Castrevegliu
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese, inta varietài lucâle |
| Castrevegliu cumüna | ||
|---|---|---|
| ||
 | ||
| Localizaçión | ||
| Stâto |  Italia
| |
| Región |  Liguria
| |
| Provìnsa | Sann-a | |
| Aministraçión | ||
| Scindico | Marino Milani (Lega Nord) da-o 26-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019) | |
| Dæta de instituçión | 1861 | |
| Teritöio | ||
| Coordinæ: | 44°07′49.73″N 8°06′55.85″E / 44.130481°N 8.115514°E | |
| Altitùdine | 420 m s.l.m. | |
| Superfiçie | 16,14 km² | |
| Abitanti | 141[1] (31-5-2020) | |
| Denscitæ | 8,74 ab./km² | |
| Fraçioìn | Veserxe | |
| Comûni confinanti | Barestin, Bardenèi, Èrli, Garesce (CN), Tui(r)àn, Sücca(r)êllu | |
| Âtre informaçioìn | ||
| CAP | 17034 | |
| Prefìsso | 0182 | |
| Fûzo oràrio | UTC+1 | |
| Còdice ISTAT | 009021 | |
| Cod. cadastrâ | C276 | |
| Targa | SV | |
| Cl. sismica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
| Cl. climatica | zöna E, 2 324 GG[3] | |
| Nomme abitanti | castreveglìn (ascì castreveggìn o castreveijin) | |
| Sànto patrón | Santa Ma(r)ia 'Sunta | |
| Giórno festîvo | 15 aùstu | |
| Cartògrafîa | ||
  Castrevegliu | ||
.svg) | ||
| Scîto instituçionâle | ||
Castrevegliu (dìcciu ascì Castervëgio, intu dialettu d'Arbenga Castrevéggiu, Castrevéiju inta variante d'Èrli, Casterveiu inti dialetti da valà du Pennavaire, Cašteveiu ed Róca Barbena in garescìn, Castelveju in urmeàscu[4], Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüia cun 'na pupulasiun de 169 abitanti (dàtti agiurnài au 2011), c'a se tröva in Pruvinsa de Savuna.
Geugrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
U l'è scituàu in t'a Pruvinsa de Savuna e u fa parte da valà du Neva, in t'e l'entrutêra d'Arbenga. U l'è survastàu da-a Rocca Barbena e u se tröva ascì vixin a a Còlla du Scravaiùn dunde se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.
Frasiui[modìfica | modìfica wikitèsto]
U g'ha poi trei frasiui: Vesérxe, Cascina d'Aiu (ciamà ascì Cascina d'Aggiu o d'Aiju, semplicemente "Agliu" lucalmènte) e u Gi(r)u de Löa, cun ste chi u teritôiu cumünâle u cröve 16,14 km2.
Stoia[modìfica | modìfica wikitèsto]
A ciàssa du paîze, cun l'uãtôiu
I lãvaûi in t'u burgu
In âtru lãvaû
In carùggiu du burgu
A frasiùn de Vesérxe dau Castêllu de Sücca(r)êllu
.jpg)
E urigini du primmu insediamèntu sun datae au I seculu cumme i ne dìxan i ritruvamènti inta frasiun da Cascina d'Agliu dunde se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è poi diventau feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e sviluppau u paîze dau XII seculu.
A partì dau XIV seculu[5] u cumènsa a pèrde impurtansa, pé a fundasiun, li vixin, du feudu de Sücca(r)éllu, ch'u divènta u növu séntru du marchesau e u sciôrbe ascì i pusedimènti de stu burgu li. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Sücca(r)êllu, a rexidènsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.
Fra l'ànnu 1623 e u 1624[5] vegne cattàu da i Savoia che u pòrtan sutta au sò ducàu, fin au 1672 [5] quande, doppu in asédiu duraüu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan in t'a Valà du Neva, inglubandu cuscì quést'ürtima in ti territô(r)i pusedüi.
