Castrevegliu
AR
|
Sta pagina lì a l'è scrìccia in arbenganese, inta varietài lucâle |
Castrevegliu cumüna | ||
---|---|---|
Panuràmma de Castrevégliu da-a Madònna de Grassie | ||
Localizaçión | ||
Stâto | Itàlia | |
Región | Liguria | |
Provìnsa | Savuna | |
Aministraçión | ||
Scìndico | Marino Milani (Lega Nord) da-o 26-5-2014 (4º mandòu da-o 10-6-2024) | |
Dæta de instituçión | 1861 | |
Teritöio | ||
Coordinæ: | 44°07′49.73″N 8°06′55.85″E | |
Altitùdine | 420 m s.l.m. | |
Superfìcce | 16,14 km² | |
Abitanti | 141[1] (31-5-2020) | |
Denscitæ | 8,74 ab./km² | |
Fraçioìn | Veserxe | |
Comùn confinanti | Barestin, Bardenéi, Èrli, Garesce (CN), Tuiràn, Süccarê | |
Âtre informaçioìn | ||
CAP | 17034 | |
Prefìsso | 0182 | |
Fûzo oràrio | UTC+1 | |
Còdice ISTAT | 009021 | |
Cod. cadastrâ | C276 | |
Targa | SV | |
Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
Cl. climàtica | zöna E, 2 324 GG[3] | |
Nomme abitanti | castreveglìn (ascì castreveggìn o castreveijin) | |
Sànto patrón | Santa Maria 'Sunta | |
Giórno festîvo | 15 aùstu | |
Cartògrafîa | ||
Pusisiun da cumüna de Castrevegliu in ta pruvinsa de Savuna | ||
Scîto instituçionâle | ||
Castrevegliu[n. 1] (Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüria cun 'na pupulasiun de 141 abitanti (dàtti agiurnài au 2020), ch'a se tröva in Pruvinsa de Savuna.
Geugrafîa
[modìfica | modìfica wikitèsto]U l'è scituàu in ta Pruvinsa de Savuna e u fa parte da vâ du Neva, in te l'entrutèra d'Arbenga.
U teritòriu cumünâle u l'è survastàu da a Rocca Barbena e u se tröva ascì vixin aa Còlla du Scravagliùn dunde se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.
Vìlle e burgàe
[modìfica | modìfica wikitèsto]U statüu cumünâle u ricunusce cumme frasiun a vìlla de Vesérxe, assemme a âtre burgàe e cascìne, sparse pe' u teritòriu. Fra ste lì a Cascina d'Agliu (o d'Aju, cumme dìcciu in tu dialettu du postu, ai cunfin cun Èrli), chéla de Burgna (in diresiun de Bardenéi, de dòppu u Scravagliun), e u Giru de Löa, ün di insediamenti ciü resenti, tiràu sciü fra u 1964 e u 1974.
U burgu stessu, u l'è frasiunàu in te diferenti burgàe, cumme chéla de Ròcche (e quâli ca' sun stàe cacciàe zü in ti àgni '50) o da Curumbera (in ingressu au paìse, da u stradun). Extra moenia se cuntan poi e sinque burgàe da Stra, de Preâte, da Gattafreggia e du Pözzu (de Sutta e de Surva). Cun ste chi u teritòriu cumünâle u cröve 16,14 km2.
Storia
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
A ciàssa da Tûre cun l'uratoriu
-
I lavaûi in tu burgu
-
In âtru lavaû
-
In caruggiu du burgu
E urigini du primmu insediamêntu sun datae au I seculu cumme i ne mustran i ritruvaménti in ta frasiun da Cascina d'Agliu dund'a se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è poi divegnüu feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e svilüpau u paise da u XII seculu.
A partì da u XIV seculu[6] u l'incuménsa a pèrde impurtansa, pe' a fundasiun, li vixin, du feudu de Süccarê, ch'u divènta u növu séntru du marchesau e u sciôrbe ascì i pusedimènti de stu burgu li. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Süccarê, a rexidénsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.
Fra l'ànnu 1623 e u 1624[6] vegne câtàu da i Savoia che u pòrtan sutta au sò ducàu, fin au 1672 [6] quande, doppu in asédiu duraüu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan in ta Vâ du Neva, inglubandu cuscì st'ürtima in ti territòri pusedüi.
'Sti evénti i sun seguìi fra l'âtru da 'n periudu dunde Süccarê e Castrevegliu i cundivìdden a stéssa storiaa; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri evènti) che intu 1746 gh'éra stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sucesiùn austriaca, chi i sercavan de sulevâ a pupulasiun du burgu cuntru a duminasiùn zeneze. Tòstu sinquant'agni doppu, in tu nuvémbre de l'ànnu 1795[6], püte u teritòriu castreveglin u vegne interesàu da i fàtti de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (a l'epuca alléau cun l'Austria), dü(r)ante a Battaglia de Löa.
