Voæ
SV
|
Questa pagina a l'è scrita in savuneize |
| Voæ comun | |
|---|---|
| (IT) Vado Ligure | |
 | |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Italia
|
| Región |  Liguria
|
| Provìnsa | Sann-a |
| Aministraçión | |
| Scindico | Monica Giuliano (lista civica de centru-mancinn-a Lavoriamo con i vadesi) da-o 26-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019) |
| Dæta de instituçión | 1861 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 44°16′09.03″N 8°26′09.85″E / 44.269175°N 8.436069°E |
| Altitùdine | 12 m s.l.m. |
| Superfiçie | 23,79 km² |
| Abitanti | 8 316[1] (30-6-2019) |
| Denscitæ | 349,56 ab./km² |
| Fraçioìn | Portu Voæ, Sant'Ermo, San Genesio, U Segnu, Valle de Voæ |
| Comûni confinanti | Berzezzi, Cuggiæn, Sann-a, Spotorno, Vessi |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 17047 |
| Prefìsso | 019 |
| Fûzo orâio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 009064 |
| Cod. cadastrâ | L528 |
| Targa | SV |
| Cl. sismica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] |
| Cl. climatica | zöna D, 1 463 GG[3] |
| Nomme abitanti | Voæeizi (it) Vadesi |
| Sànto patrón | San Zane Battista |
| Giórno festîvo | 24 züĝn̂u |
| Cartògrafîa | |
  Voæ | |
.svg) | |
| Scîto instituçionâle | |
Vuè, o ascì Voæ (Voæ in zeneize, Vado Ligure in italian) u l'è in cumün de 8.282 abitanti int'a pruvincia de Sann-a.
Geugrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]
O comüne o se tröa in-scia Rivéa de Ponente, confinante co cappulögu de prûvinça. E due fraçoin de Sant'Ermo e d'U Segnu son a monte do paise, sciü pe a valle percorsa da-u rian Segnu in-scio versante meridionäle da Rocca di Corvi a 792 m.s.l.m. O territóiu comünäle o fa pärte d'a Cumünitae Muntann-a do Zövu.
Storia[modìfica | modìfica wikitèsto]
L'antîgu paize de Vuè, ciamö in epuca rumäna Vada Sabatia, u se svilüppa int'u II seculu a.C. inturnu a in campu militäre imperiäle, ün d'i primmi d'a culunizzaçiun rumäna in Liguria.
Divegnüu dunque municipium de l'imperu de Rumma e impurtante nódu viariu e mercantile pe' u cunzunzise d'e vie cunsuläri pruvegnenti da Zena, Turtunn-a (Derthona) e da-a cósta punentinn-a. U vegne pói destrütu dai Lungubärdi int'u 641, ma sutta'u duminiu d'i Franchi u riêsce a retiäse sciü e a divegnî pói sede vescuvile da-u VII a u IX seculu.
Vuè fa pói pärte d'i pussediménti feudäli d'i marcheisi Del Carretto e pói d'i marcheisi di Ponzone, passandu pói a-a Repubbrica de Zena. A vegne dunque eretta a Puistaia. I Zeneixi i aumentan u svilüppu cummerciäle d'u portiu, faxendu de Vuè ün di ciü impurtanti centri purtuäli d'a Rivéa.
A segue pói a stória d'a Repubbrica de Zena, intrandu a fä pärte d'a Fransa, d'u Regnu de Sardegna (1815) e d'u Regnu d'Italia (1861).
In t'u XX seculu Vuè a cunusce in svilüppu p'ou ciü indüstriäle. In t'i anni çinquanta e sciuscianta i se inciantan in zóna diversi stabilimenti, scinn'ai anni settanta cun a centräle termuelettrica ex Enel, cun e due ciminaeae de 200 metri ch'i detürpan u paesaggiu d'a zona.
Löghi de 'nteresse[modìfica | modìfica wikitèsto]
Vista d'u forte de San Giacumu.
A gexia d'U Segnu, dedicä a san Maurizio
A gexia de san Zane Battista
U canpanìn d'a gexia de Sant'Ermo
Âtóiu de Santa Margaita, a U Segnu
-chiesa_san_maurizio.jpg)
-oratorio_santa_margherita.jpg)
Castélli[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Qarche rüdere d'u castéllu, custruìu in t'u Mediuevu dai Marchèixi Do Carretto, un se pö vedde in t'a fraçiùn d'U Segnu.
- Forte San Luensu e San Steva: d'u XVI seculu, custruìu da-i zeneizi.
- Forte San Giacumu: custruìu int'u 1757 insc'ou Cou de Voæ a prutesiùn d'u portu.
Architetüe religiuse[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Gexia paruchiäle. Custruìa in t'u seculu XVIII a l'è inn-a ricustruçiùn in stîle baroccu, l'ünica navä surmuntä a-a cupula. A strûtüa, restaurä doppu a segunda guèra mundiäle, a l'a inn-a facciäta decurä de statue de l'öttuçentu d'u Brilla.
- Gexia de Sant'Ermo. Custruìa in t'u Mediuevu, a l'a inn-a strûtüa a due naväte.
- Cappélla de San Benärdu.
- Cappélla de San Zenexiu, Custruìa in t'u Mediuevu.
Evoluçiùn demugrafica[modìfica | modìfica wikitèsto]
Abitanti censæ[4]
Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Müsei[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Müseu çivicu de Villa Groppallo. U müseu u cögge mateiä de l'imperu rumàn e mediêväle. I reperti rumäni sun staeti rinvegnüi in t'a zóna archeulógica ciamä Vada Sabatia, e inn-a numericamente discreta culleçiùn de muneae rumäne (Queirolo) tra u II e u V seculu a l'è cunservä in t'u müseu.
