Castrevegliu

AR	Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese, in ta varietài lucâle

Castrevegliu cumüna
Castrevegliu – Veduta Panuràmma de Castrevégliu da-a Madònna de Grassie
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Marino Milani (Lega Nord) da-o 26-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°07′49.73″N 8°06′55.85″E
Altitùdine	420 m s.l.m.
Superfìcce	16,14 km²
Abitanti	141 (31-5-2020)
Denscitæ	8,74 ab./km²
Fraçioìn	Veserxe
Comùn confinanti	Barestin, Bardenéi, Èrli, Garesce (CN), Tuiràn, Süccarê
Âtre informaçioìn
CAP	17034
Prefìsso	0182
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009021
Cod. cadastrâ	C276
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna E, 2 324 GG
Nomme abitanti	castreveglìn (ascì castreveggìn o castreveijin)
Sànto patrón	Santa Maria 'Sunta
Giórno festîvo	15 aùstu
Cartògrafîa
Castrevegliu
Castrevegliu – Mappa Pusisiun da cumüna de Castrevegliu in ta pruvinsa de Savuna
Scîto instituçionâle

Castrevegliu (dìcciu ascì Castrevéggiu, Castrevéju o Casterveiu in te parlàe ingàune, Castrevéju in bardenòllu, Cašteveiu in garescìn, Castelveju in urmeàscu, Castrevêgio in zenese, Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüria cun 'na pupulasiun de 141 abitanti (dàtti agiurnài au 2020), ch'a se tröva in Pruvinsa de Savuna.

Geugrafîa

U l'è scituàu in ta Pruvinsa de Savuna e u fa parte da vâ du Neva, in te l'entrutèra d'Arbenga.

U teritòriu cumünâle u l'è survastàu da a Rocca Barbena e u se tröva ascì vixin aa còlla du Scravagliun dunde se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.

Vìlle e burgàe

U statüu cumünâle u ricunusce cumme frasiun a vìlla de Vesérxe, assemme a âtre burgàe e cascìne, sparse pe' u teritòriu. Fra ste lì a Cascina d'Agliu (o d'Aju, cumme dìcciu in tu dialettu du postu, ai cunfin cun Èrli), chéla de Burgna (in diresiun de Bardenéi, de dòppu u Scravagliun),e u Giru de Löa, ün di insediamenti ciü resenti, tiràu sciü fra u 1964 e u 1974.

U burgu stessu, u l'è frasiunàu in te diferenti burgàe, cumme chéla de Ròcche (e quâli ca' sun stàe cacciàe zü in ti àgni '50) o da Curumbera (in ingressu au paìse, da u stradun). Extra moenia se cuntan poi e sinque burgàe da Stra, de Preâte, da Gattafreggia e du Pözzu (de Sutta e de Surva). Cun ste chi u teritòriu cumünâle u cröve 16,14 km².

Storia

• 

  A ciàssa da Tûre cun l'uratoriu

• 

  I lavaûi in tu burgu

• 

  In âtru lavaû

• 

  In caruggiu du burgu

E urigini du primmu insediamêntu sun datae au I seculu cumme i ne mustran i ritruvaménti in ta frasiun da Cascina d'Agliu dund'a se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è poi divegnüu feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e svilüpau u paise da u XII seculu.

A partì da u XIV seculu u l'incuménsa a pèrde impurtansa, pe' a fundasiun, li vixin, du feudu de Süccarê, ch'u divènta u növu séntru du marchesau e u sciôrbe ascì i pusedimènti de stu burgu li. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Süccarê, a rexidénsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.

Fra l'ànnu 1623 e u 1624 vegne câtàu da i Savoia che u pòrtan sutta au sò ducàu, fin au 1672 quande, doppu in asédiu duraüu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan in ta Vâ du Neva, inglubandu cuscì st'ürtima in ti territòri pusedüi.

