Voæ

Voæ
Immaggine:Vado Ligure-Stemma.png
Stato:	Italia
Region:	Liguria
Provinsa:	stemma Provinsa de Sann-a
Coordinæ:	Latitudine: 44° 16′ 0′′ N Lonxitudine: 8° 26′ 0′′ E [1]
Superfiçie:	23,38 km²
Abitanti:	8.282 31-12-05
Denscitæ:	354 ab./km²
Fraçioin:	Porto Voæ, Segno, Sant'Ermo, San Zenexo, Bossarin, Valle de Voæ
Comun confinanti:	Berzezzi, Cuggiæn , Sann-a, Spotorno, Vessi
CAP:	17047
Pref. tel:	019
Codiçe ISTAT:	009064
Codiçe cadastro:	L528
Nomme abitanti:	vadesi
Santo patron:	San Zane Battista
Giorno festïo:	24 zugno
Scito instituçionâ

Vuè, o ascì Voæ u l'è in cumün de 8.282 abitanti int'a Provinsa de Sann-a.

Geugrafia

O comüne o se tröa in-scia Rivéa de Ponente, confinante co cappulögu de prûvinça. E due fraçoin de Sant'Ermo e d'O Segno son a monte do paise, sciü pe a valle percorsa da o rian Segno in-scio versante meridionäle da Rocca di Corvi a 792 m.s.l.m.

O territóiu comünäle o fa pärte da Cumünitae Muntann-a do Zövu.

Storia

L'antîgu paize de Vuè, ciamö in epuca rumäna Vada Sabatia, u se svilüppa int'u II seculu a.C. inturnu a in campu militäre imperiäle, ün d'i primmi d'a culunizzaçiun rumäna in Liguria.

Divegnüu dunque municipium de l'imperu de Rumma e impurtante nódu viariu e mercantile pe' u cunzunzise d'e vie cunsuläri pruvegnenti da Zena, Turtunn-a (Derthon]) e da-a cósta punentinn-a. U saia' pói destrütu dai Lungubärdi int'u 641, ma sutta'u duminiu d'i Franchi u riêsce a retiäse sciü e a divegnî pói sede vescuvile da u VII a u IX seculu.

Vuè fa pói pärte d'i pussediménti feudäli d'i marcheisi Del Carretto e pói d'i marcheisi di Ponzone, passandu pói a-a Repubbrica de Zena. A vegne dunque eretta a Puistaia. I Zeneixi i aumentan u svilüppu cummerciäle d'u portiu, faxendu de Vuè ün di ciü impurtanti centri purtuäli d'a Rivéa.

A segue pói a stória d'a Repubbrica de Zena, intrandu a fä pärte d'a Fransa, d'u Regnu de Sardegna (1815) e d'u Regnu d'Italia (1861).

In t'u XX secolo Vuè a cunusce in svilüppu p'ou ciü indüstriäle. In t'i anni çinquanta e sciuscianta i se inciantan in zóna diversi stabilimenti, scinn'ai anni settanta cun a centräle termuelettrica ex Enel, cun e due ciminaeae de 200 metri ch'i detürpan u paesaggiu d'a zona.

Evoluçiùn demugrafica

Abitanti censii Abitanti censiti

Castélli

Qarche rüdere d'u castéllu, custruìu in t'u Mediuevu dai Marchèixi Do Carretto, un se pö vedde in t'a fraçiùn d'U Segnu.

Architetüe religiuse

Gexia paruchiäle. Custruìa in t'u seculu XVIII a l'è inn-a ricustruçiùn in stîle baroccu, l'ünica navä surmuntä a-a cupula. A strûtüa, restaurä doppu a segunda guèra mundiäle, a l'a inn-a facciäta decurä de statue de l'öttuçentu d'u Brilla. Gexia de Sant'Ermo. Custruìa in t'u Mediuevu, a l'a inn-a strûtüa a due naväte. Cappélla de San Benärdu. Cappélla de San Zenexiu, Custruìa in t'u Mediuevu.

