Süccaellu
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese |
| Süccaellu cumün | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| Localizaçión | |||
| Stâto |  Itàlia
| ||
| Región |  Liguria
| ||
| Provìnsa |  Savuna
| ||
| Aministraçión | |||
| Scìndico | Claudio Paliotto (lìsta sivica de sentru-destra "Uniti per Zuccarello") da-o 1-6-2015 (2º mandòu da-o 22-9-2020) | ||
| Dæta de instituçión | 1861 | ||
| Teritöio | |||
| Coordinæ: | 44°06′39.7″N 8°06′57.06″E | ||
| Altitùdine | 130 m s.l.m. | ||
| Superfìcce | 10,81 km² | ||
| Abitanti | 309[1] (30-6-2019) | ||
| Denscitæ | 28,58 ab./km² | ||
| Comùn confinanti | Arnascu, Barestìn, Castregiancu, Castreveiu, Cixan, Èrli | ||
| Âtre informaçioìn | |||
| CAP | 17039 | ||
| Prefìsso | 0182 | ||
| Fûzo oràrio | UTC+1 | ||
| Còdice ISTAT | 009069 | ||
| Cod. cadastrâ | M197 | ||
| Targa | SV | ||
| Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | ||
| Cl. climàtica | zöna D, 1 689 GG[3] | ||
| Nomme abitanti | sücca(r)elexi (dialettu arbenganese) | ||
| Sànto patrón | Sàn Bertumé | ||
| Giórno festîvo | 24 agustu | ||
| Cartògrafîa | |||
  Süccaellu | |||
.svg) | |||
| Scîto instituçionâle | |||
Süccaèllu[n. 1] (scrìtu ascì Süccaȓèllu o Sücca"èllu[4], Süccarê in Èrli[n. 2], Zūcarèa in urmeàscu[5], Sucælo o Sucâelo in zenese, Zuccarello in italian) u l'è in cumün de 309 abitanti (dàtti agiurnài au 2019) ch'u se tröva inta pruvinsa de Savùna.
Geugrafìa
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Inta valâ du Neva, a mùnte da cunfluènsa cun u Pennavaire, Süccaellu fa parte de l'entrutèra d'Arbenga. U l'è u segundu sentru pe pupulasiun da valâ, de derê a Cixan. U cunfina cun Èrli e Castreveiu a nord, Barestìn a est, Cixan a sud e a ovest cun Arnascu e Castregiancu. U g'ha ascì 'na frasiùn ciamâ Martinettu, c'a l'è divìza a metài cun Cixan.
Stòia
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
In caruggiu du burgu -
A pòrta da tùre -
Vìsta de 'n âtru caruggiu du sentru stòicu -
Cartéllu turisticu de ingrèssu intu paìse, cun u sfundu da bandéa du cumün
_-_porta_Sottana_-_02.jpg)
U Marchesàu de Süccaellu
[modìfica | modìfica wikitèsto]
U sentru stòicu de Süccaellu, zà mensciunàu intu 1233 u l'e stau fundau ufisialmènte inte l'arvì de l'ànnu 1248, mediànte in àttu nutarìle ancöi cunservàu au munisipiu du paìse.
Interesànte ascì in corpus de lézzi, emanàu intu 1281 e legàu cumme l'àttu de fundasiù ai marchexi Clavesana, che l'axevàn selesiunàu sta pusisiùn strategica pé cumercià fra Arbenga e l'Âta Ligüria (o Bàssu Piemunte).
Propiu pe 'sta mutivasiùn chi u burgu l'è stàu ciü vôtte cuntestàu da diferenti famìe aristucratiche e nubiliari du punènte savunese.[6][7]
Intu 1326, cun u matrimòniu fra Enricu Du Carettu e Cate(r)ìna Clavesâna a duminasiùn du burgu a pàssa sutta ai pusedimènti di Du Carettu, assèmme a a vixina Castreveiu, cun u rafursamentu di pusedimènti acquisèndu ascì i feudi lucàli.
Pé òpe(r)a poi de Carlu I Du Carettu, u nàsce u marchesàu de Süccaellu, a partì dau 1397, u paise u diventa cuscì a capitàle du növu stàttu suvràn, ch'u cumprendeva a u sò apugêu vâri âtri paixi de l'entrutèra, daa valâ de l'Aroscia fìn a quella du Va(r)atella. Da evidensià inta pulitica estèra u rapòrtu cun i Viscunti de Milan. Quésti ligàmmi vegnen pe(r)ò interutti cu-i Sforsa, quande i süccarelexi i rivàn inte l'orbita da Repübbrica de Zena, survatüttu dau 1449.
