin a quande stu chi u nu s'è desfàu du 1624.[8]

Sutta a tüttu u periudu de cuntròllu da famìa di Cassulìn u se àrve in periudu de stabilitài pe'a castelanìa de Rivernàu, ch'u dü(r)a fin aa fìn du guvernu de sti chi in sce Arnascu, terminàu difatti du 1753, a càusa de ina se(r)ie de dispute interne, che e l'han purtàu aa ruvìna ecunomica da famìa e a l'infeudamentu a di âtri espunenti da nubiltài arbenganese, culigài e tribüta(r)i di Du Carettu de Ba(r)estìn: i Còsta, zà scignu(r)i da cuntea de Cunscente (ch'a cumprendeva ascì Cixàn, Cunscente e u cumün de Garlenda), ch'i l'han cunservàu a pudestài in scia castelanìa fin a l'arìvu de l'esercitu fransese guidàu da Napuleùn Bunaparte. A ògni moddu, zà cu'a fin da guèra de sucesciùn pulàcca e u tratàu de Vienna du 1735, u feudu u l'é(r)a stàu acquisìu dau Regnu de Sardegna e inglubàu inti dumini di Savoia.

Etài cuntempuranea

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Restàu dunca in man piemuntese fin au 1797, cu'i dumini di Còsta u paìse u vegne dunca inglubàu inta Repübbrica Ligü(r)e. Sutta a növa duminasiùn fransese u cumün u và a fà parte da circuscrisiùn lucâle arbenganese, andandu a furmà pe'a primma vòtta ina növa munisipalitài, ch'a cunprendeva e frasiùi d'ancöi (Bezzu, Menöxe e A Gêxa) ciü chella de Sènexi.

Cu'a restaurasiùn du 1815 u passa turna sutta i pusedimenti du regnu de Sardegna, cumpresu inta pruvinsa d'Arbenga, vegnüu pöi regnu d'Italia dau 1861, dund'u l'è inse(r)ìu intu sircunda(r)iu de Arbenga, pöi cunfluìu inta pruvinsa de Savuna, du 1946 trasfurmàu inta növa Repübbrica Italiana. Fra u 1973 e fìn ai 31 de dixembre du 2008 u l'ha fàcciu parte da Cumunitài muntâna Ingauna, pöi vegnüa "du Punente Savunese" fin au 2011, ànnu da sò supresciùn.

I ürtimi cangiamenti teritu(r)iâli i sun stài cumpiüi du 1815, sutta u regnu de Sardegna, quande cu'a restaurasiùn u sentru abitàu de Sènexi u và a êsse in cumün indipendente, pöi anessu a Cixan.

Evulusiùn demugrafica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[9]

Minu(r)anse furèste

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dandu amentu ai dàtti de l'Istat ai 31 de dixembre du 2024, i sitadìn furèsti a Arnascu i sun 60.[10]

Cugnommi ciü difüsi

[modìfica | modìfica wikitèsto]

I cugnummi ciü difüsi in Arnascu i sun: Gallizia, Vignola, Viaggio, Badoino e Mirone.[11]

Persune ligàe cun Arnascu

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Giovanni Battista Accame (Arnascu, ? - ?, 1823), prève, megu e prufesû de filusufìa[12].

Pòsti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetü(r)e religiuse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U cumün de Arnascu u fa parte da diocexi de Arbenga-Impe(r)ia, chi dunca a gh'è a parocchia dedicâ aa Sunta, ch'a cumprende ascì e gêxe chi sutta:

