Questa pagina a l'è scrita in savuneize

Boinsan

Da Wikipedia
Sâta a-a navegaçión Sâta a-a çèrchia
SV
 Questa pagina a l'è scrita in savuneize
Boinsan
comun
Boinsan – Veduta
Panoràmma d'u cumüne de Buinzan, vistu da u Burghettu.
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
RegiónCoat of arms of Liguria.svg Liguria
ProvìnsaSann-a
Aministraçión
ScindicoRita Olivari (lìsta cìvica "Boissano viva") da-o 29-03-2007 (3º mandòu da-o 12-6-2017)
Dæta de instituçión1946
Teritöio
Coordinæ:44°08′03.94″N 8°13′16.61″E / 44.134428°N 8.221281°E44.134428; 8.221281 (Boinsan)
Altitùdine121 m s.l.m.
Superfìcce8,35 km²
Abitanti2 495 (30-6-2019)
Denscitæ298,8 ab./km²
Comûni confinantiA Prïa, Berdënei, O Borghetto (San Spirto), Leua, Toiàn
Âtre informaçioìn
CAP17054
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT009011
Cod. cadastrâA931
TargaSV
Cl. scìsmicazöna 3A (sismicitæ bàssa)[1]
Cl. climàticazöna D, 1 653 GG[2]
Nomme abitanti(ze) Boinsaneixi,
(sv) Buinzaneizi
Sànto patrónsanta Maia Maddalena
Giórno festîvo22 lùggio
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión:
Boinsan
Boinsan
Boinsan – Mappa
Poxiçión do comun de Boinsan int'a Provinsa de Sann-a.
Scîto instituçionâle
Modifica dati su Wikidata · Manuale

Boinsan (int'u sö dialétto Buinzan[3], ascì Boissan) u l'è 'n cumüne int'a Provinsa de Sann-a, ch'u gh'à 2.495 abitanti.

Geògrafia

Buinzan l'è scituòu sutta a-o Munte Ravinet (ätu 1061 m) in 'na terassa naturâle sciü u Mä Lìgure. U teritöio cumünale l'è atraversóu da tréi rian ciü inportànti e ätri ciü picìn: a levante se truva u Riàn Casazza, a-u confìn cun Lêua, a-u çentru d'u paize se truva u Riàn Grande e a ponente gh'è u Riàn Taramburle, aflüente d'a sciümèa Varatella[4].

Stöia

Quaddru de Hippolyte Bellangé intitolòu A batàggia de Lêua.

U numme Buinzan vegne foŝĉia da-a furma ciü antiga Bovissan, da-u Latin Boves Sani, oscìa "unde i boï sun san". Defèti durante l'Ätu Medioêvo, quande u paize ancùn nu gh'ea e 'ste tère l'éan d'u santuàriu de Sàn Pê in Varatella, sun stete costruìe e primme càe da zöna da di pastù. Divèrse de 'ste rescidense sun ancun vixìbili tra i bricchi insce u paize, cumme a Ca di Scöy, a Ca Fossae o U Casin.

Stöicamente 'ste tère l'éan parte d'u féodo de Toiàn, controlòu da-a çitè d'Arbenga, finché int'u 1386 u Pappa Urbano VI u l'a asegnòu a-a Repùbblica de Zena.

Durante tütta l'Etæ de Mëzo i buinzaneizi han çercóu de diventä indipendénti da-u cumüne de Toiàn finché, u 11 nuvenbre 1592, a Gexa de santa Maia Maddalena divegne 'na paròcchia cun decrétto d'u vescu d'Arbenga. U 5 dexembre 1600 vegnìva aprovòu i "Capitoli", oscìa i növi statûti cumünali, e u 30 zenä 1602 a-u cadàstro Buinzan vegne separóu da u regìstro de Toiàn.

Int'u 1795 chì e int'i cumüni vixìn avegne a batàggia de Lêua, parte d'e guêre napolioniche, unde i franceisi se sun scuntræ cun i austrìachi e i piemonteizi[4][5].

Int'u 1929[6] u cumüne de Buinzan vegne tacóu cun quellu de Toiàn e sôlo int'u 1946 l'a ricatóu a sö indipendénsa[7].

