Boinsan

SV	Questa pagina a l'è scrita in savuneize

Boinsan comùn
Panoràmma d'u cumüne de Buinzan, vistu da u Burghettu.
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Sann-a
Aministraçión
Scìndico	Paola Devincenzi (lìsta cìvica "Boissano Unita") da-o 12-06-2022
Dæta de instituçión	1946
Teritöio
Coordinæ:	44°08′03.94″N 8°13′16.61″E
Altitùdine	121 m s.l.m.
Superfìcce	8,35 km²
Abitanti	2 495 (30-6-2019)
Denscitæ	298,8 ab./km²
Comùn confinanti	A Prïa, Berdënei, O Borghetto (San Spirto), Leua, Toiàn
Âtre informaçioìn
CAP	17054
Prefìsso	0182
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009011
Cod. cadastrâ	A931
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3A (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 653 GG
Nomme abitanti	(ze) Boinsaneixi, (sv) Buinzaneizi
Sànto patrón	santa Maia Maddalena
Giórno festîvo	22 lùggio
Cartògrafîa
Boinsan
Poxiçión do comun de Boinsan int'a Provinsa de Sann-a.
Scîto instituçionâle

«A Buinzan, quellu ch'u nu se fa ancöi u se farà duman»

(Moddu de dì)

Boinsan (int'u sö dialétto Buinzan, ascì Boissan) u l'è 'n cumüne int'a Provinsa de Sann-a, ch'u gh'à 2.495 abitanti.

Geògrafia

Buinzan l'è scituòu sutta a-o Munte Ravinet (ätu 1061 m) in 'na terassa naturâle sciü u Mä Lìgure. U teritöio cumünale l'è atraversóu da tréi rian ciü inportànti e ätri ciü picìn: a levante se truva u Riàn Casazza, a-u confìn cun Lêua, a-u çentru d'u paize se truva u Riàn Grande e a ponente gh'è u Riàn Taramburle, aflüente d'a sciümèa Varatella.

Stöia

Quaddru de Hippolyte Bellangé intitolòu A batàggia de Lêua.

U numme Buinzan vegne foŝĉia da-a furma ciü antiga Bovissan, da-u Latin Boves Sani, oscìa "unde i boï sun san". Defèti durante l'Ätu Medioêvo, quande u paize ancùn nu gh'ea e 'ste tère l'éan d'u santuàriu de Sàn Pê in Varatella, sun stete costruìe e primme càe da zöna da di pastù. Divèrse de 'ste rescidense sun ancun vixìbili tra i bricchi insce u paize, cumme a Ca di Scöy, a Ca Fossae o U Casin.

Stöicamente 'ste tère l'éan parte d'u féodo de Toiàn, controlòu da-a çitè d'Arbenga, finché int'u 1386 u Pappa Urbano VI u l'a asegnòu a-a Repùbblica de Zena.

Durante tütta l'Etæ de Mëzo i buinzaneizi han çercóu de diventä indipendénti da-u cumüne de Toiàn finché, u 11 nuvenbre 1592, a Gexa de santa Maia Maddalena divegne 'na paròcchia cun decrétto d'u vescu d'Arbenga. U 5 dexembre 1600 vegnìva aprovòu i "Capitoli", oscìa i növi statûti cumünali, e u 30 zenä 1602 a-u cadàstro Buinzan vegne separóu da u regìstro de Toiàn.

Int'u 1795 chì e int'i cumüni vixìn avegne a batàggia de Lêua, parte d'e guêre napolioniche, unde i franceisi se sun scuntræ cun i austrìachi e i piemonteizi.

Int'u 1929 u cumüne de Buinzan vegne tacóu cun quellu de Toiàn e sôlo int'u 1946 l'a ricatóu a sö indipendénsa.

Abitanti

U cumüne de Buinzan l'è stöicamente divizu in 12 cuntrë, ch'e han pigióu u numme da-e famiggie ch'e l'han costruìe: Baroni, Berruti, Bonfanti, Bosseri, Cavi, Gandarini, Gandolfi, Molle (Cà d'u Mogli), Piazza, Polla (Cà d'u Pogli), Pozzo e Sottani. Gh'é ascì 8 cuntrë de ciü növa costruçion: Buragi, Colle, Fornaci, Ginestre, Losano, Marici, Morteo e Rive.

Buinzan confin-a cun Berdënei a nòrd, cun A Prïa e Leua a levante, cun O Borghetto a mezogiórno e cun Toiàn a ponente.

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censæ

Minorànse furèste

Segundu u ISTAT, a-u 1 zenâ 2020, a Buinzan ghe sun 108 rexidenti furèsti.

Löghi de'nteresse

A cappèlla de San Pedrìn.

Architetüe religiuse

• Ötöio de San Paolu: a ciü antiga costruçion d'u cumüne, ancö 'na ruvinn-a. Asemme a-a cappélla de San Pedrin e quella de Sàn Pê in Varatella sun stete costruìe insc'a vêgia via d'u sä pe Berdënei, primma che vegnisse realizóu quella int'a valle d'a sciümèa Varatella.
• Cappélla de Sàn Pê in Varatella: antigo santuàriu, se truva in çimma a-o Munte Varatella (ätu 890 m).
• Cappélla de San Pedrìn: picìnn-a gexa insc'ou senté p'ou Munte Varatella.
• Gexa de santa Maia Maddalena: a paròcchia de Buinzan, vixìn a-u muniçipio.

Palassiu Durante, sêde d'u muniçipio.

• Ötöio de Sàn Pê in vìncoli: ötöio d'a paròcchia d'u paize.

