Voæ

SV	Questa pagina a l'è scrita in savuneize

Vuè comùn
(IT) Vado Ligure
Panuramma de Vuè
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Sann-a
Aministraçión
Scìndico	Monica Giuliano (lista civica de centru-mancinn-a Lavoriamo con i vadesi) da-o 26-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°16′09.03″N 8°26′09.85″E
Altitùdine	12 m s.l.m.
Superfìcce	23,79 km²
Abitanti	8 316 (30-6-2019)
Denscitæ	349,56 ab./km²
Fraçioìn	Portu Vuè, Sant'Ermo, San Genesio, U Segnu, Valle de Vuè
Comùn confinanti	Berzezzi, Cuggiæn, Sann-a, Spoturnu, Vessi
Âtre informaçioìn
CAP	17047
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009064
Cod. cadastrâ	L528
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 463 GG
Nomme abitanti	Vueizi (it) Vadesi
Sànto patrón	San Giuvanni Battista
Giórno festîvo	24 züĝn̂u
Cartògrafîa
Vuè
Pusiçiùn d'u cumüne de Vuè int'a pruvincia de Sann-a.
Scîto instituçionâle

Vuè, o ascì Voæ (Voæ in zeneize, Vado Ligure in italian) u l'è ün comüne de 8.282 abitanti int'a pruvincia de Sann-a.

Geugrafia

A fuxe d'a sciümèa Segnu

U comüne u se truva int'a Rivéa de Punente, confinante cu'u cappulögu d'a sö pruvincia. E duì fraçiuìn de Sant'Ermo e d'U Segnu sun a munte d'u paize, sciü p'â valle percursa da-u rian Segnu insc'ou versante meridionäle da Rucca di Crôi a 792 m.s.l.m. U territóiu comünäle u fa pärte d'a Cumünitæ Muntann-a d'u Zövu.

Stoja

L'antîgu paize de Vuè, ciamóu in épuca rumäna Vada Sabatia, u se svilüppa int'u II seculu a.C. inturnu a ün canpu militäre imperiäle, ün d'i primmi d'a culunizzaçiùn rumäna in Liguria.

Divegnüu dunca municipium de l'inperu de Rumma e inpurtante nódu viariu e mercantile p'ou cunzunzise d'e vie cunsuläri pruvegnenti da Zena, Turtunn-a (Derthona) e da-a cósta punentinn-a. U vegne poi destrütu da-i Lungubärdi int'u 641, ma sutt'a-u duminiu d'i Franchi u riêsce a retiäse sciü e a divegnî poi sede vescuvile da-u VII a-u IX seculu.

Vuè fa poi pärte d'i pussediménti feudäli d'i marcheisi Del Carretto e poi d'i marcheisi di Ponzone, passandu poi a-a Repubbrica de Zena. A vegne dunca eretta a Puistaia. I Zeneizi i aumentan u svilüppu cummerciäle d'u portu, faxendu de Vuè ün di ciü impurtanti centri purtuäli d'a Rivéa.

A segue poi a stoja d'a Repubbrica de Zena, intrandu a fä pärte d'a Fransa, d'u Regnu de Sardegna (1815) e d'u Regnu d'Italia (1861).

Int'u XX seculu Vuè a cunusce ün svilüppu p'ou ciü indüstriäle. Int'i anni çinquanta e sciuscianta i se inciantan in zóna diversi stabilimenti, scinn'ai anni settanta cu'a centräle termuelettrica ex Enel, cu'e sö due çiminee de 200 metri chi l'éan u scinbulu du paize.

Löghi de 'nteresse

• 

  Vista d'u forte de San Giacumu.

• 

  A gexa d'U Segnu, dedicä a san Maurizio

• 

  A gexa de San Giuvanni Battista

• 

  U canpanìn d'a gexa de Sant'Ermo

• 

  Âtóiu de Santa Margaita, a U Segnu

Castélli

• Quärche ruvinn-a d'u castellu, custruìu int'u Mediuevu da-i marchèizi D'u Carretto, ch'a se pö vedde int'a fraçiùn d'U Segnu.
• Forte San Luensu e San Steva: d'u XVI seculu, custruìu da-i zeneizi.
• Forte San Giacumu: custruìu int'u 1757 insc'ou Cou de Vuè a pruteçiùn d'u portu.
• Bastiùn de San Giuvanni