'Sti evénti i sun seguìi fra l'âtru da 'n periudu dunde Süccarê e Castrevegliu i cundivìdden a stéssa storiaa; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri evènti) che intu 1746 gh'éra stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sucesiùn austriaca, chi i sercavan de sulevâ a pupulasiun du burgu cuntru a duminasiùn zeneze. Tòstu sinquant'agni doppu, in tu nuvémbre de l'ànnu 1795, püte u teritòriu castreveglin u vegne interesàu da i fàtti de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (a l'epuca alléau cun l'Austria), dü(r)ante a Battaglia de Löa.

Cu'a duminasiùn fransese u teritòriu du burgu u éntra a fà pàrte da u 2 de dexembre du 1797 in tu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna a l'intèrnu da Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu sucescìvu u vâ a fâ parte du III Cantun cu'a séde a Süccarê.

Da u 1804 u 'sciòrbe ascì u municipiu de Veserxe, istituìu presedenteménte, in tu 1797. Zà inglubàu diretaménte in tu Primmu Impéru Fransese da u 1815 u pàssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da l'8 d'avrì du 1863 u pìglia u nùmme atuâle, cun u suffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da e âtre cumüne cun u numme paréggiu.

Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Comunitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de chélla du Punente Savuneze.

Abitânti

Evulusiùn demugrâfica

Abitanti censìi

Minu(r)ânse furèste

Dându améntu a l' ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu ghe sun 10 rexidenti furèsti.

Pôsti de interesse

• 

  U santuâ(r)iu da Madonna de Grassie

• 

  U campanì da gêxa da 'Sunta

• 

  U castellu vìstu da a Ciàssa Cavour (dund'a se truvàva a pàrte ciü veglia du paîze)

• 

  Ingressu de l'uãtô(r)iu de Santa Ma(r)ia Maddalena in t'a ciassa du burgu

• 

  In ãtru ca(r)uggiu du séntru stò(r)icu

• 

  A capelétta de San Giuxeppe

U Castê di Clavesana

• Castê da famiglia Clavesana, u l'è u castê c'u dòmina u bùrgu, fàcciu custruì da i Clavesana atùrnu au XI seculu, poi pasàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu u l'è vixitâbile, ma u gh'è in sentê, dìcciu du "Castagnéu", c'u permette d'amirà u panuramma du paìse passàndu d'in gìru a l'edifissiu. Da u 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premüran de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu aa lezenda du Bastiàn cuntrâriu.

Architetüe religiuse

A livellu religiusu u teritòriu de Castrevegliu u l'è spartîu in te due parôcchie, üna ch'a cröve u paìse (da 'Sunta) e l'âtra legâ a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).

• Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun l'ürtima restruttürasiùn rizalènte au XVII seculu, in stìle baròccu.
• Gêxa da Madonna da Nêve in ta frasiun de Veserxe, restaurâ resenteménte, cun u presiùsu campanìn c'u domina u paìse.
• Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, inisialmente dedicau a San Bastiàn. Ancöi u prezènta ina strutüa a furma de cö presedüa da in pôrtegu picin.
• Uratòriu da Santa Maria Madaléna de uriigine tardu medievâle cu'u campanì a véla. L'internu u l'è sobriu e cürau, e u raprezenta e furme du baròccu lìgüre.
• Capeletta de San Giüxeppe, lungu a cuscì dìccia Via du Rösu, pe' anda versu Süccarê a l'è stâ edificâ in tu 1700.

Architetüe sivìli

• 

  A Funtàna Veglia

• 

  A funtana du lãvaû

• 

  A Funtana da Pilla, inti caruggi de Castrevegliu, a vegne ciamà cuscì pé a sò particulare furma

• 

  Ün di caruggi du burgu

• 

  L'abitàu dau sentê de Ilaria du Caréttu

• I Lavaûi: sparsci pé u burgu se trövan diferenti trögli e funtanìn, antigamente duveài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna sti chi i sun ancù aù funsiunànti, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu lucâle.

Ecunumîa

Prevàlentemènte agricula (survatüttu cultivasiùn de urìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.

Cultüra

«U mâ furestu e agru, u mâ distante che, da fanci, a bagnâse drentu ai pussi carâmu dunde l'àiva a recamava cu'a giassa tüttu l'annu e in t'i riài ciumbâmbu zü dai bâsi in mezu ai lampi...»

