Castrevegliu

AR	Sta pagina lì a l'è scrìccia in arbenganese, inta varietài lucâle

Castrevegliu cumüna
Castrevegliu – Veduta Panuràmma de Castrevégliu da-a Madònna de Grassie
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Marino Milani (Lega Nord) da-o 26-5-2014 (4º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°07′49.73″N 8°06′55.85″E44°07′49.73″N, 8°06′55.85″E (Castrevegliu)
Altitùdine	420 m s.l.m.
Superfìcce	16,14 km²
Abitanti	141 (31-5-2020)
Denscitæ	8,74 ab./km²
Fraçioìn	Veserxe
Comùn confinanti	Barestin, Bardenéi, Èrli, Garesce (CN), Tuiràn, Süccarê
Âtre informaçioìn
CAP	17034
Prefìsso	0182
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009021
Cod. cadastrâ	C276
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna E, 2 324 GG
Nomme abitanti	castreveglìn (ascì castreveggìn o castreveijin)
Sànto patrón	Santa Maria 'Sunta
Giórno festîvo	15 aùstu
Cartògrafîa
Castrevegliu
Castrevegliu – Mappa Pusisiun da cumüna de Castrevegliu inta pruvinsa de Savuna
Scîto instituçionâle

Castrevegliu (Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüria cun 'na pupulasiun de 141 abitanti (dàtti agiurnài au 2020), ch'a se tröva in pruvinsa de Savuna.

Geugrafîa

Castrevegliu u se tröva inta pruvinsa de Savuna e u fa parte da vâ du Neva, inte l'entrutèra d'Arbenga.

U teritòriu da cumüna u l'è survastàu da a Rocca Barbena e u se tröva ascì da vixin aa Còlla du Scravagliùn dund'u se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.

Vìlle e burgài

U statüu cumünâle u ricunusce cumme frasiùi a vìlla de Veserxe, assemme a âtre burgài e cascìne, spantegài pe' u teritòriu. Fra ste lì a Cascina d'Agliu (o d'Aju, cumme dìcciu intu dialettu du postu, ai cunfin cun Èrli), chéla de Burgna (in diresiun de Bardenéi, de dòppu u Scravagliun), e u Giru de Löa, ün di insediamenti ciü resenti, tiràu sciü fra u 1964 e u 1974.

U burgu stessu, u l'è frasiunàu inte diferenti burgài, cumme chéla de Ròcche (che e ca' i sun stài cacciài zü inti àgni '50) o da Curumbera (in entrâ au paìse, da u stradun). Föra du burgu se cuntan poi e sinque burgài da Stra, de Preâte, da Gattafreggia e du Pözzu (de Sutta e de Surva). Cun ste chi u teritòriu cumünâle u cröve 16,14 km².

Storia

• 
  A ciàssa da Tûre cun l'uratoriu
• 
  I lavaûi intu burgu
• 
  In âtru lavaû
• 
  In caruggiu du burgu

E urigini du primmu insediaméntu sun datài au I seculu cumme i ne mustran i ritruvaménti inta frasiùn da Cascina d'Agliu dund'a se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è pöi vegnüu feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e desvilüpàu u paìse a partì da u seculu XII.

A partì da u seculu XIV u l'incuménsa a pèrde impurtansa, pe' a fundasiun, li vixin, du feudu de Süccarê, ch'u divènta u növu séntru du marchesàu e u sciòrbe ascì i pusediménti de stu burgu lì. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Süccarê, a rexidénsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.

Fra l'ànnu 1623 e u 1624 u vegne câtàu da i Savoia ch'i u pòrtan au de sutta du sò dücàu, fin au 1672 quande, doppu in lungu asédiu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan inta Vâ du Neva, sciurbendu cuscì st'ürtima inti teritòri pusedüi.