Architetüe religiuse

• Gexa paruchiäle de San Giuvanni Battista: custruìa int'u seculu XVIII a l'è na ricustruçiùn in stîle baroccu de na gexa ciü antiga, cun l'ünica navä surmuntä da-a cupula. A strûtüa, restaurä doppu a segunda guêra mundiäle, a l'a na facciäta decurä cun de stattue de l'öttuçentu d'u Brilla.
• Gexa de Nostra Scignùa da Neive: int'a zöna de Bossarìn.
• Capella de San Feipu Neigri: d'u 1732, a Bossarìn.
• Gexa paruchiäle de Nostra Scignùa d'a Vixitaçiùn: d'u 1952, a se truva int'a fraçiùn de Portu Vuè.
• Gexa paruchiäle de San Mauriçiu: int'a fraçiùn d'U Segnu.
• Âtóiu de Santa Margaita: vixìn a-a gexa de San Mauriçiu.
• Capella de San Benärdu: a-u Segnu
• Gexa de San Zenexiu: custruìa int'u Mediuevu ne l'omonima localitæ.
• Gexa paruchiäle de Sant'Ermo: custruìa int'u Mediuevu da-i mùneghi de l'Îzua de Berzezzi, a l'a na strûtüa a duì naväte.
• Gexa paruchiäle de Nostra Scignùa Reginn-a d'a Päxe: a se truva int'a fraçiùn de Valle de Vuè.
• Capella de Nostra Scignùa d'u Carmu.
• Capella di Santi Giacumu e Feipu.

Architetüe civili

• Punte de Pria, d'u 1434.
• Furnäxe da câçìnn-a de Sant'Ermo
• Rèsti da villa de l'inperatù rumàn Pertinace

Abitanti

Evuluçiùn demugrafica

Abitanti censæ

Minuranse furèste

Segundu l'ISTAT, a-i 31 dixenbre 2017, a Vuè ghe sun 563 rexidenti furèsti.

Cultüa

Müsei

• Müseu çivicu de Villa Groppallo: u müseu u cögge mateiä de l'inperu rumàn e mediêväle. I reperti rumäni sun steti rinvegnüi int'a zöna archeulógica ciamä Vada Sabatia, e na numericamente discreta culeçiùn de muneæ rumäne (Queirolo) tra u II e u V seculu a l'è cunservä int'u müseu.
• Pinacutéca çivica: a cunserva de pitüe de scöa zeneize, lunbärda e spagnolla realizæ tra u XVI e u XVIII seculu.

Persunalitæ lighæ a Vuè

L'inperatù rumàn Pertinace

• Pertinace (Alba, 126 - Rumma, 193), inperatù de l'inperu de Rumma.
• Arturo Martini (Treviso, 1889 - Milan, 1947), scultù.
• Manlio Baçigalû (Vué, 1908 - Zena, 1977), alenatù e zügóu de balùn.
• Vessillo Bartoli (Vué, 1908 - Vué, 1981), alenatù e zügóu de balùn.
• Giuseppe Chittolina (Vué, 1909 - Zena, 1946), zügóu de balùn.
• Valerio Baçigalû (Vué, 1924 - Turìn, 1949), zügóu d'a Naçiunäle de futbàll.
• Lidio Lovisolo (Finä, 1929 - Milan, 2001), scultù.
• Osvaldo Motto (Vué, 1942), alenatù e zügóu de balùn.
• Anna Giacobbe (Vué, 1958), politica

Fèste e fêe

• Fèsta de San Giuvanni Battista, patrùn de Vuè, a cazze u 24 züĝn̂u. A fèsta a l'incumensa u 23 züĝn̂u cun ün tradiçiunäle spettaculu de föghi seräli da-i puntili insc'ou mä. U 24 u se fa u mercóu insc'ou lungumä e a Prucesciùn, cu'u cäru d'u Santu p'ê vie d'u paize.

Ecunumia

U prugèttu d'a növa ciattafurma de Portu Vuè

Vuè u l'è ün cumüne ciütostu indüstrializóu, u óspita paigi stabilimenti indüstriali e ditte. Parçialmente insc'ou sö térritóiu a se truva na çenträle termuelettrica, primma ENEL e òua Tirreno Power, pensä e realizä a-a fin d'i anni '60 e inandiä tra u mazzu 1970 e u dixembre 1971. E sö duì äte çiminee de 199 metri i sun caratteristiche d'a sc-cianä. Prospera a l'è l'ativitæ purtuäle: paigi traghetti ch'i unìscian u cumüne a-a Corsega e a-a Sardegna, atraccan näve merci, porta-container e survatüttu paigie pétrulaeæ, faxendu d'u portu de Vuè u primmu portu italiàn cun Trieste p'ou petroliu e i sö derivæ. In Vuè u pärte ascì in impurtante öiudóttu pe spedì i cumbustibili int'a zöna de Milàn e in Germagna.