Abitanti

U cumüne de Buinzan l'è stöicamente divizu in 12 cuntrë, ch'e han pigióu u numme da-e famiggie ch'e l'han costruìe: Baroni, Berruti, Bonfanti, Bosseri, Cavi, Gandarini, Gandolfi, Molle (Cà d'u Mogli), Piazza, Polla (Cà d'u Pogli), Pozzo e Sottani. Gh'é ascì 8 cuntrë de ciü növa costruçion: Buragi, Colle, Fornaci, Ginestre, Losano, Marici, Morteo e Rive.

Buinzan confin-a cun Berdënei a nòrd, cun A Prïa e Leua a levante, cun O Borghetto a mezogiórno e cun Toiàn a ponente.

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censæ[8]

Minorànse furèste

Segundu u ISTAT, a-u 1 zenâ 2020, a Buinzan ghe sun 108 rexidenti furèsti.

Löghi de'nteresse

A cappèlla de San Pedrìn.

Architetüe religiuse

  • Ötöio de San Paolu: a ciü antiga costruçion d'u cumüne, ancö 'na ruvinn-a. Asemme a-a cappélla de San Pedrin e quella de Sàn Pê in Varatella sun stete costruìe insc'a vêgia via d'u sä pe Berdënei, primma che vegnisse realizóu quella int'a valle d'a sciümèa Varatella.
  • Cappélla de Sàn Pê in Varatella: antigo santuàriu, se truva in çimma a-o Munte Varatella (ätu 890 m).
  • Cappélla de San Pedrìn: picìnn-a gexa insc'ou senté p'ou Munte Varatella.
  • Gexa de santa Maia Maddalena: a paròcchia de Buinzan, vixìn a-u muniçipio.
Palassiu Durante, sêde d'u muniçipio.
  • Ötöio de Sàn Pê in vìncoli: ötöio d'a paròcchia d'u paize.
  • Cappélla de Nostra Scignùa d'e Ghìe: se truva int'a cunträ Pozzo.

Architetüe civîli

  • Palassiu Durante: d'ancö palassiu cumünale.
  • E caselle: cumme e caselle int'a pruvincia de Impeia éan d'e picìnn-e rescidense di pastù, döviæ cumme recuviu pe-e bestie.

Natüa

Parte d'u teritöio cumünale l'è òcupóu da d'i scîti de'nteresse comunitâio (SIC) d'u Munte Carmo - Munte Settepani e d'u Munte Ravinet - Rocca Barbena, creæ da-u prugèttu Natüa 2000 pe prutezze divèrse spêce truvóu sôlo in 'sta zöna, cumme Campanula sabatia (Campanula de Sann-a) o Gentiana ligustica (Genziana lìgure), utre che de spêce de ouxelli cumme l'àquila reäle[9][10].

Economia

A principäle attivitae ecunomica l'è l'agricurtüa, sorviatùtto a coltivaçión d'i ouvivi p'â produçión de l'öju vèrzelìn d'ouviva.

Coltüa

Paolo Canavese (Toiàn, 28 agustu 1914 - Buinzan, 3 mazzu 1993) l'è conscideròu u poeta ciü inportànte de Buinzan, a-u quäle le u a dedicòu de puexìe int'a lengua italiànn-a. Andrea Lertora, amigu d'u Canavese, pe cóntra scrivea int'u dialettu ligure e a Buinzan le u a dedicòu 'sta puexìa[4]:

Cartèllo stradale in due lengoe ch'u dà u benvegnûo a Buinzan.

«Bella Buissan che ae fäde du gran munte,
ti resti au ventu freidu redessa
e quande vegne a Stæ, cumme tramunte
china l'aia de 'n Pëgia rinfrescà;

Te miu da u mæ barcun, ti sei 'na funte
di mæ ricordi, di belli tempi là,
quand'aimu e gambe ch'ean sempre prunte
pe caminà cum'anche pe pedalà.

Andäimu, gh'ea Edmondo e Giuanin
e paimu cräve leste pe' i senté
In Pëgia, e pe' San Peo, da San Pein.