Cu'a duminasiùn fransese u teritòriu du burgu u éntra a fà pàrte da u 2 de dexembre du 1797 in tu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna a l'intèrnu da Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu sucescìvu u vâ a fâ parte du III Cantun cu'a séde a Süccarê.
Da u 1804 u 'sciòrbe ascì u municipiu de Veserxe, istituìu presedenteménte, in tu 1797. Zà inglubàu diretaménte in tu Primmu Impéru Fransese da u 1815 u pàssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da l'8 d'avrì du 1863 u pìglia u nùmme atuâle, cun u suffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da e âtre cumüne cun u numme paréggiu.[7]
Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Cumünitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de chélla du Punente Savuneze.
Abitânti
[modìfica | modìfica wikitèsto]Evulusiùn demugrâfica
[modìfica | modìfica wikitèsto]Abitanti censìi[8]
Minu(r)ânse furèste
[modìfica | modìfica wikitèsto]Dându améntu a l' ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu ghe sun 10 rexidenti furèsti.
Pôsti de interesse
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
U santuâ(r)iu da Madonna de Grassie
-
U campanì da gêxa da 'Sunta
-
U castellu vìstu da a Ciàssa Cavour (dund'a se truvàva a pàrte ciü veglia du paîze)
-
Ingressu de l'uãtô(r)iu de Santa Ma(r)ia Maddalena in t'a ciassa du burgu
-
In ãtru ca(r)uggiu du séntru stò(r)icu
-
A capelétta de San Giuxeppe
U Castê di Clavesana
[modìfica | modìfica wikitèsto]• Castê da famiglia Clavesana, u l'è u castê ch'u dòmina u bùrgu, fàcciu custruì da i Clavesana atùrnu au XI seculu, poi pasàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu u l'è vixitâbile, ma u gh'è in sentê, dìcciu du "Castagnéu", ch'u permette d'amirà u panuramma du paìse passàndu d'in gìru a l'edifissiu. Da u 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premüran de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu aa lezenda du Bastiàn cuntrâriu.[9]
Architetüe religiuse
[modìfica | modìfica wikitèsto]A livellu religiusu u teritòriu de Castrevegliu u l'è spartîu in te due parôcchie, üna ch'a cröve u paìse (da 'Sunta) e l'âtra legâ a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).
• Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun l'ürtima restruttürasiùn rizalènte au XVII seculu, in stìle baròccu.
• Gêxa da Madonna da Nêve in ta frasiun de Veserxe, restaurâ resenteménte, cun u presiùsu campanìn ch'u domina u paìse.[10]
• Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, inisialmente dedicau a San Bastiàn. Ancöi u prezènta ina strutüa a furma de cö presedüa da in pôrtegu picin.
• Uratòriu da Santa Maria Madaléna de uriigine tardu medievâle cu'u campanì a véla. L'internu u l'è sobriu e cürau, e u raprezenta e furme du baròccu lìgüre.
• Capeletta de San Giüxeppe, lungu a cuscì dìccia Via du Rösu, pe' anda versu Süccarê a l'è stâ edificâ in tu 1700.
Architetüe sivìli
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
A Funtàna Veglia
-
A funtana du lãvaû
-
A Funtana da Pilla, inti caruggi de Castrevegliu, a vegne ciamà cuscì pé a sò particulare furma
-
Ün di caruggi du burgu
-
L'abitàu dau sentê de Ilaria du Caréttu
• I Lavaûi: sparsci pé u burgu se trövan diferenti trögli e funtanìn, antigamente duveài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna sti chi i sun ancù aù funsiunànti, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu lucâle.
Ecunumîa
[modìfica | modìfica wikitèsto]Prevàlentemènte agricula (survatüttu cultivasiùn de urìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.
Cultüra
[modìfica | modìfica wikitèsto]
«U mâ furestu e agru, u mâ distante |
(U Mâ, de Sirviu Riulfu, 1988) |
Dialettu castreveglìn
[modìfica | modìfica wikitèsto]A Castervegliu u se pàrla in dialettu scimile a chéi di âtri paixi da vâ du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, faxènte parte du gruppu ligü(r)e séntru ucidentâle. Fra e carateristiche ciü impurtanti ch'u distinguen da l'arbenganese sitadìn se trövan:
- A cazüa da g e da v intervucalica (ad esempiu in fögu, ch'u divén föu), a prununsia da a in pusisiùn tonica tendénte a a velarisasiùn, ch'a l'avixìna versu ina o avèrta, ascì s'a nu l'è cuscì fursâ da êsse segnâ cumme tâle.
- A r intervucalica, graficamente segnâ, a vén prununsiâ in manéra ciü evidénte rispèttu che in ti âtri dialetti da vâ.