  • Gêxa da parocchia da Nostra Scignùa Sunta, a se tröva inta frasiùn da Gêxa, dund'a ghe vegne mensciunâ fina du 1271, p'êsse recustruìa du tüttu fra u 1622 e u 1633, pe pià cuscì a sò strutü(r)a d'ancöi. A custrusiùn a l'è a navâ ünica, cu'in aula dutâ d'in transettu picìn, dund'i se trövan i artài de Sant'Antognu e da Madonna du Rusa(r)iu, de ciü, inta mü(r)aja de mancìna, u gh'è a capella da Nativitài. Inta gêxa u gh'è cunservàu pa(r)egge ope(r)e artistiche, cumme u dipintu ch'u rafigü(r)a u Batezzu de San Giuvanni Batìsta da cunscide(r)à du Seisentu, ina stàttua da Madonna du Rusa(r)iu e u pregiàu tabernaculu de màrma(r)u du Gaggini, datàu au 1536 e missu in sce l'impurtante atâ mazû, de stìle rinascimentâ[13].
  • U(r)ato(r)iu de San Bertumê: u se tröva inta burgâ da Gêxa, de frunte aa paruchiâle, mensciunàu pe'a primma votta intu testamentu de l'Antognu Cassulìn du 2 de zenâ du 1486. L'u(r)ato(r)iu u l'è stàu recustruìu du 1580, tantu che aa vixita du Mascardi u l'è dìcciu ciü aprupiàu cumme paruchiâle fìna da gexa du paise. A sò cianta a l'è a retangulu, cuvèrta da ina votta a butte, dutâ d'in artâ de marma(r)u ch'u g'ha in simma in quaddru dedicàu au santu patrùn. In sci fianchi de l'artâ i se dröven dui nicci, l'ün ch'u cuntegne a stattua da Sunta e l'âtru chella de San Darmassu[14].
  • Capella di Santi Cosma e Damiàn: a se tröva inta frasiùn de Bezzu, mensciunâ asemme a l'u(r)ato(r)iu intu testamentu du 1486, p'êsse pöi rangiâ inte sò furme d'ancöi e dutâ de campanìn du 1790. A sò strutü(r)a a l'è a navâ ünica, cuvèrta da ina votta a butte cun de lünettte dae parte e serâ au fundu da in abside squadràu. Inta mü(r)aja de mancìna u se ghe dröve in nicciu dund'a l'è cunservâ a stàttua da prucesciùn di santi patrùi[15].
  • Capella de San Pantalêu: a l'è a capella da burgâ de Menöxe, dund'a ghe vegne mensciunâ fina dau Seisentu intu Sacro, e Vago giardinello. A sò strutü(r)a a g'ha ina cianta a retangulu, cu'a navâ ch'a l'è cuvèrta da ina votta a butte spartìa inte tre campàe, serâ au fundu da in abside a ciü làtti. Sciübitu passàu l'entrâ, in scia drìta, e se vegghen e mü(r)aje du campanìn, ch'u l'è inglubàu inta capella. In simma a l'artâ u gh'è missu u quaddru da Madonna cu'u Bambìn, Santa Lüsìa e San Pantalêu, ch'u g'ha ai sò fianchi di nicci pe'e stàttue de Santa Lüsìa e de Santa Te(r)esa; de ciü, inta capella u gh'è cunservàu in antìgu Crìstu de lutùn[16].
  • Capella de San Darmassu: inta lucalitài d'Arveiu, ataccu ai cunfìn cun Arbenga, intu scitu de in'antìga burgâ ch'a nu l'existe ciû. A capella a l'è ina custrusiùn du Quattrusentu, ma di rèsti truvài sutt'au sò portegu i l'han pruvàu a presensa d'ina primma gexetta ch'a duve(r)eva remuntà au seculu X. A cianta da capella a l'è a retangulu, cu'in portegu davanti aa faciâ, mentre l'abside u l'è de furma squadrâ cumme pü(r)e u campanìn, missu in scia sò drita e dae fundasiùi ch'e ne vegnen daa primma gexetta. L'aula, tütta intunacâ, a l'è cuvèrta da ina votta a butte; fra e upe(r)e da capella a gh'è ina stàttua de San Darmassu, au dì d'ancöi cunservâ inte l'u(r)ato(r)iu[17].