L'ea bello, se sentivimu in ti pe'
e aë, e nu' sentivime u giamin,
N'impurtavä fa u viäiu de "Tedè"!

Stasseia, te retreuvu d'impruvvisu
e me se mette forte a batte u cheu
cumm'aise retrüvou u paradisu
Di belli seugni de quand'eu figgieu,

Poi, vedde che l'amû l'è cundivisu
da tanta gente che ben a te veu
E se a nu'u dixe propriu pe l'incisu
au mustra cu u travaggiu e cumm'a peu.

Rengraziu chi m'ha effertu l'occaxium,
de declamäte versci dedichæ,
Pe' tant'anni pensæ cun devusciun!

Quest'aia che dai munti prufumæ
a se respiä cun gran suddisfaciun,
a l'è a to aïa a da' Felicitæ!
»

(Andrea Lertora, A Buissan)

Persunalitè lighè a Buinzan

Manifestaçioin

  • Corpus domini: prucessciùn pe-a omónima fèsta, a partensa l'è a paròcchia de santa Maia Maddalena e l'arivu l'è a Cappélla de Nostra Scignùa d'e Ghìe.

Traspórti e vie de cumunicaçiùn

Buinzan l'è atraversóu da-a stradda pruvinciale 25, ch'a ou cullega cun Toiàn, a ponente, e cun Lêua, a levante.

Amministrasiùn

Scindico: Rita Olivari (Lìsta cìvica) da-o 12/06/2017 (3° mandâto)
Çentralìn do comùn: 0182 98010
Email do comùn: protocollo@pec.comune.boissano.sv.it

Stöia de l'amministrasiùn cumünale

Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
28 mazzo 1985 30 mazzo 1990 Franco Berruti Democraçîa Cristiann-a Scindico
30 mazzo 1990 24 arvì 1995 Franco Berruti Democraçîa Cristiann-a Scindico
24 arvì 1995 10 otubre 1997 Nicolò Polla Lìsta cìvica de céntro Scindico [11]
10 ottobre 1997 24 mazzo 1998 Rinaldo Bollorino Vîcescindico [12]
25 mazzo 1998 28 mazzo 2002 Nicolò Polla Lìsta cìvica Scindico
28 mazzo 2002 29 mazzo 2007 Francesco Cenere Lìsta cìvica Scindico
29 mazzo 2007 7 mazzo 2012 Rita Olivari Lìsta cìvica "Boissano viva" Scindico
7 mazzo 2012 12 mazzo 2017 Rita Olivari Lìsta cìvica "Boissano viva" Scindico
12 züĝn̂u 2017 in carega Rita Olivari Lìsta cìvica "Boissano viva" Scindico

Nòtte

  1. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  2. ↑ Legge 26 agosto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  3. ↑ Giuliano Gasca Queirazza int'u sö libbru Dizionario di toponomastica: storia e significato dei nomi geografici italiani, scrive u numme Buintsàn, furma ciü antiga de Buinzan, d'ancö quella ciü cumüne.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Francesco Gallea e Eugenio Lertora, Boissano. Le colline ed i suoi borghi
  5. ↑ (IT) Stöia de Buinzan insc'ou scîtu d'u cumüne.
  6. ↑ (IT) Rêgio decrétto d'u 21 märsu 1929 n. 570 insc'ou scîtu www.normattiva.it
  7. ↑ (IT) Decrétto legislatîvo d'u 11 nuvenbre 1946, n. 449 insc'ou scîtu www.normattiva.it
  8. ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT;  URL consultòu o 28-12-2012.
  9. ↑ (IT) SIC Munte Carmo - Munte Settepani insc'ou scîtu de Natüa 2000
  10. ↑ (IT) SIC Munte Ravinet - Rocca Barbena insc'ou scîtu de Natüa 2000
  11. ↑ Dimìsso da-a carega
  12. ↑ Subentra con Decreto del Presidente della Repubblica del 7 gennaio 1998 e pubblicato sulla Gazzetta Ufficiale n. 21 del 27 gennaio 1998

Bibliografîa

Atri progètti

Contròllo de outoritæVIAF (EN) 240522767 · WorldCat Identities (EN) 240522767
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Boinsan&oldid=227789"