(U Mâ, de Sirviu Riulfu, 1988)

Dialettu castreveglìn

A Castervegliu u se pàrla in dialettu scimile a chéi di âtri paixi da vâ du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, faxènte parte du gruppu ligü(r)e séntru ucidentâle. Fra e carateristiche ciü impurtanti ch'u distinguen da l'arbenganese sitadìn se trövan:

• A cazüa da g e da v intervucalica (ad esempiu in fögu, ch'u divén föu), a prununsia da a in pusisiùn tonica tendénte a a velarisasiùn, ch'a l'avixìna versu ina o avèrta, ascì s'a nu l'è cuscì fursâ da êsse segnâ cumme tâle.

• A r intervucalica, graficamente segnâ, a vén prununsiâ in manéra ciü evidénte rispèttu che in ti âtri dialetti da vâ.

• I êxiti de -CL- e -GL- du latìn i se trasfurman in /ʎ/, au cuntràriu de quànt'u sücédde in Arbenga (evulusiùn in /j/)

• Ürtimu trattu carateristicu, a prununsia palatàre da s impüra: lezüa cumme sc (/ʃ/) se seguìa da c, f, p, q e t, o cumme x (/ʒ/), d'atàccu a: b, d, l, m e n.

Diferente peò rispettu a chélla du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri e sun riscuntrabili inta varietài de Vesérxe, cun arcüne influense versu Barestin.

Grafîa castreveglina

In tentatîvu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chella duverâ da Sirviu Riulfu pe' a racòlta puetica A Culumbera, adutâ ascì in ti âtri tèsti

Létere	Sòn IPA/AFI	Nòtte
A	a
B	b
C	k/ʧ
D	d
E	e/ɛ	e serâ/ e avèrta
F	f
G	g/dʒ
H		mütta
I	i
L	l
M	m
N	ɱ/n/ŋ
O	o/ɔ	o serâ/o avèrta
Ö	ø	són de eu fransese
P	p
Q	k
R	r/ɹ	ɹ u ven diretamente indicàu
S	s	Üzu paréggiu a l'italiàn
SCC	ʃ+ʧ	són da paòlla "scciümma"
T	t
U	u
Ü	y	són da "u" françéize
V	v
X	ʒ	sòn du fransése jardin
Z	z	són da "s" de l'italiàn "rosa"

In ta leteratüra

U burgu u l'è u prutagunista du rumanzu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumparìsce poi in tu libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e in te La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu in tu 1940), inserìa in tu percursu lete(r)âiu pé i caruggi ciamâu "U Sentê da Puexîa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn, sernüe fra chélle partecipanti a l'apôxitu cuncursu A Giara da puexîa.

Enugastrunumìa

Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de burâxe, u cunigliu au steccadû e ascì i frisciöi de méi.

Feste e fê(r)e

• Ù paîse di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e labu(r)atò(r)i vârri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.

• Castagnâ in ùtubre, intu bùrgu cun e rustîe prepa(r)àe in sciü muméntu.

• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paîse.

• Paliu di âsi, festezàu antigamènte ai 15 d'austu.

Aministrasiùn

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
24 zügnu 1985	6 zügnu 1990	Ennio Ferrua	PSI	scìndicu
6 zügnu 1990	24 abrì 1995	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
24 abrì 1995	14 zügnu 1999	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 1999	14 zügnu 2004	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 2004	8 zugno 2009	Maria Balbo	Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra)	scìndicu
8 zügnu 2009	26 mazzu 2014	Marino Milani	Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra)	scìndicu
26 mazzu 2014	27 mazzu 2019	Marino Milani	Lega Nord	scìndicu
27 mazzu 2019	in càrega	Marino Milani	Lega Nord	scìndicu

Vie de Cumünicasiùn

U Scravagliùn

Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grassie aa stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grassie aa SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenéi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castê de Süccarê, pasàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria" (a Via du Rösu, de urigine marchiunâle), cun a biciclétta o a pê ascì.

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castrevegliu