Architetü(r)e militâri

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • Castellu di Cassulìn o Castellu de Bezzu: u se tröva a l'entrâ da frasiùn de Bezzu, in sciu stradùn ch'u ghe munta pe'a valâ de l'Arveiu. U castellu u l'è nasciüu cumme antiga rexidensa da famìa di Cassulìn, feudata(r)ia da castelanìa, ch'a u l'ha fundàu du Trexentu. A sò strutü(r)a d'ancöi a ne vegne pe(r)ò dai travài du Seisentu, ch'i l'han fàcciu vegnì ina villa daa cianta a "U", cun de mü(r)aje tenzüe a mutivi du Settesentu. Di tocchi du castellu u(r)igina(r)iu e de sò mü(r)aje i duve(r)ean ancù vegghise numma che inta bassa custrusiùn ch'a lìga e due a(r)e du cumplessu[18].
  • Castellu di Du Carettu: aù derucàu, u se tröva surva aa burgâ da Gêxa, dund'u l'è stàu ti(r)àu sciü atùrnu au Duxentu. A sò investitü(r)a ai Cassulìn a l'è cunfermâ cu'u passaggiu du feudu dai Clavesâna ai Du Carettu, du 1321, pe finì ai Savoia du 1735 cu'u restu da castelanìa e, pe' mezzu de sti lì, rivà du 1753 in investitü(r)a ai Du Carettu de Barestìn. U castellu u cunserva a sò cianta a ciü làtti, cun dui tocchi de mü(r)aje ancù in pei ch'i portan i segni di atacchi de votte[19].
  • Fòrte de Arnascu o da Rocca Riverna: cumplessu de dui fòrti, u se tröva in simma aa Rocca Riverna, intu mezu fra e valàe de l'A(r)òscia e du Pennavai(r)e, dund'u l'è stàu ti(r)àu sciü aa fin de l'Öttusentu cumme parte du sba(r)amentu de Sücca(r)ellu, pe' blucà de invaxùi ch'e ne vegnissen dau mâ. U fòrte sutàn u l'è a custrusiùn ciü impunente, ch'u funsiunava cumme baterìa grassie ae sinque pustasiùi de fögu misse a "barbetta" ciü che cumme cà di surdatti e sêde ascì da santabarba(r)a, missa nu gua(r)i da distante au redossu da Rocca. A munte da Baterìa u se tröva pöi u Ba(r)acamentu, duve(r)àu cumme curpu de guardia, e u Trince(r)amentu, ina pustasiùn fabricâ in scia cresta da Rocca Riverna. Da vixìn a sta lì, intu scitu dund'u gh'é(r)a u castellu de Rivernàu, u s'è fabricàu asemme au fòrte ina tu(r)e d'avistamentu, ch'a gh'axeva in telegrafu otticu pe' cumünicà cu'e âtre furtificasiùi du sba(r)amentu[20].

Architetü(r)e sivili

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • A Ture de Davì (o "du Davì" a segunda da prununsia), a l'è ina ture a base reunda cun ina furma a silindru, a se tröva surva a l'abitàu de Menöxe. Dandu amentu ae lezende cuntàe intu paìse a sa(r)eva stà custruìa intu Settesèntu da in pastù da zona, ciamàu Davide Badoino (dìcciu, apuntu, U Davì), cu'a strutü(r)a fàccia cumme ina mü(r)aja a seccu.
  • E pitü(r)e in sce mü(r)aje (murales) de Arnascu, e se sun svilupàe a partì dai ànni 90, cu'a partecipasiùn de artìsti prufesciunisti e diletanti, ch'i se sun impegnài a decu(r)à e müa(r)aje da stradda prinsipâle ch'a culega e frasiùi du paìse (a stradda pruvinsale 35). I temmi tratài dai dipinti i sun prinsipalmente ligài aa realtài cuntadìna e au teritò(r)iu ligü(r)e, cun ina cuntinnua evulusiùn ch'a pòrta tütti i ànni di dipinti növi.

U setû trainante de l'ecumumìa d'Arnascu u l'è chellu prima(r)iu, cu'a cultivasiùn de prudòtti cumme a vìgna e l'u(r)ìvu, cun a qualitài ciamâ arnasca, o ascì u(r)ìva pignö(r)a, ch'u ne vegne utegnüu u famusu ö(r)iu èstra-vergine d'u(r)ìva.

Pôcu svilüpàu chellu secunda(r)iu, a frunte pe(r)ò de in difüsu muntà du türismu, prinsipalmente pe'a stu(r)icitài du paìse, ma ascì pe' l'enugastrunumìa lucâle. E prinsipâli furme de acuiènsa e sun dunca chelle de l'agritü(r)ismu, asemme ae ativitài cumerciâli ch'e permettan de tastà i vìn e i piàtti tipichi da tradisiùn.

Dialettu d'Arnascu

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U mèximu argumentu in detaju: Dialettu arbenganese.

U dialettu parlàu a Arnascu u l'è de stampu arbenganese e u fa parte du grùppu du ligü(r)e de sentru-punènte; pe' rivitalizâlu a pro loco lucâle a urganizza di incontri ciamài Vegne asci ti a ciaciarâ, ch'i se tegnen escluxivamente intu dialettu lucâle, tütte e vòtte cun in temma dife(r)ènte.[21]

Enugastrunumìa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'u(r)iva arnasca

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Particulare de stu terito(r)iu a l'è a cultivasiùn de l'arnasca o "u(r)ìva pignö(r)a", ch'a presenta de carateristiche dife(r)ènti rispettu aa ciü cultivâ u(r)ìva tagiasca, rispettu a sta chi difatti a g'ha ina maü(r)asiùn dife(r)ènte, ciü tardìa e in güstu che tastandula u pà tòstu scimile a in pignö.[22]