I zenexi i l'axevan cuscì cumensàu in periudu de ingerènsa inti affari pübbrici du marchesàu, tàntu da 'rivà intu 1567 a l'acquisisiùn de in tèrsu du feudu lucàle. Pòchi ànni dòppu a restante pàrte u vegne vendüa ai Savoia, pe quaxi 60.000 scüddi d'òu, e quésta asiùn a scatêna i "mugugni" di zenexi, che diplumaticamènte i sciorte(r)àn a cunze(r)à e tratatîve, atendèndu 'n respònsu giü(r)idicu.
Quéstu u l'ande(r)à a scatenà a cuscì dìta "causa de Süccaellu", rizòlta daprimma a Prâga, intu 1593, cun fìtte tratatìve e pòi int' ina véa e propia guèra fra u 1625 e u 1631, scicumme che l'ànnu prìmma Utaviu du Carettu l'axêva decisu de vènde pàrte du feudu ai zenexi. I scuntri i se cunclüdden sulamènte intu 1631, ànnu du tratàu de Cherascu, ch'u sancisce a definitiva fìn du marchesàu, anéssu a a Repübbrica de Zena dùi ànni dòppu.
Da a fìn du marchesàu a l'anesciùn a l'Italia
[modìfica | modìfica wikitèsto]U teritòiu cumünàle u l'éa stàu pòi cuinvòltu in vàri scuntri fra u 1746 e u 1747, asediàu dae trùppe austru piemuntexi: végne libe(r)àu da cuntingènti militàri còrsu-lìguri; pòi turna intu 1795, inta bataja de Löa.
Dau 1797 u paìse êntra a fà parte da Repübbrica Ligure e da lì vegne anéssu a l'Impéu Fransese sùtta Napuleùn Bunapàrte.
Cu-u cungressu de Vienna du 1814 e a restaurasiùn u vegne inglubàu inti dumini du Regnu de Sardegna, dau 1861 in quélli du Regnu de l'Italia, divegnüu doppu a Segunda Guèra Mundià a Repübbrica italiana.
Intu 1929 u pèrde a frasiùn de Cunscente, aù de Cixàn e pàrte de quella de Martinettu, spartìa fra i dui cumün. Fra u 1973 e u 2008 faxéva parte da "Cumunitài muntana Ingauna", pòi du "Puntente Savunese" fin au 2011, ànnu da sòa supresciùn.
In tu 2016 l'aministrasiùn l'ha tentàu de utegnì l'indipendènsa, andandu a restabilì l'antìgu marchesàu, scibén che a recesta furmàle a nu a l'è stâ acetâ né daa Repübbrica Italiana né da l'Uniùn Eurupéa.[8][9]
Abitanti
[modìfica | modìfica wikitèsto]Evulusiùn demugràfica
[modìfica | modìfica wikitèsto]Abitanti censìi[10]
Minuànse furèste
[modìfica | modìfica wikitèsto]Dandu amèntu au ISTAT, ai 31 de dixembre du2 014, a Süccaellu i ghe sun 10 rexidenti furèsti.
Posti de interesse
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
U punte a schêna d'àze in sce u turènte Néva -
Stàttua de brunzu a e pòrte du burgu rafigürànte Ilaria del Carretto -
Vìsta generàle da géxa de San Bertumê, intu burgu -
U castéllu ch'u suvràsta u paìse de Süccaellu
Architetüe religiuse
[modìfica | modìfica wikitèsto]• Géxa de San Bertumê intu bùrgu de Süccaellu, custruìa a partì da u XIII seculu.
• Uatòiu de Santa Maria Nascente e de San Carlu, intu sentru stòicu.
• Capeletta de Sant'Antoniu, a l'ingressu du paìse rivàndu da Arbenga, l'è stà restaurà intu 2015.[11]
Architetüe civìli
[modìfica | modìfica wikitèsto]• Palàssu du marchese, se tröva intu burgu e a l'è l'antiga rexidensa du marchese: u cunserva diferenti cîcli de afreschi au sò intèrnu.
• Castéllu di Del Carretto, du XIII seculu, prubabilmènte sücescìvu a quellu de Castreveiu, l'è stà a rexidènsa ufisiale du marchese e puntu de avistamèntu pé e invaxùi da valâ du Néva.[12]
• Pòrte medievàli du burgu, dìte du Muìn, du Piemunte (o Suprana, famùsa pé a tùre mediuevàle), du Pònte (ch'a dà in sciu turènte Neva, mediànte u carateristicu pònte a schêna d'àze, scimbulu du burgu), du Néva, Interiùre.