'Sti evénti i sun seguìi fra l'âtru da 'n periudu dunde Süccarê e Castrevegliu i cundivìdden a mèxima storia; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri eventi) che intu 1746 u gh'éra stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sücesiùn austriaca, chi i sercavan de fa regirà a pupulasiùn du burgu cuntru a duminasiùn zenese. Tòstu sinquant'àgni doppu, intu nuvémbre de l'ànnu 1795, püre u teritòriu castreveglin u vegne interesàu da i fàcci de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (che a chêi témpi u staxêa cun l'Austria), dü(r)ante a Bataglia de Löa.

Cu'a duminasiùn fransese u teritòriu du burgu u entra a fà pàrte da i 2 de dexembre du 1797 intu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna au de dréntu da Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu de doppu u va a fà parte du III Cantun cu'a séde a Süccarê.

Da u 1804 u sciòrbe ascì u municipiu de Veserxe, istituìu pôchi ànni in derê, du 1797. Zà inglubàu dricciu intu Primmu Impéru Fransese da u 1815 u pàssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da i 8 d'avrì du 1863 u pìglia u nùmme d'ancöi, cun u suffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da i âtri cumüi cu'u numme paréggiu.

Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Cumünitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de chélla du Punente Savunese.

Abitânti

Evulusiùn demugrâfica

Abitanti censìi

Minu(r)ânse furèste

Dându améntu a l'ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu u gh'è 10 rexidenti furèsti.

Pòsti de interesse

• 
  U santuâriu da Madonna de Grassie
• 
  U campanìn da gêxa da Sunta
• 
  U castellu vìstu da a Ciàssa Cavour (dund'a se truvàva a pàrte ciü veglia du paise)
• 
  A porte de l'uratôriu de Santa Maria Madalena
• 
  In âtru ca(r)uggiu du séntru stò(r)icu
• 
  A capelétta de San Giüxeppe

U Castê di Clavesana

• Castê da famiglia Clavesana, u l'è u castê ch'u dòmina u bùrgu, fàcciu custruì da i Clavesana atùrnu au XI seculu, poi pasàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu se ghe pö fa de vixita, ma u gh'è in sentê, dìcciu du "Castagnéu", ch'u permette d'amirà u panuramma du paìse passàndu d'in gìru a l'edifissiu. Da u 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premüran de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu aa lezenda du Bastiàn cuntrâriu.

Architetüre religiuse

A livellu religiusu u teritòriu de Castrevegliu u l'è spartîu inte due parôcchie, üna ch'a cröve u paìse (da 'Sunta) e l'âtra legâ a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).

• Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun l'ürtima restruttürasiùn rizalènte au XVII seculu, in stìle baròccu.
• Gêxa da Madonna da Nêve inta frasiun de Veserxe, restaurâ resenteménte, cun u presiùsu campanìn ch'u domina u paìse.
• Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, inisialmente dedicau a San Bastiàn. Ancöi u prezènta ina strutüa a furma de cö presedüa da in pôrtegu picin.
• Uratòriu da Santa Maria Madaléna de uriigine tardu medievâle cu'u campanì a véla. U de drentu u l'è sobriu e cürau, e u rapresenta e furme du baròccu lìgüre.
• Capeletta de San Giüxeppe, lungu a cuscì dìccia Via du Rösu, pe' anda versu Süccarê, a l'è stâ edificâ intu 1700.

Architetüre sivìli

• 
  A Funtàna Veglia
• 
  A funtana du lavaû
• 
  A Funtana da Pilla, a vegne ciamà cuscì pé a sò particulare furma
• 
  Ün di caruggi du burgu
• 
  L'abitàu dau sentê de Ilaria du Caréttu

• I Lavaûi: spanteài pé u burgu i se trövan diferenti trögli e funtanìn, in antigu duverài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna a ciü pàrte de sti a funsiuna ancù aù, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu du postu.

Ecunumìa

U ciü tantu agricula (survatüttu curtivasiùn de urìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.

Cultüra

«U mâ furestu e agru, u mâ distante che, da fanci, a bagnâse drentu ai pussi carâmu dunde l'àiva a recamava cu'a giassa tüttu l'annu e in t'i riài ciumbâmbu zü dai bâsi in mezu ai lampi...»