A tradiçiùn indüstriäle de 'stu cumüne chi a l'a reixe int'i anni d'u boom ecunómicu, quande Vuè u l'a visciüu na forte crescita ecunómica divegnindu poi pe lungu tenpu u paize a ciü äta cuncentraçiùn indüstriäle d'Európa, ch'a se cuntrapugnìva a-a vexinn-a e ciü gróssa Sann-a che int'u mêximu periudu a l'éa cunsciderä ünanimemente a piccola Manchester pe via d'a sö forte indüstria, tra e ciü flóride d'Európa. In Vuè u se trûväva ascì in stabilimentu d'a FIAT p'â custruçiùn de pigniuin e pärti meccaniche in genere (1200 dipendenti). U l'a serô int'u 1984 cu'u ricullucamentu de 600 lavuratûri in 3 növe ditte piccinn-e. Inchö u cumüne de Vuè u l'è pärte fundamentäle d'a mägra ecunumia savuneize. U sö portu u l'è amministrou da l'auturitæ portuäle de Sann-a.

A l'éa in prugettu a realizaçiùn de na enurme ciattafurma cuntainer ch'a cangià cumpletamente a zona de Portu-Vuè, e a fuxe d'u turente Segnu, ch'a l'è steta da pocu finìa, cu'a sö inauguraçiùn a-i 12 de dixembre 2019.

Traspórti e vie de cumunicaçiùn

Stradde e autustradde

Vuè a se truva insc'ä Stradda Pruvinciäle 1 Aurelia (de lungu Stradda Statäle n° 1). A se pö razzunze ascì da l'autustradda A10 sciurtindu a-u vixìn casellu de Sann-a.

Lignie fêruviarie

Vuè a dövia a staçiùn insc'ou térritóiu d'u cumüne de Cuggiæn denuminä Quiliano-Vado, insc'ä lignia fêruviaria Zena-Vintimìggia, in particulä int'u trætu lucäle cunpreisu tra Sann-a e Imperia.

Amministraçiùn

Scindico: Monica Giuliano (Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi") da-o 27/05/2014 (2° mandâto)
Çentralìn do comùn: 019 8863501
Email do comùn: info@comune.vado-ligure.sv.it

Stöia de l'amministrasiùn cumünale

U palassiu d'u Cumüne

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
12 agustu 1985	23 lüggiu 1990	Pierino Ricino	Partio Comunista Italian	Scìndicu
23 lüggiu 1990	24 arvì 1995	Roberto Peluffo	Partio Comunista Italian	Scìndicu
24 arvì 1995	14 züĝn̂u 1999	Roberto Peluffo	Partio Democràtico da Scinìstra	Scìndicu
14 züĝn̂u 1999	14 züĝn̂u 2004	Roberto Peluffo	Democràtici de Scinìstra	Scìndicu
14 züĝn̂u 2004	8 züĝn̂u 2009	Carlo Giacobbe	Lìsta cìvica	Scìndicu
8 züĝn̂u 2009	27 mazzo 2014	Attilio Caviglia	Lìsta cìvica "Con Caviglia Vado Viva"	Scìndicu
27 mazzo 2014	26 mazzo 2019	Monica Giuliano	Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi"	Scìndicu
27 mazzo 2019	in carega	Monica Giuliano	Lìsta cìvica "Lavoriamo con i vadesi"	Scìndicu

Binelaggi

Vuè a l'è gemellä cun:

• La Ravoire, da-o 2002
• Niquero

Spor

Futbàll

A Vuè a gh'è a squaddra d'u F.C. Vado 1913, ch'a l'a guagnóu a primma Coppa Italia de balùn, int'u 1922.

Bibliugrafìa

• (IT) Daniela Andreoni, Nicolò Cassanello, Francesco Murialdo e Furio Ciciliot, Toponimi del Comune di Vado Ligure, in Progetto toponomastica storica, vol. 7, Società Savonese Storia Patria, 2012, ISBN 88-85-86606-9.

Ätri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Voæ