Müsei

Müseu çivicu de Villa Groppallo. U müseu u cögge mateiä de l'imperu rumàn e mediêväle. I reperti rumäni sun staeti rinvegnüi in t'a zóna archeulógica ciamä ''Vada Sabatia'', e inn-a numericamente discreta culleçiùn de muneae rumäne (Queirolo) tra u II e u V seculu a l'è cunservä in t'u müseu. Pinacutéca çivica: a cunserva dipinti de scöa zeneise, lumbärda e spagnolla databili tra u XVI e u XVIII seculu.

Feste, fée e sägre

Festa de San Giuvanni Battista, patrùn de Vuè, a cazze u 24 zügnu. A festa a cuminça u 23 zugnu cun in tradiçiunäle spettaculu de föghi seräli da i puntili insc'ou mä. U 24 u se fa u mercä insc'ou lungumä e a Prucesciùn, cun u cäru d'u Santu pe'-e vie d'u paize.

Persunalitae lighae a Vuè

• Valerio Baçigalû, zügou dä Naçiunäle de futbàll.

Ecunumia

Vuè u l'è in cumüne ciütostu indüstrializô, u óspita paigi stabilimenti indüstriali e ditte. Parçialmente insc'ou sö térritóiu a se tröva inn-a çenträle termuelettrica, primma ENEL e òua Tirreno Power, pensä e realizä a-a fin d'i anni 60 e avviä fra u mazzu 1970 e u dixembre 1971. E sö due äte ciminaeae de 199 metri i sun caratteristiche d'a sc-cianä. Prospera a l'è l'ativitae purtuäle: paigi traghetti ch'i unìscian u cumüne a-a Corsega e a-a Sardegna, atraccan näve merci, porta-container e survatüttu paigie pétrulaeae, faxendu d'u portiu de Vuè u primmu portiu italiàn cun Trieste pe' u petroliu e i sö derivae. In Vuè u pärte ascì in impurtante öiudóttu pe' spedì i cumbustibili in t'a zóna de Milàn e in Germagna.

A tradiçiun indüstriäle de 'stu cumüne a l'a raeixe in t'i anni d'u boom ecunómicu, quande Vuè a l'a visciüu inn-a fórte crescita ecunómica divegnindu pói pe' lungu tempu u paize a ciü äta cuncentraçiun indüstriäle d'Európa, ch'a se cuntrapugnìva a-a vexinn-a e ciü gróssa Sann-a che in t'u maeximu periudu a l'aea cunsciderä ünanimemente a piccola Manchester pe' via d'a sö fórte indüstria, tra e ciü flóride d'Európa. In Vuè u se trûväva ascì in stabilimentu d'a FIAT pe' a custruçiùn de pigniuin e pärti meccaniche in genere (1200 dipendenti). U l'a serô in t'u 1984 cun u ricullucamentu de 600 lavuratûri in 3 növe ditte piccinn-e. Inchö u cumüne de Vuè u l'è pärte fundamentäle d'a mägra ecunumia savuneize. U sö portiu u l'è amministrou da l'auturitae purtuäle de Sann-a.

A l'è in prugettu a realizaçiùn de inn-a enurme ciattafurma cuntainer ch'a cangià cumpletamente a zona de Portiu-Vuè, e a fuxe d'u turente Segnu.

A növa ciattafurma de Portiu Vuè

Traspórti e vie de cumunicaçiùn

Stradde e autustradde

Vuè a se tröva insc'a-a Stradda Pruvinciäle n°1 Aurelia (da sempre Stradda Statäle n°1). A se pö razzunze ascì da l'autustradda A10 sciurtindu au vexin casellu de Sann-a

Lignie fêruviarie

Vuè a dövia a staçiùn insc'ou térritóiu d'u cumüne de Cuggiæn denuminä Quiliano-Vado, insc'a-a lignia fêruviaria Vintimiggia-Zena, insc'ou traetu lucäle cumpreisu intra Sann-a e Imperia.

Amministraçiùn

Scindico: Carlo Giacobbe (Çentro-Sinistra) dal 14/06/2004
Çentralìn del comune: 019 8863501
Email del comune: info@comune.vado-ligure.sv.it

Gemelaggi

Voœ a l'è gemellä cun:

• La Ravoire, Fransa, da ö 2002
• Niquero, Cuba

Spor

Futbàll

O F.C. Vado 1913 o l'a guagnö a primma Coppa Italia de ballon, int'o 1922.