• Cappélla de Nostra Scignùa d'e Ghìe: se truva int'a cunträ Pozzo.

Architetüe civîli

• Palassiu Durante: d'ancö palassiu cumünale.
• E caselle: cumme e caselle int'a pruvincia de Impeia éan d'e picìnn-e rescidense di pastù, döviæ cumme recuviu pe-e bestie.

Natüa

Parte d'u teritöio cumünale l'è òcupóu da d'i scîti de'nteresse comunitâio (SIC) d'u Munte Carmo - Munte Settepani e d'u Munte Ravinet - Rocca Barbena, creæ da-u prugèttu Natüa 2000 pe prutezze divèrse spêce truvóu sôlo in 'sta zöna, cumme Campanula sabatia (Campanula de Sann-a) o Gentiana ligustica (Genziana lìgure), utre che de spêce de ouxelli cumme l'àquila reäle.

Economia

A principäle attivitae ecunomica l'è l'agricurtüa, sorviatùtto a coltivaçión d'i ouvivi p'â produçión de l'öju vèrzelìn d'ouviva.

Coltüa

Paolo Canavese (Toiàn, 28 agustu 1914 - Buinzan, 3 mazzu 1993) l'è conscideròu u poeta ciü inportànte de Buinzan, a-u quäle le u a dedicòu de puexìe int'a lengua italiànn-a. Andrea Lertora, amigu d'u Canavese, pe cóntra scrivea int'u dialettu ligure e a Buinzan le u a dedicòu 'sta puexìa:

Cartèllo stradale in due lengoe ch'u dà u benvegnûo a Buinzan.

«Bella Buissan che ae fäde du gran munte, ti resti au ventu freidu redessa e quande vegne a Stæ, cumme tramunte china l'aia de 'n Pëgia rinfrescà; Te miu da u mæ barcun, ti sei 'na funte di mæ ricordi, di belli tempi là, quand'aimu e gambe ch'ean sempre prunte pe caminà cum'anche pe pedalà. Andäimu, gh'ea Edmondo e Giuanin e paimu cräve leste pe' i senté In Pëgia, e pe' San Peo, da San Pein. L'ea bello, se sentivimu in ti pe' e aë, e nu' sentivime u giamin, N'impurtavä fa u viäiu de "Tedè"! Stasseia, te retreuvu d'impruvvisu e me se mette forte a batte u cheu cumm'aise retrüvou u paradisu Di belli seugni de quand'eu figgieu, Poi, vedde che l'amû l'è cundivisu da tanta gente che ben a te veu E se a nu'u dixe propriu pe l'incisu au mustra cu u travaggiu e cumm'a peu. Rengraziu chi m'ha effertu l'occaxium, de declamäte versci dedichæ, Pe' tant'anni pensæ cun devusciun! Quest'aia che dai munti prufumæ a se respiä cun gran suddisfaciun, a l'è a to aïa a da' Felicitæ! »

(Andrea Lertora, A Buissan)

Persunalitè lighè a Buinzan

• Marie Louise Jeanneret: artìsta e mecenâte
• Vittorio Brumotti: ciclista e condutô a-a televixùn

Manifestaçioin

• Corpus domini: prucessciùn pe-a omónima fèsta, a partensa l'è a paròcchia de santa Maia Maddalena e l'arivu l'è a Cappélla de Nostra Scignùa d'e Ghìe.

Traspórti e vie de cumunicaçiùn

Buinzan l'è atraversóu da-a stradda pruvinciale 25, ch'a ou cullega cun Toiàn, a ponente, e cun Lêua, a levante.

Amministrasiùn

Scindico: Paola Devincenzi (Lìsta cìvica) da-o 12/06/2022 (1° mandâto)
Çentralìn do comùn: 0182 98010
Email do comùn: protocollo@pec.comune.boissano.sv.it

Stöia de l'amministrasiùn cumünale

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
28 mazzo 1985	30 mazzo 1990	Franco Berruti	Democraçîa Cristiann-a	Scindico
30 mazzo 1990	24 arvì 1995	Franco Berruti	Democraçîa Cristiann-a	Scindico
24 arvì 1995	10 otubre 1997	Nicolò Polla	Lìsta cìvica de céntro	Scindico
10 ottobre 1997	24 mazzo 1998	Rinaldo Bollorino		Vîcescindico
25 mazzo 1998	28 mazzo 2002	Nicolò Polla	Lìsta cìvica	Scindico
28 mazzo 2002	29 mazzo 2007	Francesco Cenere	Lìsta cìvica	Scindico
29 mazzo 2007	7 mazzo 2012	Rita Olivari	Lìsta cìvica "Boissano viva"	Scindico
7 mazzo 2012	12 mazzo 2017	Rita Olivari	Lìsta cìvica "Boissano viva"	Scindico
12 züĝn̂u 2017	12 züĝn̂u 2022	Rita Olivari	Lìsta cìvica "Boissano viva"	Scindico
12 züĝn̂u 2022	in carega	Paola Devincenzi	Lìsta cìvica "Boissano Unita"	Scindico

Bibliografîa

• (IT) Antonio Arecco, Boissano: Storia di una comunità collinare autonoma dal 1600, O Çejâ, Associazione Culturale Boissano, 1995.
• (IT) Francesco Gallea e Eugenio Lertora, Boissano. Le colline ed i suoi borghi, Löa, Tipolitografia Natgraf, dexembre 2006.

Atri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Boinsan

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 240522767 · WorldCat Identities (EN) 240522767