L'u(r)ìva arnasca a presenta in cu(r)û ciü scü(r)u, ciante ciü bàsse e picìne, côsa ch'a garantisce ascì ina mazû rexistensa au ze(r)u e au freidu.[23] Propiu pe' ste carateristiche chi a l'è de lungu apresâ, vista ascì a prudusiùn de l'ö(r)iu estra vergine d'u(r)ìva, prudòttu prinsipalmente dai gumbi lucâli, atestài zà antigamente in Arnascu (segundu quarche funte zà a partì dau Seisèntu).[24]

  • Festa da Sunta, a se tegne tütti i ànni a Arnascu Gêxa a Mez'Aùstu, a l'è a festa patrunâle du cumün, cu'a selebrasiùn religiusa e ascì u rinfrescu urganizàu daa Pro Loco.[25]
  • Vegne ascì ti a ciaciarâ, u se tegne cu'a culaburasiùn da Pro Loco e da cumüna, pe' valurizà u dialettu de Arnascu e mustralu ascì a chi u nu u cunusce, l'eventu, inte l'edisiùn 2019-2020 u s'è tegnüu fra i mesi de dixembre e de frevâ, cun tütte e sei(r)e in temma diferente pe' cuntà de sto(r)ie, lezende, filastrocche o ascì sulu pe' fà dui ciàrle. I temmi prinsipâli de l'eventu i sun stài: "Cunteme de Arnascu", "A vita du passau", "A lesiun" e "Ina neuce au museu".[21]
  • Cuncursu de puesia, dedicàu a Angelo Gastaldi, u se tegne aa Gêxa, urganisàu da l'asuciasiùn OlividiVersi, cu'a selesiùn tantu de puesie in italiàn cumme chelle in dialettu e ascì 'na sesiùn dedicâ ai matetti.[26]
  • Festa da fìn de l'estài, a se tegne dau lucâle sentru poli-spurtìvu, ai inissi de setembre, cu'a sena prepa(r)â dau cumün e daa pro loco e ascì a müxica dau vìvu.[27]
  • Festa di santi Cosma e Damiàn, a l'è a festa patrunâle da frasiùn de Bezzu, a se tegne tütti i ànni ai 22 de setembre, cu'a messa selebrâ inta gêxa da frasiùn.[28]
  • Festa patrunâle de San Darmassu, a se tegne tütti i ànni ai inissi d'aùstu inta frasiùn de Arveiu, dund'a se tröva a gêxa dedicâ au santu.[29]

Scindichi de Arnascu

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A cà cumünâle de Arnascu
Periudu Primmu sitadìn Partìu Càrega Nòtte
14 arvì 1986 24 mazzu 1990 Alfredino Gallizia PCI Scindicu
24 mazzu 1990 24 arvì 1995 Ottavio Tomatis PSI Scindicu
24 arvì 1995 14 zügnu 1999 Ottavio Tomatis lista sivica Scindicu
14 zügnu 1999 14 zügnu 2004 Pier Giorgio Giraldi lista sivica Scindicu
14 zügnu 2004 8 zügnu 2009 Pier Giorgio Giraldi lista sivica Scindicu
8 zügnu 2009 25 mazzu 2014 Alfredino Gallizia Insieme per Arnasco
(lista sivica)		 Scindicu
25 mazzu 2014 27 mazzu 2019 Alfredino Gallizia Uniti per Arnasco
(lista sivica)		 Scindicu
27 mazzu 2019 10 zügnu 2024 Matteo Mirone Insieme per Arnasco
(lista sivica)		 Scindicu
10 zügnu 2024 in càrega Matteo Mirone Insieme per Arnasco
(lista sivica)		 Scindicu

Vie de cumünicasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

U terito(r)iu cumünâle de Arnascu u l'è culegàu cu'u cumün de Cixàn grassie aa stradda ch'a pòrta versu Sènexi e u lucâle villaggiu tü(r)isticu, ch'a razunze fasilmente a frasiùn de Bezzu, culegâ ascì cu'a Stradda Pruvinsâle 19, versu Villanöva[31]. A Gêxa e Menöxe e sun culegàe cu'a frasiùn de Bezzu grassie aa Stradda Pruvinsâle 35, ch'a porta fin a Vendùn[32].