- I êxiti de -CL- e -GL- du latìn i se trasfurman in [ʎ], au cuntràriu de quànt'u sücédde in Arbenga (evulusiùn in [j])
- Ürtimu trattu carateristicu, a prununsia palatàre da s impüra: lezüa cumme sc [ʃ] se seguìa da c, f, p, q e t, o cumme x [ʒ], d'atàccu a: b, d, l, m e n.
Diferente peò rispettu a chélla du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri e sun riscuntrabili inta varietài de Vesérxe, cun arcüne influense versu Barestin.
Grafîa castreveglina
[modìfica | modìfica wikitèsto]In tentatîvu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chella duverâ da Sirviu Riulfu pe' a racòlta puetica A Culumbera, adutâ ascì in ti âtri tèsti
Létere | Sòn
IPA/AFI |
Nòtte |
---|---|---|
A | a | |
B | b | |
C | k/ʧ | |
D | d | |
E | e/ɛ | e serâ/ e avèrta |
F | f | |
G | g/dʒ | |
H | mütta | |
I | i | |
L | l | |
M | m | |
N | ɱ/n/ŋ | |
O | o/ɔ | o serâ/o avèrta |
Ö | ø | són de eu fransese |
P | p | |
Q | k | |
R | r/ɹ | ɹ u ven diretamente indicàu |
S | s | Üzu paréggiu a l'italiàn |
SCC | ʃ+ʧ | són da paòlla "scciümma" |
T | t | |
U | u | |
Ü | y | són da "u" françéize |
V | v | |
X | ʒ | sòn du fransése jardin |
Z | z | són da "s" de l'italiàn "rosa" |
In ta leteratüra
[modìfica | modìfica wikitèsto]U burgu u l'è u prutagunista du rumanzu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumparìsce poi in tu libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e in te La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu in tu 1940), inserìa in tu percursu lete(r)âiu pé i caruggi ciamâu "U Sentê da Puexîa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn, sernüe fra chélle partecipanti a l'apôxitu cuncursu A Giara da puexîa.
Enugastrunumìa
[modìfica | modìfica wikitèsto]Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de burâxe, u cunigliu au steccadû e ascì i frisciöi de méi.[11]
Feste e fê(r)e
[modìfica | modìfica wikitèsto]• Ù paîse di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e labu(r)atò(r)i vârri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.
• Castagnâ in ùtubre, intu bùrgu cun e rustîe prepa(r)àe in sciü muméntu.
• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paîse.
• Paliu di âsi, festezàu antigamènte ai 15 d'austu.
Aministrasiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
---|---|---|---|---|---|
24 zügnu 1985 | 6 zügnu 1990 | Ennio Ferrua | PSI | scìndicu | |
6 zügnu 1990 | 24 abrì 1995 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
24 abrì 1995 | 14 zügnu 1999 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Gianni Beffa | lista sivica | scìndicu | |
14 zügnu 2004 | 8 zugno 2009 | Maria Balbo | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
8 zügnu 2009 | 26 mazzu 2014 | Marino Milani | Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra) |
scìndicu | |
26 mazzu 2014 | 27 mazzu 2019 | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu | |
27 mazzu 2019 | 10 zügnu 2024 | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu | |
10 zügnu 2024 | in càrega | Marino Milani | Lega Nord | scìndicu |
Vie de Cumünicasiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grassie aa stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grassie aa SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenéi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castê de Süccarê, pasàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria" (a Via du Rösu, de urigine marchiunâle), cun a biciclétta o a pê ascì.
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]Nòtte dialetâli
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ Prununsiàu [kaʃtre'veʎʎu], dìcciu ascì Castrevéggiu, Castrevéju o Casterveiu in te parlàe ingàune[4], Castrevéju ascì in bardenòllu, Cašteveiu in garescìn, Castelveju in urmeàscu[5] e Castrevêgio in zenese
Nòtte a u testu
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ Dàttu Istat - Pupulasiun rexidénte ai 31 de mazzu du 2020.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ In urdine e trê furme se riferiscen a l'arbenganese ürban ([kastre'veʤʤu]), a a parlâ d'Èrli [kaʃtre'veiju] e a chélle da vâ du Pennavaire [kaʃtɛr'veju]
- ↑ (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Enzo Bernardini, Borghi nel verde. Viaggio nell'entroterra della Riviera Ligure delle Palme, San Mauro (TO), Tipografia Stige, 2003.
- ↑ Regio decreto du 8 avrì 1863, in sce normattiva.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultàu u 30-12-2023.
- ↑ (IT) Castrevegliu e su sô castêllu, in sce lavocedigenova.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ (IT) A Vesérxe u restauru da paruchiàle, in sce ivg.it. URL consultòu o 21 zùgno 2021.
- ↑ Castervegliu, ün di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 14 màzzo 2021.
Âtri prugètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]- Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castrevegliu