- Pinacutéca çivica: a cunserva dipinti de scöa zeneise, lumbärda e spagnolla databili tra u XVI e u XVIII seculu.
Manifestaçiuìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Feste, fée e sägre[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Festa de San Giuvanni Battista, patrùn de Vuè, a cazze u 24 zügnu. A festa a cuminça u 23 zugnu cun in tradiçiunäle spettaculu de föghi seräli da-i puntili insc'ou mä. U 24 u se fa u mercä insc'ou lungumä e a Prucesciùn, cun u cäru d'u Santu pe'-e vie d'u paize.
Persunalitae lighae a Vuè[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Valerio Baçigalû, zügou dä Naçiunäle de futbàll.
Ecunumia[modìfica | modìfica wikitèsto]
.jpg)
Vuè u l'è in cumüne ciütostu indüstrializô, u óspita paigi stabilimenti indüstriali e ditte. Parçialmente insc'ou sö térritóiu a se tröva inn-a çenträle termuelettrica, primma ENEL e òua Tirreno Power, pensä e realizä a-a fin d'i anni 60 e avviä fra u mazzu 1970 e u dixembre 1971. E sö due äte ciminaeae de 199 metri i sun caratteristiche d'a sc-cianä. Prospera a l'è l'ativitae purtuäle: paigi traghetti ch'i unìscian u cumüne a-a Corsega e a-a Sardegna, atraccan näve merci, porta-container e survatüttu paigie pétrulaeae, faxendu d'u portiu de Vuè u primmu portiu italiàn cun Trieste pe' u petroliu e i sö derivae. In Vuè u pärte ascì in impurtante öiudóttu pe' spedì i cumbustibili in t'a zóna de Milàn e in Germagna.
A tradiçiun indüstriäle de 'stu cumüne a l'a raeixe in t'i anni d'u boom ecunómicu, quande Vuè a l'a visciüu inn-a fórte crescita ecunómica divegnindu pói pe' lungu tempu u paize a ciü äta cuncentraçiun indüstriäle d'Európa, ch'a se cuntrapugnìva a-a vexinn-a e ciü gróssa Sann-a che in t'u maeximu periudu a l'aea cunsciderä ünanimemente a piccola Manchester pe' via d'a sö fórte indüstria, tra e ciü flóride d'Európa. In Vuè u se trûväva ascì in stabilimentu d'a FIAT pe' a custruçiùn de pigniuin e pärti meccaniche in genere (1200 dipendenti). U l'a serô in t'u 1984 cun u ricullucamentu de 600 lavuratûri in 3 növe ditte piccinn-e. Inchö u cumüne de Vuè u l'è pärte fundamentäle d'a mägra ecunumia savuneize. U sö portiu u l'è amministrou da l'auturitae purtuäle de Sann-a.
A l'è in prugettu a realizaçiùn de inn-a enurme ciattafurma cuntainer ch'a cangià cumpletamente a zona de Portiu-Vuè, e a fuxe d'u turente Segnu.
Traspórti e vie de cumunicaçiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Stradde e autustradde[modìfica | modìfica wikitèsto]
Vuè a se tröva insc'a-a Stradda Pruvinciäle 1 Aurelia (da sempre Stradda Statäle n° 1). A se pö razzunze ascì da l'autustradda A10 sciurtindu au vexin casellu de Sann-a.
Lignie fêruviarie[modìfica | modìfica wikitèsto]
Vuè a dövia a staçiùn insc'ou térritóiu d'u cumüne de Cuggiæn denuminä Quiliano-Vado, insc'a-a lignia fêruviaria Zena-Vintimìggia, insc'ou traetu lucäle cumpreisu intra Sann-a e Imperia.
Amministraçiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Scindico: Monica Giuliano (Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi") da-o 27/05/2014
(2° mandâto)
Çentralìn do comùn: 019 8863501
Email do comùn: info@comune.vado-ligure.sv.it
Stöia de l'amministrasiùn cumünale[modìfica | modìfica wikitèsto]
| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 12 agustu 1985 | 23 lüggiu 1990 | Pierino Ricino | Partio Comunista Italian | Scìndicu | |
| 23 lüggiu 1990 | 24 arvì 1995 | Roberto Peluffo | Partio Comunista Italian | Scìndicu | |
| 24 arvì 1995 | 14 züĝn̂u 1999 | Roberto Peluffo | Partio Democràtico da Scinìstra | Scìndicu | |
| 14 züĝn̂u 1999 | 14 züĝn̂u 2004 | Roberto Peluffo | Democràtici de Scinìstra | Scìndicu | |
| 14 züĝn̂u 2004 | 8 züĝn̂u 2009 | Carlo Giacobbe | Lìsta cìvica | Scìndicu | |
| 8 züĝn̂u 2009 | 27 mazzo 2014 | Attilio Caviglia | Lìsta cìvica "Con Caviglia Vado Viva" | Scìndicu | |
| 27 mazzo 2014 | 26 mazzo 2019 | Monica Giuliano | Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi" | Scìndicu | |
| 27 mazzo 2019 | in carega | Monica Giuliano | Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi" | Scìndicu | |
Binelaggi[modìfica | modìfica wikitèsto]
Voæ a l'è gemellä cun:
La Ravoire, da-o 2002
Niquero
Spor[modìfica | modìfica wikitèsto]
Futbàll[modìfica | modìfica wikitèsto]
O F.C. Vado 1913 o l'a guagnö a primma Coppa Italia de ballon, int'o 1922.
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dato Istat - Popolasiùn residente a-u 30 züĝn̂u 2019.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Legge 26 agosto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di graddi/giórno di Comùn pe Region e Provinsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultòu o 28-12-2012.
Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Voæ
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 132512705 · GND (DE) 4434809-5 · WorldCat Identities (EN) 132512705 |
|---|