Nòtte au testu
  1. ↑ Bessu in âtre va(r)ietài arbenganesi
  2. ↑ Menôxiu in arbenganese d'Arbenga e Menôxi in âtre va(r)ietài arbenganesi
  3. ↑ Prununsiàu [arnaʃku], ascì scrìtu Arnascho, Arnasco in zenese, Alnascu in urmeàscu[6]
Nòtte bibliugrafiche
  1. 1 2 Dàttu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 31 d'utubre du 2023.
  2. 1 2 (IT, LIJ) Pierluigi Bogliorio, Lo Zibaldolio di Arnasco, Arbenga, Gruppo Amici dell'Olivo, 2002, p. 31.
  3. 1 2 3 (IT) Cumün d'Arnascu, Statüu du cumün (PDF), in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 6 lùggio 2025.
  4. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  5. ↑ (IT) Tabella dei gradi/giorno dei Comuni italiani raggruppati per Regione e Provincia (PDF), Lézze 26 agósto 1993, n. 412, Al. A, Agenzia nazionale per le nuove tecnologie, l'energia e lo sviluppo economico sostenibile, 01-03-2011, p. 151. URL consultòu o 3 màzzo 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 1º zenâ 2017).
  6. ↑ (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
  7. ↑ (IT) A stòia, cumün de Arnascu, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 18 agòsto 2021.
  8. ↑ (IT) U cumün de Sènexi e a castelanìa de Rivernàu, in sce siusa.archivi.beniculturali.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  9. ↑ Statistiche I.Stat - ISTAT;  URL cunsultàu u 30-12-2023.
  10. ↑ (IT) Bilancio demografico popolazione straniera al 31 dicembre 2024, in sce demo.istat.it. URL consultòu o 28 zùgno 2025.
  11. ↑ (IT) I cugnummi ciü difüsi cumün pe' cumün, Arnascu, in sce cognomix.it. URL consultòu o 28 zùgno 2025.
  12. ↑ (IT) Accademia delle Scienze di Torino, Giovanni Battista ACCAME (ACAME o AKAME), in sce accademiadellescienze.it. URL consultòu o 28 zùgno 2025.
  13. ↑ (IT) Chiesa di Nostra Signora Assunta, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 29 zùgno 2025.
  14. ↑ (IT) Oratorio di San Bartolomeo, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 29 zùgno 2025.
  15. ↑ (IT) Cappella dei Santi Cosma e Damiano, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 29 zùgno 2025.
  16. ↑ (IT) Cappella di San Pantaleone, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 29 zùgno 2025.
  17. ↑ (IT) Cappella di San Dalmazzo, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 29 zùgno 2025.
  18. ↑ (IT) Castello di Bezzo, in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu l'11 lùggio 2025.
  19. ↑ (IT) Castello detto Del Carretto, in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu l'11 lùggio 2025.
  20. ↑ (IT) Complesso Fortificato di Rocca Liverna - Relazione storico-artistica (PDF), in sce sigecweb.beniculturali.it. URL consultòu l'11 lùggio 2025.
  21. 1 2 (IT) Vegne ascì ti a ciaciarâ, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 1º lùggio 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 19 agósto 2021).
  22. ↑ (IT) Cupe(r)atìva de l'ö(r)iu de Arnascu, in sce coopolivicolarnasco.it. URL consultòu o 7 zenâ 2025.
  23. ↑ (IT) In Arnascu l'ö(r)iu u l'è de Arnasca, in sce web.archive.org. URL consultòu o 1º lùggio 2025.
  24. ↑ (IT) L'ö(r)iu estra vergine d'u(r)ìva arnasca, in sce agriligurianet.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  25. ↑ (IT) A festa patrunâle da Sunta, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  26. ↑ (IT) Arnasco. Domani 31 luglio la premiazione del Premio Gastaldi, in sce liguria2000news.it. URL consultòu o 6 agòsto 2025.
  27. ↑ (IT) A festa da fin de l'estài, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  28. ↑ (IT) Festa patrunâle di santi Cosma e Damiàn a Bezzu, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  29. ↑ (IT) A festa de San Darmassu a Arveiu, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 19 agòsto 2021.
  30. ↑ (IT) Istituto per la Promozione Industriale, Guida cooperazione decentrata e internazionalizzazione delle regioni e della provincie autonome italiane, in sce yumpu.com, 2007, p. 54.
  31. ↑ (IT) Pruvinsa de Savuna, SP 19 di Arnasco, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 6 lùggio 2025.
  32. ↑ (IT) Pruvinsa de Savuna, SP 35 Arnasco-Vendone-Onzo, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 6 lùggio 2025.

Âtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ligammi de fö(r)a

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • (IT) Scìtu ufisiâle, in sce comune.arnasco.sv.it. URL consultòu o 6 lùggio 2025.
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Arnascu&oldid=264599"