• Teâtru Sivicu "Quinzio Delfino", üna de strutüe ciü véie e méiu cunservàe du burgu, l'è stàu edificàu a partì dau XII seculu, inisialmènte cumme uatòiu, ancöi se ghe pònan truvà spetaculi, rapresentasiui, espusisiui e mustre.[13]
• Ca' "du Muin" cunusciüa pé a carateristica faciâ du medievu.
Ecunumìa
[modìfica | modìfica wikitèsto]L'ecunumìa a l'è legâ prinsipalmènte ae cultivasiùi de früta, u(r)ìve e urtàggi. Inti ürtimi ànni u s'è svilupàu u turismu, ascì grassie au fàttu che Süccaellu l'è ün di Burghi ciü bèlli d'Italia.
Cultüa
[modìfica | modìfica wikitèsto]Dialettu Sücca(r)ellese
[modìfica | modìfica wikitèsto]A Süccaellu se parla in dialettu ligure de stàmpu arbenganese, faxènte parte du Ligure sentru-ucidéntàle.
Cüxina
[modìfica | modìfica wikitèsto]Tradisiunàle du periudu de Pasqua a l'è a tùrta pasqualina, che inta versciùn lucàle a vö numma e gêe.
Feste e fëe
[modìfica | modìfica wikitèsto]• Rievucasiùn stòica du matrimòniu de Ilaria du Carettu, a lüiu, a l'è üna de rapresentasiùi ciü apresàe de tütta a regiùn.
• Festa Patrunàle de San Bertumê, 24 d'austu, cun tàntu de prucesciùn di crìsti e a bànda che a 'cumpàgna u curtêu.
• Festa da Sücca, in nuvembre, cun mercatìn, zöghi medievali e u cuncursu pé a sücca ciü pesànte.[14]
Aministrasiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1975 | 11 lüiu 1985 | Bartolomeo Freccero | lista sivica | scìndicu | |
| 11 lüi 1985 | 1º zügnu 1990 | Bartolomeo Freccero | lista sivica | scìndicu | |
| 1º zügnu 1990 | 24 arvì 1995 | Bartolomeo Freccero | lista sivica | scìndicu | |
| 24 arvì 1995 | 14 zügnu 1999 | Bartolomeo Freccero | lista sivica | scìndicu | |
| 14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Bartolomeo Freccero | lista sivica | scìndicu | |
| 14 zügnu 2004 | 13 dixembre 2004 | Stefano Mai | Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra) |
scìndicu | |
| 13 dixembre 2004 | 5 arvì 2005 | Marco Di Giovanni | Cumisàiu staurdinàiu | ||
| 20 arvì 2005 | 30 marsu 2010 | Stefano Mai | Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra) |
scìndicu | |
| 30 marsu 2010 | 1º zugnu 2015 | Stefano Mai | Lega Nord | scìndicu | |
| 1º zugnu 2015 | 22 setèmbre 2020 | Claudio Paliotto | Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru-destra) |
scìndicu | |
| 22 setèmbre 2020 | in càrega | Claudio Paliotto | Uniti per Zuccarello (lista sivica de sentru destra) |
scìndicu | |
Vie de cumünicasiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]A l'è culegâ cun Castreveiu e a sitài de Arbenga pé vìa da Stràdda Statàle 582 da Còlla de San Bernardu (SS 582).
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]Nòtte dialetâli
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ A prununsia [sykka'ɹεllu] a se rife(r)ìsce aa parlâ arbenganese
- ↑ Prununsiàu [sy:ka'ɹε:] o [sykka'ɹε:], tantu in Èrli cumme in ti âtri paixi de l'âta valâ
Nòtte a u testu
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ Dàttu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 30 de zügnu du 2019.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, Nummi de sittè, paisi e lucalitè, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996, p. 119.
- ↑ (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
- ↑ (IT) U cumün de Sucarê, in sce comunezuccarello.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
- ↑ (IT) Sucarê, un di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
- ↑ (IT) Sücarê cumme Seburga, invìa a sò recesta a l'UE, in sce primocanale.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
- ↑ (IT) Süca(r)ê, pröve de indipendènsa, in sce lastampa.it. URL consultòu o 18 màzzo 2021.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu u 30-12-2023.
- ↑ (IT) Restauru da Capeletta de S.Antoniu, in sce ivg.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
- ↑ (IT) U castéllu de Sucarê e a figüa de Ilaria del Carretto, in sce liguriaheritage.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
- ↑ (IT) U tiàtru de Sucarê, in sce insiemefacile.provincia.savona.it. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
- ↑ (IT) Sucarê, a festa da a sücca, in sce youtube.com. URL consultòu o 19 màzzo 2021.
Atri prugètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Süccaellu
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 239229349 · GND (DE) 7548587-4 · WorldCat Identities (EN) 239229349 |
|---|