'Sti evénti i sun seguî fra l'âtru da 'n periudu dunde Sücca(r)ellu e Castrevegliu i cundivìddan a stéssa stôia; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri evènti) che intu 1746 gh'éa stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sucesiùn austriaca, chi i sercavan de sulevâ a pupulasiun du burgu cuntru a duminasiùn zeneze. Tòstu sinquant'agni doppu, in t'u nuvèmbre de l'ànnu 1795[5], püe u teritô(r)iu castreveglin u vegne interessàu da i fàtti de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (a l'epuca alléau cun l'Austria), dü(r)ante a Battaglia de Löa.
Cu'a duminasiùn fransese u teritô(r)iu du burgu u éntra a fà pàrte da u 2 dixembre 1797 in tu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna a l'intèrnu da a Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu sucescìvu u vâ a fâ parte du III Cantun cu'a séde a Sücca(r)ellu; da u 1804 u 'sciòrbe ascì u municipiu de Vesérxe, istitüîu presedentemènte, intu 1797. Zà inglubàu diretamènte in t'u Primmu Impéu Fransese da u 1815 u pâssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da l'8 avrì du 1863 u pîglia u nùmme atuâle, cun u suffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da e âtre cumüne cun u numme pa(r)éggiu.[6]
Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Comunitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de quella du Punente Savuneze.
Abitânti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Evulusiùn demugrâfica[modìfica | modìfica wikitèsto]
Abitanti censìi[7]
Minu(r)ânse furèste[modìfica | modìfica wikitèsto]
Dându améntu a l' ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu ghe sun 10 rexidenti furèsti.
Pôsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]
U santuâ(r)iu da Madonna de Grassie
U campanì da gêxa da 'Sunta
U castellu vìstu da a Ciàssa Cavour (dund'a se truvàva a pàrte ciü veglia du paîze)
Ingressu de l'uãtô(r)iu de Santa Ma(r)ia Maddalena in t'a ciassa du burgu
In ãtru ca(r)uggiu du séntru stò(r)icu
A capelétta de San Giuxeppe
.jpg)
Castélli[modìfica | modìfica wikitèsto]
• Castellu da famiglia Clavesana, u l'è u castellu c'u dòmina u bùrgu, fàu custruî dai Clavesana atùrnu ai XI seculu, poi passàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu u l'è vixitãbile, ma u gh'è in senté, dìtu du "Castagnéu", c'u permette de ammi(r)â u panuàmma du paîze passàndu atùrnu au castéllu. Dau 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premü(r)an de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu a a lezenda du Bastiàn cuntrâ(r)iu.[8]
Architetüe religiûze[modìfica | modìfica wikitèsto]
A livellu religiûzu u teritô(r)iu de Castrevegliu u l'è spartîu in te 2 parôcchie, üna ch'a cröve u paîze (da 'Sunta) e l'àtra legà a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).
• Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun l'ürtima restrütüasiùn rizalènte au XVII seculu, in stìle ba(r)òccu.
• Gêxa da Madonna da Nêve in ta frasiun de Veserxe, restau(r)â resenteménte, cun u presiùsu campanì c'u domina u paîze.[9]
• Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, inisialmente dedicau a San Benârdu. Ancöi u prezènta ina strutüa a furma de cö presedüa da in pôrtegu picin.
• U(r)ãtôiu da Santa Maria Madaléna de u(r)igine tardu medievâle cu'u campanì a véa. L'internu u l'è sobriu e cü(r)au, e u raprezenta e furme du ba(r)occu lìgü(r)e.
• Capeletta de San Giuzeppe, (o ascì de San Giuxeppe, a segunda da prununsia) lungu u sentê de Ilaria, pé anda versu Sücca(r)êllu a l'è stâ edificâ in t'u 1700.
Architetüe sivìli[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Funtàna Veglia
A funtana du lãvaû
A Funtana da Pilla, inti caruggi de Castrevegliu, a vegne ciamà cuscì pé a sò particulare furma
Ün di caruggi du burgu
L'abitàu dau sentê de Ilaria du Caréttu
• I Lãvaûi: sparsci pé u burgu se trövan diferenti trögli e funtanìn, antigamente duveài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna sti chi i sun ancù aù funsiunànti, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu lucâle.
Ecunumîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Prevàlentemènte agricula (survatüttu cultivasiùn de u(r)ìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.
Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]
|
«U mâ furestu e agru, u mâ distante |
| (U Mâ, de Sirviu Riulfu, 1988) |
Dialettu Castreveglìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Castervëgiu se pàrla in dialettu scimile a quélli di àtri paixi da valà du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, faxènte parte du gruppu ligü(r)e séntru ucidentâle.
Diferente peò rispettu a quella du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri e sun riscuntrabili inta varietài de Vesérxe, de tranxisiùn cun quella de Barestin.
Grafîa castreveglina[modìfica | modìfica wikitèsto]
In tentatîvu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chela duveâ da Sirviu Riulfu pé a puexîa U Mâ, cun a diferensa de segnâ ascì e vucâli lungàe "atone", segnàe cun in unda surva, au pòstu de l'aséntu circunflessu, da inse(r)ì cun chele tòniche.
| Létere | Sòn
IPA/AFI |
Nòtte |
|---|---|---|
| A | a | |
| B | b | |
| C | k/ʧ | |
| D | d | |
| E | e/ɛ | e serâ/ e avèrta |
| F | f | |
| G | g/dʒ | |
| H | mütta | |
| I | i | |
| L | l | |
| M | m | |
| N | ɱ/n/ŋ | |
| O | o/ɔ | o serâ/o avèrta |
| Ö | ø | són de eu françéize |
| P | p | |
| Q | k | |
| R | r/ɹ | ɹ u pò êsse scricciu diretamente, uméssu o indicàu tra paréntexi |
| S | s | Üzu paréggiu a l'italiàn |
| SCC | ʃ+ʧ | són da paòlla "scciümma" |
| T | t | |
| U | u | |
| Ü | y | són da "u" françéize |
| V | v | |
| X | ʒ | sòn du fransése jardin |
| Z | z | són da "s" de l'italiàn "rosa" |
In t'a lette(r)atüa[modìfica | modìfica wikitèsto]
U burgu u l'è u prutagunista du rumansu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumpaîsce poi in t'u libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e in te La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu in t'u 1940), inse(r)îa intu percursu lete(r)âiu pé i caruggi du burgu ciamâu "U Sentê da Puexîa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn.
Enugastrunumìa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de buràxe, u cuniggiu au steccadù e ascì i frisciöi de meglie.[10]
Feste e fê(r)e[modìfica | modìfica wikitèsto]
• Ù paîse di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e labu(r)atò(r)i vârri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.
• Castagnâ in ùtubre, intu bùrgu cun e rustîe prepa(r)àe in sciü muméntu.
• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paîse.
• Paliu di âsi, festezàu antigamènte ai 15 d'austu.
Aministrasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 24 zügnu 1985 | 6 zügnu 1990 | Ennio Ferrua | PSI | scìndicu | |
| 6 zügnu 1990 | 24 abrì 1995 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
| 24 abrì 1995 | 14 zügnu 1999 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
| 14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
| 14 zügnu 2004 | 8 zugno 2009 | Maria Balbo | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
| 8 zügnu 2009 | 26 mazzu 2014 | Marino Milani | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
| 26 mazzu 2014 | 27 mazzu 2019 | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu | |
| 27 mazzu 2019 | in càrega | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu | |
Vie de Cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grasie a-a stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grasie a-a SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenèi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castêllu de Sücca(r)èllu, passàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria", cun a biciclétta o a pê ascì.
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dàtu Istat - Pupulasiun rexidènte ai 31 de mazzu du 2020.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Legge 26 agosto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di graddi/giórno di Comùn pe Region e Provinsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ Grafia du disiunàiu Italian-ulmioscu Ulmioscu-Italian
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Enzo Bernardini, Borghi nel verde. Viaggio nell'entroterra della Riviera Ligure delle Palme, San Mauro (TO), Tipografia Stige, 2003.
- ↑ Regio decreto du 8 avrì 1863, in sce normattiva.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu o 28-12-2012.
- ↑ (IT) Castrevegliu e su sô castêllu, in sce lavocedigenova.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ (IT) A Vesérxe u restauru da paruchiàle, in sce ivg.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ Castervegliu, ün di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
Âtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Castrevegliu