(U Mâ, de Sirviu Riulfu, 1988)

Dialettu castreveglìn

A Castervegliu u se pàrla in dialettu scimile a chéi di âtri paixi da vâ du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, ch'u fa pârte parte du gruppu ligü(r)e de séntru punénte. Fra e carateristiche ciü impurtanti ch'u distinguen da l'arbenganese sitadìn se trövan:

• A cazüa da g e da v intervucalica (ad esempiu in fögu, ch'u divén föu), a prununsia da a in pusisiùn tonica ch'a ténde a a velarisasiùn, ch'a vixìna versu ina o avèrta, ascì s'a nu l'è chescì fursâ da êsse marcâ inte stu moddu.

• A r intervucalica, graficamente segnâ, a vén prununsiâ in manéra ciü evidénte rispèttu che inti âtri dialetti da vâ.

• I êxiti de -CL- e -GL- du latìn i se trasfurman in [ʎ], au cuntràriu de quànt'u sücédde in Arbenga (evulusiùn in [j])

• Ürtimu trattu carateristicu, a prununsia palatàre da s impüra: lezüa cumme sc [ʃ] se seguìa da c, f, p, q e t, o cumme x [ʒ], d'atàccu a: b, d, l, m e n.

Diferente però rispettu a chélla du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri se senten inta varietài de Vesérxe, cun arcüne influense versu Barestin.

Grafîa castreveglina

In tentativu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chella duverâ da Sirviu Riulfu pe' a racòlta puetica A Curumbera, adutâ ascì inti âtri tèsti

Létere	Sòn IPA/AFI	Nòtte
A	a
B	b
C	k/ʧ
D	d
E	e/ɛ	e serâ/ e avèrta
F	f
G	g/dʒ
H		mütta
I	i
L	l
M	m
N	ɱ/n/ŋ
O	o/ɔ	o serâ/o avèrta
Ö	ø	són de eu fransese
P	p
Q	k
R	r/ɹ	ɹ u ven diretamente indicàu
S	s	Üzu paréggiu a l'italiàn
SCC	ʃ+ʧ	són da paòlla "scciümma"
T	t
U	u
Ü	y	són da "u" françéize
V	v
X	ʒ	sòn du fransése jardin
Z	z	són da "s" de l'italiàn "rosa"

inta leteratüra

U burgu u l'è u prutagunista du rumanzu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumparìsce poi intu libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e inte La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu intu 1940), inserìa intu percursu leterariu pé i caruggi ciamâu "U Sentê da Puexìa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn, sernüe fra chélle partecipanti a l'apôxitu cuncursu A Giara da puexîa.

Enugastrunumìa

Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de burâxe, u cunigliu au steccadû e ascì i frisciöi de méi.

Feste e fêre

• U paise di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e laburatori vàri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.

• Castagnâ in utubre, intu bùrgu cun e rustîe cöcce in su muméntu.

• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paise.

• Paliu di âxi, festezàu antigaménte ai 15 d'austu.

Aministrasiùn

Periudu		Primmu sitadìn	Partìu	Càrega	Nòtte
24 zügnu 1985	6 zügnu 1990	Ennio Ferrua	PSI	scìndicu
6 zügnu 1990	24 abrì 1995	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
24 abrì 1995	14 zügnu 1999	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 1999	14 zügnu 2004	Gianni Beffa	lista sivica	scìndicu
14 zügnu 2004	8 zugno 2009	Maria Balbo	Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra)	scìndicu
8 zügnu 2009	26 mazzu 2014	Marino Milani	Uniti per Castelvecchio (lista sivica de séntru-destra)	scìndicu
26 mazzu 2014	27 mazzu 2019	Marino Milani	Lega Nord	scìndicu
27 mazzu 2019	10 zügnu 2024	Marino Milani	Lega Nord	scìndicu
10 zügnu 2024	in càrega	Marino Milani	Lega Nord	scìndicu

Vie de Cumünicasiùn

U Scravagliùn

Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grassie aa stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grassie aa SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenéi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castê de Süccarê, pasàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria" (a Via du Rösu, de urigine marchiunâle), cun a biciclétta o a pê ascì.

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castrevegliu